του Δημήτρη ΑρκάδαTo πρόσφατα ανακινηθέν ζήτημα από το υπουργείο Παιδείας της προαιρετικής διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, χωρίς πλέον να αναφέρονται οι λόγοι που θα δικαιολογούν την απαλλαγή των μαθητών από αυτό, είναι το εφαλτήριο για να επιχειρήσουμε να αναδείξουμε τις ευθύνες ενός παραγνωρισμένου παράγοντα που έχει σοβαρές ευθύνες σχετικά με την θέση και την βαρύτητα του μαθήματος στην εκπαίδευση: των καθηγητών των Θεολογικών Σχολών.
Έχοντας κατ’ ουσίαν αναλάβει τον ρόλο του εκπροσώπου της θεσμικής εκκλησίας στον χώρο της πανεπιστημιακής διανόησης, οι καθηγητές των Θεολογικών Σχολών Αθήνας και Θεσσαλονίκης, σε όλη την ιστορική πορεία του βίου τους, εκπαίδευαν ανθρώπους για να διδάσκουν το μάθημα των Θρησκευτικών, βασιζόμενοι στην αρχή ότι τα Θρησκευτικά έπρεπε να δίνουν στους μαθητές το ιδεολογικό-πολιτικό υπόστρωμα που ενέπνεε η εκκλησιαστική ιεραρχία: πίστη στο κεφάλαιο της εκκλησιαστικής αυθεντίας (η οποία μεταρσιωνόταν σε εμπιστοσύνη στους θεσμικούς ενσαρκωτές της, το κληρικό στοιχείο του εκκλησιαστικού σώματος), έλλειψη κριτικού λόγου, η οποία αναγνωριζόταν ως πιστότητα στο «ερωτικό», τουτέστιν μη διασκεπτικό γεγονός της εκκλησιαστικής εμπειρίας του Θεού, αναγωγή της θρησκευτικής ηθικής σε όριο της πολιτικής ηθικής, ότι δηλαδή καλός έλληνας ήταν μόνο ο πιστός ορθόδοξος έλληνας. Αυτά ήταν κάποια βασικά πεδία με τα οποία η πανεπιστημιακή θεολογική σκέψη καλλιεργούσε διαμέσου των Θρησκευτικών τους πολίτες-υπηκόους του ελληνικού κράτους.
Και τώρα που το ελληνικό κράτος μετασχηματίζεται με ραγδαία ταχύτητα και αναπτύσσει χαρακτηριστικά τα οποία δεν χρειάζονται πλέον την δεξαμενή της θεσμικής εκκλησίας για να τα γονιμοποιήσει ιδεολογικά, όπως η ύπαρξη πολλών πλέον θρησκειών, ως επί το πλείστον μη χριστιανικών, η ανάδυση μιας νέας αστικής τάξης η οποία συνδέεται πλέον με ευρωπαϊκά και παγκόσμια οικονομικά δίκτυα, τα οποία της αποφέρουν αμύθητα κέρδη από χρηματιστηριακές, τραπεζικές, και εφοπλιστικές δραστηριότητες, ενώ επιπλέον δεν κερδίζουν τίποτα μένοντας στις προηγούμενες ψυχροπολεμικές ιδεολογικές σταθερές (τις προηγούμενες δεκαετίες το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» ήταν το βολικότερο κριτήριο για να επιχειρήσει το ελληνικό κεφάλαιο την αρχική του συσσώρευση μετά από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μάλιστα με κρατική-ατλαντική στήριξη), οι άτυποι «εταίροι» του ελληνικού κράτους δεν έχουν πια λόγο και συνθήκη ύπαρξης.
Η θεσμική εκκλησία και οι καθηγητές των Θεολογικών Σχολών βιώνουν την τελευταία δεκαπενταετία ένα άγχος επιβίωσης και ταυτότητας, μιας και δεν φαίνονται ικανοί να επανερμηνεύσουν και να νοηματοδοτήσουν εκ νέου την κυρίαρχη πολιτική και πολιτιστική συνθήκη. Μένοντας αυτάρεσκα εγκλωβισμένοι στην δική τους θεολογική(;) πρόσληψη της πραγματικότητας και εμμένοντας σε μια αχρονική και ανιστορική κατανόηση της Ιστορίας, πίστεψαν το πρόσκαιρο για αιώνιο, θεώρησαν το καιρικό για παντοτινό, νόμισαν την στιγμή για την αιώνια (εγκόσμια και χιλιαστική ωστόσο) Βασιλεία του Θεού. Κατάλαβαν ότι τα προνόμια και η θέση που τους επεφύλαξε μια φορά κι έναν καιρό το ελληνικό μετεμφυλιακό κράτος, ως πνευματικών ταγών της κυρίαρχης κρατικοθρησκευτικής ιδεολογίας, τουτέστιν του αντικομμουνισμού, ήταν το μοναδικό, αλλά και ευλογημένο εκκλησιαστικά, πεπρωμένο τους. Έτσι, βλέποντας το μάθημα των Θρησκευτικών, το οποίο θεμελίωσαν «κατ΄ εικόνα και καθ’ ομοίωσή τους», να εξοβελίζεται εκ των πραγμάτων από την ανταγωνιστική εκπαιδευτική πραγματικότητα, έχοντας εξαντλήσει από καιρό τον όποιο –αν υπήρξε ποτέ- δυναμισμό του, «απορούν και εξίστανται» κατακεραυνώνοντας τις αιώνιες «σκοτεινές δυνάμεις», τις οποίες ουδέποτε ομολογούν φανερά, αλλά πάντοτε ψιθυριστά: μην είναι ο σατανικός Κίσινγκερ, ο οποίος θέλει να μην είμαστε πια έλληνες, τηλαυγείς φάροι της Οικουμένης, μην είναι οι σιωνιστές, που μας κατατρέχουν επειδή μας μισούν αφόρητα, μην είναι οι μασώνοι, οι οποίοι θέλουν να επανασυστήσουν τα αρχαία ειδωλολατρικά μυστήρια και να μας κάνουν με το ζόρι λάτρεις του Απόλλωνα και της Αφροδίτης, μην είναι ο Πάπας, ο οποίος είναι πρόδρομος του αντιχρίστου, μην είναι η λέσχη Μπίλντενμπεργκ, και τα παρόμοια νεοεποχίτικα όργανα που βάλλουν ενάντια στην θρησκεία και την ελληνικότητά μας για να μας κάνει πολτό;
Απομεινάρια μιας τέτοιας ελίτ, η οποία χάνει ολοένα τα προνόμιά της, οι Καθηγητές των Θεολογικών Σχολών τα τελευταία χρόνια ξέχασαν(;) το συντεχνιακό ανταγωνισμό που σοβούσε δεκαετίες μεταξύ τους και συνδιασκέπτονται, οργανώνουν συνέδρια, βγάζουν πορίσματα επιστημονικά σχετικά με την θέση και το μέλλον των Θεολογικών Σχολών και του μαθήματος των Θρησκευτικών στην ελληνική πραγματικότητα. Αλλά το μόνο που καταφέρνουν είναι να αναμασούν τα ίδια τετριμμένα επιχειρήματα περί «εκκλησιαστικού/ομολογιακού» χαρακτήρα του μαθήματος, περί της προσφοράς του στην ελληνική εκπαιδευτική ιστορία, περί του πόσο πολύ ανάγκη έχει η ελληνική κοινωνία την παράδοση την οποία διασώζει το μάθημα, άρα πόσο πολύ πολύτιμοι είναι και αυτοί που εκπαιδεύουν αυτούς που θα το διδάξουν. Ενώ θα μπορούσαν δεκαετίες τώρα να είχαν επιβάλλει οι ίδιοι την μετατροπή του μαθήματος σε θρησκειολογικό ή πολιτιστικό, προκειμένου να διασώσουν και αυτό αλλά και την ίδια την ύπαρξή τους στο πανεπιστημιακό γίγνεσθαι. Δεν το έκαναν. Τώρα πλέον είναι μάλλον αργά, τόσο για τους ίδιους, όσο και για το μάθημα, αλλά και για όσους το διδάσκουν στην Μέση Εκπαίδευση (ο γράφων ανήκει σε αυτήν την επαγγελματική κοινότητα). Το μάθημα των Θρησκευτικών πιθανότατα θα εξακολουθήσει να υποβαθμίζεται και μαζί μ’ αυτό και οι θεράποντές του, είτε ανήκουν στην δευτεροβάθμια είτε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ η θεσμική Εκκλησία προσπαθεί απεγνωσμένα από την πλευρά της να δώσει παράταση σε αυτό το «χρονικό του προαναγγελθέντος θανάτου» με την ίδρυση των Ανωτάτων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών, σαν να μπορεί να κάνει ό,τι δεν μπόρεσαν οι μέχρι τώρα συνοδοιπόροι της.
Ωστόσο, ας μην βιαστούν να θρηνολογήσουν όσοι –ελάχιστοι μάλλον, ευτυχώς- αγάπησαν και πίστεψαν ειλικρινά στο μάθημα αυτό. Ακόμα κι αν οι ταγμένοι θεσμοφύλακές του το πρόδωσαν, έρχονται άλλοι, έντιμοι και ειλικρινείς, να το ξαναναστήσουν, από άλλα μετερίζια και άλλες θέσεις, τις οποίες ούτε που υποψιάζονται οι επαγγελματίες διαχειριστές του και να το κάνουν αυτό που πραγματικά είναι: την βίαιη και έλλογη αναμέτρηση του ανθρώπου με τον εαυτό του, την «άνευ ορίων και άνευ όρων» αυθυπέρβασή του.
Δημήτρης Αρκάδας
Θεολόγος Καθηγητής 1ου Γυμνασίου Αίγινας
53 σχόλια:
Πολύ ωραία τα λες αλλά στη πράξη γιατί δεν γίνεται τίποτα; Πόσα χρόνια τώρα διαιωνίζεται μια αρρωστημέμη κατάσταση στο θεολογικό χώρο αλλά κανείς δεν κάνει τίποτα. Γιατί;
Διότι ο θεολογικός χώρος, ο ευρύτερος εκκλησιαστικός χώρος δηλαδή, δομήθηκε εξ αρχής -δηλ. από την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους- ως μη υποκείμενος σε κανενός είδους κριτική. Μακρυά καθώς ήταν και είναι από την πραγματικότητα, το μόνο που του έμενε ήταν να "πουλάει" Χριστό, όχι να ζεί τον Χριστό. Τούτη η κατάσταση 'εφτασε στο ιστορικό της τέρμα. Τώρα πια ο χώρος της θεολογίας, αλλά και της ακηδεμόνευτης εκκλησίας θα θεραπεύεται από όσους πραγματικά πιστεύουν στον Χριστό και την εκκλησία του, δηλαδή τους κάθε λογής αντάρτες που μπορούν να δυναμιτίσουν τούτο το σάπιο κατεστημένο, αλλά πληρώνοντας μεγάλο κόστος, όποιο κι αν είναι αυτό...
Μπράβο! Πολύ ωραία τα λες! Mου αρέσει πολύ. Θέλω να ρωτήσω ποια είναι η δική σου σχέση με το θεολογικό χώρο και εάν το Δημήτρης Αρκάδας είναι το πραγματικό σου όνομα ή κάποιο ψευδώνυμο; Επίσης θεωρείς τον εαυτό σου¨"αντάρτη";
Έχω τελειώσει κι εγώ τη θεολογική σχολή και έχω φρικιάσει με το επίπεδο. Είδες το αφιέρωμα στην Ημερησία για το σκάνδαλο με την οικογένεια Χριστινάκη; Συμφωνεις με όσα λέει η εφημερίδα ή παραδέχεσαι τους Χριστινακαίους; Η Χριστινάκη πάντως στην απάντησή της απαράδεκτη και πολύ προκλητική. Πολύ σαπίλα!
Διάβασα και εγώ για τους Χριστινάκηδες παιδιά και τρελάθηκα. Πολύ αηδία. Λένε πως τέτοια χάλια έχουν η θεολογική και οι Ιατρική Σχολή. Πρωταθλήτριες στην ξεφτίλα. Κανείς δε μπορεί να κάνει κάτι; Ο Δημήτρης Αρκάδας γιατί δεν απαντά; Μήπως αν και άλλα λέει δε θέλει να κατηγορήσει τους ξεφτίλες οικογενειοκράτες πανεπιστημιακούς;
Ζητώ συγγνώμη για την αργοπορία, αλλά δεν έχω προσωπική σύνδεση με διαδίκτυο ούτε είμαι εξοικειωμένος με αυτό.
Σχετικά με τα μέχρι τώρα σχόλια θέλω να απαντήσω:
Αντάρτες του εκκλησιαστικού-θεολογικού χώρου δεν θεωρώ ότι είναι όσοι απλώς καυτηριάζουν με οξύτητα τα κακώς κείμενα, είναι μάλλον όσοι έχουν κάνει σοβαρές θυσίες για τον Χριστό και την εκκλησία του, όπως π.χ. όσοι έχουν χαλάσει την υγεία τους για χάρη του. Εμείς απλά συζητούμε με την ασφάλεια και την ησυχία που μας προσφέρει το δωμάτιό μας.
Η περίπτωση Χριστινάκη είναι όντως η πιο ακραία. Αλλά δεν είναι μόνον αυτή. Ο Γαλίτης έχει στην Θεολογική Αθηνών τον γαμπρό του τον Καρακόλη, η Νικολίτσα την κόρη της Διοτίμα, ο Κορναράκης τον γιό του, ο Παπαδόπουλος την σύζυγό του Βελουδία. Όπως καταλαβαίνετε είμαστε μία ωραία οικογενειακή ατμόσφαιρα! Από όλο αυτό το βαθειά παθολογικό περιβάλλον εγώ προσωπικά θλίβομαι για τους νέους φοιτητές, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να υφίστανται την οικογτενειοκρατία και τα παρελκόμενά της (ανυπαρξία πραγματικού επιστημονικού λόγου, απουσία ενημερωμένης βιβλιοθήκης και σύγχρονων συγγραμμάτων, αβέβαιο επαγγελματικό μέλλον, κι άλλα κούφια λόγια) κι όλα αυτά, από μία ομάδα ανθρώπων που τολμά να επικαλείται το όνομα του Χριστού!
Αυτό το "αναγκασμένοι" με τρελαίνει. Θα μπορούσε να γίνει κάτι στο Πανεπιστήμιο σαν αντίδραση; Γιατί μη μου πεις πως και οι αρμόδιοι πρυτάνεις κ.α. δεν τα ξέρουν;
Τί σε κάνει να πιστεύεις ότι οι πρυτανικές αρχές -ακόμα κι αν μπορούσαν, διότι δεν έχουν αρμοδιότητα, εφόσον το κάθε τμήμα είναι πλήρως αυτοδιοίκητο και ανεξάρτητο- θα έσπευδαν να κάνουν κάτι; Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω το ήθος κανενός, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι κι αυτοί γεννήματα του ίδιου παθολογικού καθεστώτος.
Μέσα σε μια τέτοια σύγχιση και παρακμή, τί μπορεί να κάνει ο κάθε φοιτητής/φοιτήτρια, όταν ουσιαστικλά τον έχουν εγκλωβίσει; Είνα δέσμιοι ενός θεσμού, ο οποίος ενώ πρέπει να θεραπεύει την ελέυθερη έκφραση, την γνώση, την έρευνα, έχει καταντήσει τις περισσότερες φορές αυταρχικός και ολοκληρωτικός, αφού δεν υποκειται σε κανενός είδους εξωτερικό έλεγχο και κρίση, ιδίως σε χώρους όπως οι Θεολογικές Σχολές.
Τί μένει να κάνουν τα παιδιά; Μάλλον όχι και πολλά. Είτε μένουν στον χώρο των Θεολογικών Σχολών, αλλά χωρίς καμμιά ψευδαίσθηση "επιστημονικότητας" ή "αξιοκρατίας" ή πολύ περισσότερο "αλήθειας", είτε αν δεν αντέχουν μπορούν να μεταπηδήσουν σε άλλη Σχολή. Τουλάχιστον εκεί δεν θα βλέπουν τα μάτια τους την ύψιστη έκφραση της θεομπαιξίας και της χριστεμπορίας. Κατά τούτο, οι άλλοι πανεπιστημιακοί είναι απείρως εντιμότεροι και ειλικρινέστεροι.
Δεν έχω τη ψευδαίσθηση πως οι πρυτάνεις είναι καλύτεροι. Απλά περιμένεις να υπάρχει ένας υποτυπώδη έστω έλεγχος.
Δε μπορώ να δεχτώ βρε Δημήτρη πως ζούμε σε μια χώρα που είναι ξέφραγο αμπέλι. Κάποιος πρέπει να ασκεί αυτό που λέμε αξιοκρατικό έλεγχο. Το να λες πως δεν υπάρχει κανενός είδους έλεγχος ή κρίση στον θεολογικό πανεπιστημιακό χώρο σημαίνει πως θα δεχόσουν να κλείσει η σχολή; Να την μποϋκοτάρουν κάπως οι φοιτητές;
Ή μήπως μάταια θα περιμένουμε να παραχθεί θεολογικός λόγος από αυτό τον τάφο; Είναι σκληρό να μιλάς για ανυπαρξία ελπίδας. Και σίγουρα όλοι όπως λες δε μπορούν να μεταπηδήσουν σε άλλη σχολή. Μάλλον δε θα έπρεπε να σπουδάσουμε καθόλου με αυτή ε;
Η κρίση που σαρώνει τις Θεολογικές Σχολές έρχεται από μέσα. Πολλά χρόνια τώρα, η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών που εισάγονται στις Θεολογικές είναι όσοι δεν μπορούν να περάσουν σε κάποια άλλη, που εξασφαλίζει πιο σίγουρο επαγγελματικό μέλλον. Άρα μόνο συνειδητοποιημένους και αποφασισμένους για δυναμικές λύσεις δεν μπορείς να τους χαρακτηρίσεις. Πιστεύεις πώς αυτοί ενδιαφέρονται να αντιδράσουν Άννα; Προσωπικά πιστεύω πώς θέλουν απλά ένα πανεπιστημιακό χαρτί στα χέρια τους και ίσως με τον λιγότερο κόπο.
Αν ακούγομαι αφοριστικός είναι επειδή θέλω να βλέπω την πραγματικότητα ωμά και ρεαλιστικά, κι ας πονάει πολύ αυτό. Τουλάχιστον είναι λυτρωτικό, σου ξεκαθαρίζει τον ορίζοντα και αναπνέεις πιο καθαρά. Είναι όμως μια δική μου επιλογή να προσεγγίζω τον ευρύτερο εκκλησιαστικό/θεολογικό χώρο. Δεν σημαίνει ότι είναι και ο μοναδικός τρόπος να βλέπεις τα πράγματα. Όσον αφορά εσένα και κάποιους ελάχιστους φίλους που βρίσκονται ακόμα στις Θεολογικές -και που παίρνουν την θεολογία στα σοβαρά- δεν μπορώ παρά να σας προτρέψω ένα πράγμα: να κάνετε υπομονή, να τελειώσετε όσο πιο γρήγορα την Σχολή στην οποία βρεθήκατε, εγνωσμένα ή ανεπίγνωστα. Είναι χειρότερο να την παρατήσει κάποιος, ιδίως χωρίς να έχει άλλη εναλλακτική, παρά τις όποιες δυσκολίες. Από κει και πέρα, αν πιστεύεις στον Θεό, άφησε να σε οδηγήσει η θεία αυθαιρεσία, δηλαδή η θεία πρόνοια. Και σίγουρα αυτή δεν θα κάνει λάθος.
Για άλλη μια φορά μπράβο Δημήτρη. Είσαι καταπληκτικός και μιλάς πολύ ωραία. Έτσι μου έρχεται να παρατήσω τη σχολή και να προσανατολιστώ κάπου αλλού. Γιατί κι εγώ πήγα επειδή δε μπόρεσα να περάσω κάπου αλλού. Αηδία όμως. Για να μιλήσω και προσωπικά δεν είμαι από αυτούς που ενδιαφέρονται να αναμορφώσουν τη σχολή. Δε με ενδιαφέρει. Θέλω να τα παρατήσω αλλά σέβομαι αυτό που λες να μη παρατήσω τη σχολή και είμαι βέβαιος πως μιλάς σωστά.. Είναι η πρώτη σοβαρή φωνή που ακούω . Συμβουλευτικά εννοώ. Τι να σου πω ρε Δημήτρη; Είσαι εκπληκτικός. Μπράβο και περιμένω να γράφεις τις σκέψεις σου συχνά. Μπράβο!
Σε καμία περίπτωση δεν ακούγεσαι αφοριστικός. Όντως βλέπεις την πραγματικότητα ωμά και ρεαλιστικά. Παραδέχομαι όμως πως είναι λυτρωτικό γιατί σου ξεκαθαρίζει τον ορίζοντα και αναπνέεις πιο καθαρά. Η προτροπή σου να κάνουμε υπομονή, να τελειώσουμε όσο πιο γρήγορα την Σχολή νομίζω όπως είπε και ο Νick. Να σου πω και κάτι; Μου φαίνεται, έτσι διακρίνω πως το λες με αγάπη. Φαίνεται αυτό και δε μπορώ παρά να το εκτιμήσω και να σε ευχαριστήσω. Είναι όντως χειρότερο να την παρατήσει κάποιος, ιδίως χωρίς να έχει άλλη εναλλακτική, παρά τις όποιες δυσκολίες. Άντε και τη παρατάς, να κάνεις τι; Δυστυχώς Δημήτρη μπλέξαμε και δεν υπάρχει επιστροφή. Πιστεύω πάντως πως τεράστια ευθύνη έχουν και οι φοιτητές. Δεν ενδιαφέρονται για τίποτα ρε παιδιά. Φαίνεται πως δεν το αγαπούν αυτό που σπουδάζουν και ίσως γι’ αυτό να τους φέρονται έτσι. Συγκοινωνούντα δοχεία. Μια άρρωστη κατάσταση που μας θλίβει όλους. Και στη Θεσσαλονίκη δε πιστεύω πως τα πράματα είναι καλύτερα.
Από κει και πέρα, όπως σωστά αναφέρεις, αν πιστεύεις στον Θεό, πρέπει να εμπιστευτούμε και να μας οδηγήσει η θεία αυθαιρεσία (τι ωραία έκφραση!), δηλαδή η αλάνθαστη θεία πρόνοια. Μακάρι να μας είχαν μιλήσει, ή να είχαμε προβληματιστεί από κάποιους σαν κι εσένα νωρίτερα γιατί τώρα νιώθω πως είναι πολύ αργά. Πάντως με συγκινούν πάρα πολύ τα λόγια σου και νιώθω πως μιλάς πολύ μετρημένα και σοφά. Σε ευχαριστώ θερμά. Περιμένω τις θέσεις σου.
Και κάτι τελευταίο γιατί φαίνεσαι πως είσαι καλλιεργημένος και προικισμένος άνθρωπος. Φαίνεσαι πιο άξιος στα μάτια μου γιατί μοιράζεσαι με αγάπη και ειλικρίνεια τις σκέψεις σου με μας και δεν αδιαφορείς ή μιλάς υποτιμητικά. Σε ευχαριστώ μέσα από τη καρδιά μου.
΄Μπράβο Δημήτρη Και στα παιδιά να μην απογοητεύονται. Μόνο μπροστά και γρήγορα μακριά από τη θεολογική.
Σας ευχαριστώ παιδιά για τα καλά σας λόγια. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι να μην αποθαρρύνεστε. Μπορεί οι Θεολογικές Σχολές να έχουν το χειρότερο χάλι της ιστορίας τους, όμως, κι από αυτή την παρακμή πολλά μπορεί κανείς να πάρει, έστω και με τον αντίστροφο τρόπο. Καλή δύναμη και ο Θεός μαζί μας.
Μπορείς να εξηγήσεις τι εννοείς όταν λες:κι από αυτή την παρακμή πολλά μπορεί κανείς να πάρει, έστω και με τον αντίστροφο τρόπο;
Ενοοώ το εξής: διακρίνοντας κανείς μια παρακμιακή κατάσταση, είναι λογικό να υποθέσει ότι δεν έχει τίποτα να του δώσει. Δεν μπορεί ναν βρεί τον εαυτό του εκεί μέσα, δεν μπορεί ενδεχομένως να ταυτιστεί και να αφομοιωθεί με το δεδομένο περιβάλλον ούτε με τους ανθρώπους που το επανδρώνουν.
Ωστόσο, λειτουργώντας αντίστροφα, δηλαδή, επιθετικά και όχι αμυντικά, έστω και μέσα σε αυτό το περιβάλλον, μπορεί ο ανήσυχος νους να βρεί και ανθρώπους που θα τον εμπνεύσουν αλλά και γνώση που θα τον καταρτίσει και θα τον στηρίξει. Πάντα, βέβαια, στο επίπεδο της ολιγάριθμης και συνειδητοποιημένης παρέας. Ειδικά στον χώρο των Θεολογικών Σχολών το προτείνω αυτό επειδή το είδα να συμβαίνει και σε μένα τον ίδιο.
Nαι ρε Δημήτρη αλλά κατά τη γνώμη μου εκεί μέσα γίνεται πνευματικός βιασμός από κάποιους αλήτες καθηγητές. Αυτό θα πρέπει να μείνει ατιμώρητο ή να λέμε δε τρέχει τίποτα; Οι μικροί πυρήνες είναι καλοί αλλά νομίζω σε τέτοια ηλικία τα παιδιά δεν είναι σε θέση να διαμορφώσουν γερά κριτήρια αντίστασης.
Δε ξέρω ποιους ανθρώπους εννοείς αναφερόμενος σε ανθρώπους της σχολής που μπορούν να εμπνεύσουν τα παιδιά.
Μάλλον το καλύτερο είναι αυτό που είχες γράψει να φύγουν το συντομότερο με κλειστά μάτια και αυτιά για τέσσερα χρόνια. Αν αυτό δεν αποτελεί τραγωδία τότε πες μου τι;
Το ότι θα πρέπει να φεύγουν το γρηγορότερο και να μην καθυστερούν είναι βασική προϋπόθεση Nick. Ωστόσο, όταν αναφερόμουν σε ανθρώπους που μπορούν να εμπνεύσουν δεν εννοούσα καθόλου καθηγητές. Ο λόγος μου αναφερόταν σαφώς στο επίπεδο της ολιγάριθμης και συνειδητοποιημένης παρέας.
Μην σου φαίνεται περίεργο, ή αδύνατο να βρείς σε τέτοιες ηλικίες ανθρώπους αφοφασισμένους ή ικανούς να εμπνεύσουν. Θυμάμαι όταν εγώ ήμουν εκεί είχαμε καταφέρει να συγκροτήσουμε μια εξαιρετική παρέα, με την οποία μαθαίναμε μεταξύ μας ό,τι δεν μπόρεσαν να μας μάθουν χρόνια ολόκληρα οι άσχετοι καθηγητές. Μόνοι μας μάθαμε -δεν υπερβάλλω- πώς να διαβάζουμε ένα βιβλίο επιστημονικών απαιτήσεων, πώς να το αποδελτιώνουμε, πώς να συντάσσουμε επιστημονικές εργασίες, τί κυκλοφορεί στην τρέχουσα και παλαιότερη θεολογική βιβλιογραφία και όλα αυτά βέβαια χωρίς καθόλου να χάσουμε την αίσθηση της παρέας, του κεφιού και του ενθουσιασμού. Και βέβαια είναι περιττό να σου πω πώς δεν πατάγαμε στις παραδόσεις των καθηγητών, γιατί με τους περισσότερους γελάγαμε για την ασχετοσύνη αλλά -θα τολμήσω να αναφέρω- και την αμάθειά τους.
Αν επιμένω στην παρέα -την οποία γνωρίζω ότι είναι δύσκολο να βρεί κανείς σε τέτοιες συνθήκες- είναι γιατί είδα εμπειρικά ότι μόνο έτσι μπορεί να αξιοποιήσει κανείς πραγματικά τα χρόνια που αναγκαστικά θα περάσει στην Θεολογική. Δεν είναι κρίμα να χάσει κανείς τον πολύτιμο χρόνο του χωρίς να καταφέρει να μυηθεί τρόπον τινά σε ότι αποκαλούμε θεολογική σκέψη;
Και μια τελευταία αναφορά. Το ότι βιώνουμε μια τραγωδία σε όλα τα επίπεδα είναι μια αναντίρρητη πραγματικότητα. Πρέπει όμως να κάνουμε ό,τι μπορούμε -δυστυχώς μόνοι μας, αυτό είναι η τραγωδία-για να μην μας καταπιεί, να μην μας αλλοτριώσει και μας οδηγήσει στην αδιέξοδη απελπισία. Γιατί μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η μέγιστη και ασυγχώρετη τραγωδία.
Μπράβο. Συμφωνώ με όσα λες. Πιστεύω όμως πως είναι κάπως άδικο να ισοπεδώνουμε τα πάντα και να μην αναγνωρίζουμε κάποιες καλές εξαιρέσεις στη θεολογική σχολή. Μπορεί να είναι οι βολεμένοι αλλά είναι και άνθρωποι με επιστημονική κατάρτιση. Ξεχωρίζω πρόχειρα τους Mπέγζο, Κόρδη, Ιωαννίδη. Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλοι. Για τη δημιουργική παρέα μου άρεσε πολύ η ιδέα και νομίζω πως είναι η πιο σωστή εάν κανείς θέλει να μην "αλλοτριωθεί". Μόνο που κάποιοι είναι τυχεροί και τη βρίσκουν κι άλλοι όχι.
Σκέφτομαι πάλι πως αν κανείς δεν αποκτήσει με ατομική εργασία την οποια θεολογική κατάρτιση εξαιρετικά δύσκολα θα τη βρει στη θεολογική. Σκέψου κιόλας τα παιδιά που δεν είναι σχετικά με το χώρο και είναι η συντριπτική πλειοψηφία. Μετά αυτοί οι αδιάφοροι(!) θα κληθούν να δώσουν ΑΣΕΠ και να διδάξουν θρησκευτικά. Κακόμοιρη ελληνική παιδεία.
Αναφέρεις πρόχειρα τα ονόματα τριών καθηγητών Άννα, τους Κόρδη, Μπέγζο και Ιωάννίδη.Δεν αμφισβητώ την επιστημονική τους κατάρτιση σε καμιά περίπτωση. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα να είσαι καλός επιστήμονας για τον εαυτό σου και άλλο για να δώσεις ένα όραμα σε κάποιες χιλιάδες παιδιά που θα περάσουν από τα χέρια σου στην καριέρα σου.
Εξηγούμαι: σχετικά με όσα είπαμε μέχρι τώρα, θα ήθελα πολύ να ξέρω: ποιά είναι άραγε η γνώμη του Κόρδη για την οικογενειοκρατία στις Θεολογικές Σχολές, όταν ο ίδιος τυγχάνει γαμπρός του καθηγητή Στυλιανού Παπαδόπουλου; Όπως επίσης και την γνώμη των Μπέγζου και Ιωαννίδη σχετικά με αυτό το ζήτημα. Όταν αντιμετωπίσανε αυτό το θέμα ψήφισαν, άραγε υπέρ ή κατά των καθηγητικών γόνων; Είχαν άραγε ποτέ το θάρρος να διαφωνήσουν, όχι μόνον αυτοί, αλλά και όσοι άλλοι έχουνν στοιχειώδη λογική, ανοικτά και να καταγγείλλουν επωνύμως και δημόσια όσα βλέπουμε όλοι εμείς στον χώρο αυτό;
Ποιά είναι η γνώμη τους επίσης για το τεράστιο θέμα της βιβλιοθήκης, στην οποία "απαγορεύεται η κάθοδος" (κάτι που ουσιαστικά συνιστά παρεμπόδιση της επιστημονικής γνώσης και έρευνας, ανεπίτρεπτη για πανεπιστήμιο); Ποιά είναι η επίσης η γνώμη τους για την αδιοριστία, την ουσιαστική ακύρωση των πτυχίων των Θεολογικών Σχολών στην αγορά εργασίας; Ποιά είναι η γνώμη τους για την απουσία παραγωγής ουσιαστικής γνώσης στις Θεολογικές Σχολές, όταν κάτω από την δικαιολογία του "ομολογιακού" μαθήματος ουσιαστικά οι θεολόγοι επαναλαμβάνουν ουσιατικά τον εαυτό τους; Ποιά είναι η γνώμη τους για την ανεστιότητα των θεολόγων, τους οποίους ούτε η θεσμική εκκλησία θέλει διότι δεν τους εμπιστεύεται, ούτε το κράτος τους χρησιμοποιεί εφόσον τους θεωρεί "παραπαίδια" εκκλησιαστικά; Τους απασχόλησαν, άραγε, ποτέ αυτά τα ερωτήματα; Τί απάντηση μπορούν -αν μπορούν- να δώσουν;
Αν δεν είναι όλα αυτά "κακομοιριά" που έχει καταντήσει "κακόμοιρη" την ελληνική παιδεία, τότε δεν μπορώ να φανταστώ τί άλλο είναι Άννα. Κι επειδή δεν μπορώ πλέον να βασίζομαι μόνο σε λόγια και σε καλές προθέσεις, αλλά στην ίδια τη ζωή, γι' αυτό και προτείνω όσα προτείνω. Είναι σίγουρα ένας δύσκολος, μοναχικός και σκληρός δρόμος, όμως είναι αληθινός, χωρίς φτιασίδια και εξωραϊσμούς. Μόνοι μας θα ορίσουμε την μοίρα μας.
Δεν το ήξερα για τον Κόρδη και τον εκτιμούσα. Εχεις δίκιο σε αυτά που θίγεις.
Τι να πουν και οι φοιτητές που βρίσκονται στην ανάγκη κάποιων καθηγητάδων και τρώνε όλη την ηλιθιότητα και τον κομπλεξισμό τους!! Τι να πουν, όταν αποφασίσουν να κάνουν ένα βήμα πιο πέρα στις σπουδές και που πίστευαν, πίστευαν σε κάτι καλύτερο, και βλέπεις κάτι Περσελήδες να σου δίνουν για βιβλιογραφία μεταπτυχιακού επιπέδου, τα βιβλία τους που τα διάβαζες στο πρώτο εξάμηνο του πτυχίου;;;;; Τι να πεις όταν του πας τις εργασίες σου, και τον ΠΑΡΑΚΑΛΑΣ να στις διορθώσει, και παίρνεις για απάντηση, την θέα των εργασιών σου στο ίδιο σημείο που τις είχες αφήσει πριν ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ;;;;; Τι να πεις όταν πια έχεις διεκπαιρεώσει τις ρημάδες αυτές τις εργασίες και πέφτεις ακόμη πιο χαμηλά, να ΠΑΡΑΚΑΛΑΣ για λίγη προσοχή του εν λόγω καθηγητάκου, για την πορεία της μεταπτυχιακής σου εργασίας;;;;; ΑΙΣΧΟΣ!! Ταλαιπωρούν τους φοιτητές, ακόμη και αυτούς που κάτι αγάπησαν από την σχολή τους, την εμπιστεύτηκαν στις μεταπτυχιακές σπουδές, έδωσαν 2 ολόκληρα χρόνια από την ζωή τους, για να πάρουν πίσω την ματαίωση, την απαισιοδοξία, την αδιαφορία...ΤΟ ΤΙΠΟΤΑ! Υποκλίνομαι στο μεγαλείο του ξιπασμού και της χυδαιότητας! Αυτά, να είστε καλά, μου τα διδάξατε υπέροχα και ολοκληρωμένα! Αμήν!
Η οργή σου, ανώνυμε φίλε, είναι απολύτως δικαιολογημένη και την γνωρίζει από πρώτο χώρι όποιος έχει αποπειραθεί να περάσει από αυτόν τον χώρο. Είναι, βλέπεις η στρατηγική τους αυτή: να σου τσακίσουν την αξιοπρέπεια, τον αυτοσεβασμό σου, την φυσική αίσθηση δικαιοσύνης που αισθάνεται κάθε φυσιολογικός άνθρωπος. Κάθε αυταρχικό, κλειστό σύστημα εξουσίας και ιδίως αυτό που τρέφεται από τον εκκλησιαστικό χώρο, δομείται πάνω σε τούτη την βασική αρχή: Ξεφτιλίζουμε τον νεοεισερχόμενο πρώτον για να του δείξουμε στο πετσί του, βιωματικά, ποιός είναι το αφεντικό και διαθέτει την εξουσία, και δεύτερον για να μην διανοηθεί ποτέ να σηκώσει κεφάλι, να ζητήσει να αυτονομηθεί, να πεί κάτι δικό του, προσωπικό, που να ξεφεύγει από την κυρίαρχη ιδεολογία. Σκοπός τους να δημιουργήσουν άβουλους υπηκόους, "υποτακτικούς" στην εκκλησιαστική διάλεκτο, πειθήνια εκτελεστικά όργανα δηλαδή, που δεν θα σκέπτονται, δεν θα έχουν την δύναμη να τους κρίνουν -αυτό κυριολεκτικά το τρέμουν-, και θα βρίσκονται αιωνίως στην διαδικασία της "υπακοής". Είναι, εύκολο, φαντάζομαι, να καταλάβει κανείς πόσο έχουν διαστρέψει, ακυρώσει και εκκοσμικεύσει τελικά τις αρχές της εκκλησιαστικής πνευματικότητας, την οποία δεν διστάζουν να μας πουλάνε τοις μετρητοίς.
Προσωπικά έχω ακουστά μέσω φίλων για την ταλαιπωρία και την βία την οποία ασκεί ο Περσελής πάνω στα παιδιά. Ωστόσο θα ήθελα να αποτολμήσω μόνο μια γνώμη: ο Περσελής και όσοι μοιράζονται την ίδια στάση απέναντι στους φοιτητές, απλώς αναπαράγουν ακριβώς ό,τι οι ίδιοι υπέστησαν όταν ήταν στην θέση σας. Την ίδια βία, τον ίδιο εξευτελισμό, την ίδια καταρράκωση της αξιοπρέπειάς τους. Και έγιναν αυτοί που έγιναν. Το στοίχημα για την ψυχή σου είναι να μην γίνεις κι εσύ όπως αυτοί θέλουν.
Διαβάζω πάντα τα σχόλιά σου με μεγάλο ενδιαφέρον. Νομίζω πως εκφράζεις όλους τους φοιτητές και τους απόφοιτους των θεολογικών σχολών. Αντιπροσωπευτική και συνειδητοποιημένη φωνή. Συνέχισε έτσι.
Τον Περσελή που λέει ο ανώνυμος κι εσύ δεν τον ξέρω παρά μόνο από ΄κάποια κείμενα του. Πάντως δε θα είναι και ο μόνος αφού και ο κανόνας είναι απογοητευτικός ενώ οι εξαιρέσεις (υπάρχουν άραγε;) λίγες. Πιστεύω αυτό που λες για τον κομπλεξισμό τους και συμφωνώ απόλυτα στη προτροπή σου πως το μεγαλύτερο στοίχημα είναι να μη τους κάνουμε το χατίρι και να μη γίνουμε όπως θέλουν αυτοί.
Αναρωτιέμαι κι εγώ μαζί σου, Άννα, υπάρχουν εξαιρέσεις; Αλλά φοβάμαι ότι για να αναρωτιώμαστε, δίνουμε μόνοι μας την απάντηση: μάλλον δεν υπάρχουν, αλλά κι αν υπάρχουν δεν φαίνονται, πράγμα που είναι το ίδιο. Βλέπεις, σε έναν τόσο κλειστό χώρο όσο αυτός των πανεπιστημιακών και ιδίως των Θεολόγων, ακόμα και όταν θέλουν κάποιοι να ξεκινήσουν μια διαφορετική παρουσία, τελικώς δεν τα καταφέρνουν, καθώς το επαγγελματικό αυτό σώμα δεν μπορεί να ανεχθεί προσωπικές στάσεις και διαφοροποιήσεις από την κοινή γραμμή. Βλέπεις, αν εξαιρέσουμε τους τακτικούς καθηγητές, όλοι οι άλλοι, από τους λέκτορες μέχρι τους αναπληρωτές, έχουν ανάγκη τους τακτικούς για την προαγωγή τους και την περαιτέρω κοινωνική και επαγγελματική ανέξιλή τους. Έτσι, στην συνείδησή τους μετράει περισσότερο αυτός ο παράγοντας, παρά τα όποια όνειρα, με τα οποία μπήκαν κάποιοι ελάχιστοι (αν τα είχαν κι αυτά δηλαδή)στην Θεολογική Σχολή.
Πιστεύω Δημήτρη πως είναι μάλλον άδικο να λέμε ότι όλοι οι καθηγητές είναι το ίδιο. Στο έχω ξαναγράψει και έχω μια συγκεκριμάνη θέση: Όσο μπάζα ή τέλειοι είναι οι καθηγητές δε σημαίνει τίποτα. Το σημαντικό είναι το τι μαθητές έχουν και κατά πόσο θέλουν οι δεύτεροι να μάθουν θεολογία και οι καθηγητές πόσο ικανοί είναι να τους διδάξουν.
Πιστεύω πως οι θεολογικές εκεί χωλαίνουν περισσότερο. Στους αδιάφορους, ξέμπαρκους ή χαμηλών ικανοτήτων μαθητές. Οι καθηγητές και καλοί να είναι, ερχόμενοι σε ένα τέτοιο άρρωστο περιβάλλον προσαρμόζονται. Γιατί ρε Δημήτρη να μη γίνονται τέτοια αηδιαστικά φαινόμενα στις θεολογικές όταν οι ίδιοι οι φοιτητές τα ανέχονται; Στο ξαναλέω βρίσκουν και κάνουν. Είδες τι έγινε με το Αριστοτέλειο και την αποχή για την Κούνεβα; Το πάλεψαν τα παιδιά και στο τέλος δικαιώθηκαν; Γιατί κι εδώ να μην υπάρχει η παραμικρή αντίδραση σε φαινόμενα χειρότερα; Που είναι αυτή η φοιτητική νεανική διάθεση αλλαγής; Ή μάλλον μιλάμε για διαβρωμένους συντελεστές ενός έργου με νταβαντζήδες και βιασμένους;
Δεν θέλω να ακουστώ πως είμαι κατήγορος των φοιτητών. Άλλωστε όπως πολύ σωσστά είχες κι εσύ αναφέρει μόνο κάποιοι πυρήνες φίλων στη θεολογική μπορούν να λειτουργήσουν ως μηχανισμός άμυνας. Αλλιώς θα ψάχνουμε βελόνες στα άχυρα και θα θάβουμε οι ίδιοι το μέλλον της θεολογίας ως επιστήμης στη χώρα μας. Είναι υγεία να απογοητευόμαστε αλλά να αντιδράμε παρά να τα βλέπουμε όλα ρόδινα και να αδιαφορούμε.
Έχεις δίκιο στις επισημάνσεις σου Nick. Ξέρεις, επικεντρώνομαι περισσότερο στους καθηγητές, διότι τους βλέπω να λειτουργούν -περισσότερο ή λιγότερο- ως αρχετυπικές φιγούρες, ως πόλους αναφοράς, με τους οποίους ο κάθε φοιτητής ή φοιτήτρια έρχεται σε άμεση και καθημερινή βιωματική επαφή από την πρώτη του στιγμή στο πανεπιστήμιο.
Ωστόσο, θα πρέπει μάλλον να μιλούμε για δίπολο: οι καθηγητές είναι καθηγητές μόνο μέσω των μαθητών τους και οι φοιτητές είναι φοιτητές μόνο μέσω των καθηγητών τους. Είναι αυτή η σχέση που πιστοποιεί τον κάθε έναν στην θέση του.
Οι αντιδράσεις που παρακολουθούμε σε άλλες σχολές πιστεύω ότι αποτελούν συνάρτηση του γενικότερου περιβάλλοντος: πόσο δηλαδή ευνοεί την ανάπτυξη του πολιτικού/κοινωνικού λόγου, την παρέμβαση, τον διάλογο, την διαφωνία, την αμφισβήτηση, τον ακτιβισμό. Στις Θεολογικές Σχολές -συντηρητικές από την φύση τους με τάση μόνιμης ενασχόλησης και προσκόλλησης στο παρελθόν- δύσκολα νομίζω ότι μπορεί να αναπτυχθεί ένα τέτοιο ελεύθερο κλίμα.
Επιμένω επίσης στις ευθύνες των καθηγητών και για άλλους λόγους, Nick. Εκ των πραγμάτων είναι οι μόνοι με αυστηρό θεσμικό ρόλο, με εξουσία για την διαχείριση των πραγμάτων μέσα στο πανεπιστήμιο. Οι συνδικαλιστές φοιτητές μάλλον ταυτίζονται ή χρησιμοποιούν αυτήν την εξουσία, χωρίς να θέλουν να συγκρουστούν μαζί της. Άρα, τί ελπίδα μπορεί να υπάρξει για τους υπόλοιπους; Απλούστατα θα υπάρξουν όπως τους επιτρέπουν: ως άβουλοι, αδιάφοροι, ή ευνουχισμένοι πνευματικά.
Θέλει πολύ δύναμη, κουράγιο και συνειδητοποιημένη κριτική στάση, για να μπορέσει κανείς να σταθεί όρθιος σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Ωστόσο, το ενδιαφέρον που δείχνεις εσύ και κάποιοι άλλοι είναι από μόνο του ελπιδοφόρο. Να εξηγηθώ όμως: ελπιδοφόρο για εσάς προσωπικά, όχι για την Σχολή και το μέλλον της. Επέτρεψέ μου να σου πώ πώς δεν πιστεύω σε καμμιά προοπτική αλλαγής. Οι Θεολογικές Σχολές θα συνεχίσουν να παρακμάζουν ολοένα και ταχύτερα, διότι έτσι όπως δομήθηκαν εξ αρχής είχαν ημερομηνία λήξεως. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει με την Θεολογία αυτή καθ' εαυτή. Θα βρεί την θέση της μέσα στην νέα πραγματικότητα των επιστημών της θρησκείας, η οποία αργά ή γρήγορα θα έλθει και εδώ.
Δε ξέρω αν τελικά αξίζει να ασχολείται κανείς με τη σχολή. Εχεις δίκιο κι εσύ και ο Νιck, ωστόσο όπως παρατηρείς αυτοί που έχουν διακριτό θεσμικό ρόλο είναι μόνο οι καθηγητές και μοιραία αναλαμβάνουν όλη τη βαρύτητα κάποιων αποφάσεων αλλαγής. Μη ξεχνάμε άλλωστε πως οι φοιτητές έρχονται για 4-5 χρόνια και φεύγουν, κάτι που δε γίνεται με τους καθηγητές (αν και αυτοί είναι μονιμως απόντες).
Για άλλη μια φορά να σε ευχαριστήσω για τον πολύ γόνιμο διάλογο που μας επιτρέπεις μέσα από το blog του υπουργείου ονείρων. Μακάρι οι διαπιστώσεις σου να ήταν πιο αισιόδοξες. Αλλά είπαμε, μιλάς για μια πραγματικότητα και όχι για ευχολόγια.
Δημήτρη έγραψες στο σχόλιό σου πως:"οι Θεολογικές Σχολές θα συνεχίσουν να παρακμάζουν ολοένα και ταχύτερα, διότι έτσι όπως δομήθηκαν εξ αρχής είχαν ημερομηνία λήξεως. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει με την Θεολογία αυτή καθ' εαυτή. Θα βρεί την θέση της μέσα στην νέα πραγματικότητα των επιστημών της θρησκείας, η οποία αργά ή γρήγορα θα έλθει και εδώ."
Μπορείς σε παρακαλώ να αναπτύξεις συγκεκριμένα τη σκέψη σου, θα βοηθήσει πολύ.
Έξαιρετικές οι παρατηρήσεις σου.
Εννοώ το εξής Nick: στην Θεολογική μας έμαθαν ότι η Θεολογία (έτσι όπως την αντιλαμβανόταν η τρέχουσα θεσμική ερμηνεία της) ήταν βασικά και κυρίαρχα ερωτική εμπειρία, μετοχή στην θεία δόξα του ακτίστου φωτός, θεοπτία και όλα τα συμπαρομαρτούντα μιάς νηπτικής πνευματικότητας. Κι όλα αυτά βέβαια είναι απολύτως σωστά, όμως οι καθηγητές μας -εσκεμμένα πιστεύω- μάς είπαν την μισή αλήθεια. Ότι δηλαδή τούτη η ερμηνεία της Θεολογίας αναπτύχθηκε από μία μοναστική πνευματικότητα, όταν το ιστορικό συμφαζόμενο ήταν η βυζαντινή εποχή και απευθυνόταν περισσότερο σε μοναχούς. Ωστόσο, εμείς σήμερα μόνο αυτό δεν κάνουμε. Η Θεολογική Σχολή δομήθηκε στα πρότυπα των γερμανικών θεολογικών σχολών, όμως οι δικοί μας θεολόγοι πίστευαν πώς αρκεί να μιλάς για να μετέχεις στην ίδια την αλήθεια. Αποκομμένοι οργανικά από οποιαδήποτε αίσθηση ιστορικότητας, μέχρι και σήμερα οι πανεπιστημιακοί θεολόγοι στην συντριπτική πλειοψηφία τους πιστεύουν πώς η αποδελτίωση και η συστηματική κατάταξη αποσπασμάτων από την καινή και την παλαιά διαθήκη, αλλά και των πατερικών έργων, αρκεί για να "ορθοδοξοποιήσει" τρόπον τινά τα έργα τους, εφόσον αυτά παραμένουν δογματικώς πιστά στο ορθόδοξο ανατολικό δόγμα και δεν ξεφεύγουν από το ομολογιακό πλαίσιο που έχει θέσει η εκκλησιαστική διοίκηση. Αποκρύπτουν επιμελώς, βέβαια,ότι στην ουσία και εμείς αλλά και αυτοί δεν είμαστε τίποτα περισσότερο από ιστορικοί της ορθόδοξης σκέψης και πνευματικότητας.
Και να το συγκεκριμενοποιήσουμε ακόμα πιο πολύ. Δεν είδα ποτέ κάποιον από αυτούς Nick, να εγκαταλείψει την θέση του στο πανεπιστήμιο με τον παχυλό μισθό, την κοινωνική αναργώριση αλλά και τα ποικίλα προνόμια, για να εγκαταβιώσει στην μονή της μετανοίας του, με προσευχή, ακτημοσύνη και παρθενία. Δεν είδα κανέναν από αυτούς που είχαν κάνει το άκτιστο φώς καθημερινή τους ενασχόληση στις διατριβές και τα άρθρτα τους, να ανατινάζουν στον αέρα τις κοινωνικές τους συμβάσεις και τις υποχρέσεις τους και να μας δίνουν το παράδειγμα της ευλογημένης σαλότητας με την ίδια τους την ζωή.
Ωστόσο, όλα αυτά ύστερα από δεκαετίας χρήσης και κατάχρησης νομίζω ότι έχουν στερέψει. Αυτό που ονόμαζαν οι καθηγητές μας ως θεολογία, πιστεύω ότι θα θεραπεύεται στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον πολύ πιο έντιμα από την πραγματική επιστήμη, μέσα από τις πολυμερισμένες μορφές της: την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την ιστορία, την ανθρωπολογία, τις πολιτικές επιστήμες. Θα δημιουργεί, δηλαδή, ό,τι περιμένει κανείς από το πανεπιστήμιο και την επιστήμη: παραγωγή νέας γνώσης. Γιατί είναι περιττό νομίζω να αναφέρω, Nick, ότι αυτό που κάποιοι καθηγητές των Θεολογικών σχολών ονομάζουν "Κοινωνιολογία της Θρησκείας" ή "Ψυχολογία της Θρησκείας" δεν είναι τίποτα άλλο από μιά μασκαρεμένη θεολογική (όπως το εννοούν αυτοί) προέκταση του δογματικού τους διαποτισμού, η οποία δικαιώνει εξίσου τις προειλημμένες θέσεις τους και αντιλήψεις τους.
Όσον αφορά την θεολογική εμπειρία ως Αποκάλυψη και διάλογο του ανθρώπου με τον Θεό, αυτή ποτέ δεν είχε ούτε θα έχει ποτέ ανάγκη να υπηρετηθεί από ιδεολογικές σκοπιμότητες ή άλλου είδους συμβάσεις. Ο κάθε ένας από μας, στον βαθμό που πιστεύει στον Χριστό και την εκκλησία του και είναι διατεθειμένος να ρισκάρει την αναμέτρηση μαζί του, ακολουθεί έναν προσωπικό, φλεγόμενο και αιμάτινο τις περισσότερες φορές δρόμο, έναν δρόμο σιωπηλού μαρτυρίου, βιώνοντας από Τώρα στην ζωή του Αυτό-Που-Δεν-Έχει-Έρθει-Ακόμα. Δεν χρειαζόμαστε παραπομπές γι' αυτό.
Δημήτρη τα σχόλιά σου είναι πάντοτε αποκαλυπτικά και τέλεια. Δεν αξίζει να σχολιάζω. Θέλω να διευκρινήσεις κάποια πράγματα Πρώτον γιατί η αναμέτρηση με το θεό να είναι φλεγόμενος και αιμάτινος δρόμος; Που είναι η χαρά της ζωής και γιατί να προτιμάμε τον πόνο από τη χαρά στη ζωή; Ιδίως εμείς οι νέοι;
Δευτερο γιατί οι θεολογικοί καθηγητές είναι σωστό να βιώσουν όσα λένε; Οι καθηγητές στο σχολείο τα ίδια δεν κάνουν; Όπως κατάλαβα διαχειρίζονται μόνο γνώση. Γιατί να τους κρίνουμε επειδή δεν ακολουθούν τα όσα λένε;
Mπράβο για το άρθρο. Όπως πάντα τέλειο. Μόνο σε παρακαλώ χρησιμοποίησε λίγο πιο "απλό" λεξιλόγιο. Οι πιο πολλοί από εμάς δεν έχουμε ανάλογο επίπεδο. Ορισμένοι όροι μου είναι ακατανόητοι(διαποτισμός...) και δυσκολεύομαι να παρακολουθήσω τη συνέχεια.
Συγγνώμη για το λεξιλόγιο, Άννα, αλλά βλέπεις είναι η δύναμη της συνήθειας.
Αναφορικά με τα όσα σχολιάζει ο Nick: ο δρόμος που οδηγεί στον Θεό, όπως τουλάχιστον κατανοώ ότι τον αντιλαμβάνεται η εκκλησιαστική εμπειρία, είναι ένας αγώνας σταυροαναστάσιμος. Ο παλμός,το σκίρτημα της ανάστασης δεν μπορεί να υπάρξει, εάν πρώτα δεν προηγηθεί ο πόνος, η οδύνη. Πιστεύω Nick ότι αυτό δεν είναι μόνο μια θεολογική πεποίθηση, αλλά υπογραμμίζει, αντίθετα, την πραγματικότητα της ζωής. Δυστυχώς, όμως, ο σημερινός πολιτισμός μας είναι δομημένος πάνω σε χιλιαστικές προϋποθέσεις: εξοστρακίζουμε την οδύνη, τον πόνο, τον θάνατο, τον απωθούμε μαγικά, ζούμε ως αν να μην υπάρχουν τούτα τα δεδομένα κάθε στιγμή στη ζωή μας. Έτσι, όταν αναπόφευκτα τα συναντήσουμε, απροετοίμαστοι και ανέτοιμοι καθώς είμαστε, αισθανόμαστε ότι η ζωή μας καταρρέει, ανίκανοι να αντιδράσουμε, γιατί μαζί με τον πόνο και την οδύνη έχουμε εξορίσει και την αναστάσιμη ελπίδα. Έχοντας την ψευδαίσθηση μιάς ψεύτικης αιωνιότητας, ενός κοσμικού παραδείσου της τρυφής (κι αυτό δυστυχώς είναι γνώρισμα -ποιός να το περίμενε;- ιδίως όσων ασχολούνται με τα εκκλησιαστικά), ζούμε όχι την χαρά του παραδείσου αλλά μάλλον την απουσία του.
Σχετικά με την δεύτερη ερώτησή σου, Nick: μα γι' αυτό ακριβώς ενίσταμαι κι εγώ. Διότι ενώ παρέχουν μόνο γνώσεις (αυτή είναι η δουλειά τους, μεταξύ άλλων άλλωστε), εντούτοις εμφανίζονται με μια αχλύ κοσμικής ιερότητας, την οποία φροντίζουν επιμελώς να καλλιεργούν οι ίδιοι. Παρουσιάζονται ως ιεροί θεματοφύλακες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αυτοανακηρύσσονται ως οι μοναδικοί αυθεντικοί και "ορθόδοξοι" εκφραστές της στον εκκλησιαστικό χώρο. Επιπλέον, δε, ο κυρίαρχος τόνος στην πλειοψηφία των έργων τους είναι ο θριαμβολογικός, μιλούν για τον Θεό με τέτοιες βεβαιότητες σαν να είναι οι ίδιοι Θεοί, σαν να ζούν από τώρα στην Βασιλεία του Θεού (κλασική εκδήλωση του χιλιαστικού πειρασμού που προανέφερα). Και το χειρότερο από όλα: αν κάποιος θελήσει να διαφωνήσει μαζί τους, να πεί κάτι διαφορετικό, να τους κρίνει, να εντοπίσει ακόμα και λάθη τους (εφ' όσον ουδείς αλάθητος), αντιμετωπίζεται από όλο αυτό το σύστημα ως "αιρετικός", δηλαδή ως "μη δικός τους",ως μη ανήκων στις τάξεις του "ιερού κογκλαβίου", άρα ανίκανος να τους κρίνει.
Αν λοιπόν παράγουν μόνον γνώσεις θα πρέπει να μας το αποδείξουν. Αν πάλι θέλουν να τους βλέπουμε ως το κοσμικό ισοδύναμο του μητροπολίτη -γιατί μάλλον κάπως έτσι θέλουν να φαίνονται- τότε και πάλι θα πρέπει να συμπεριφέρονται ανάλογα. Άισθάνομαι ότι είναι μέγιστη υποκρισία να έχεις δύο πρόσωπα και να εμφανίζεις το βολικότερο σε κάθε περίσταση.
Mπράβο Δημήτρη. Πρέπει να εκμεταλλευτείς την ευφράδεια και τις γνώσεις σου. Μπορείς να βοηθήσεις περισσότερους ανθρώπους αν δραστηριοποιηθείς ευρύτερα στο θεολογικό χώρο. (Δεν ξέρω μπορεί κα να το κάνεις ήδη). Βρήκα στο internet πως έχεις γράψει και βιβλίο εκτός και αν υπάρχει κι αλλος Δ. Αρκάδας. Έχουμε ανάγκη τέτοιες φωνές σα τη δική σου.
Θανάση γιατί το λες αυτό; Νομίζω πως το υπουργείο ονείρων προσφέρει σε όλους που ενδιαφέρονται ένα βήμα ανταλλαγής απόψεων. Αν ο Δημήτρης θέλει μπορεί ή να μη γράφει ή να δραστηριοποιηθεί και όπως ο ίδιος νομίζει καλύτερα για τον εαυτό του. Αυτό το βήμα είναι για όσους το επισκεπτόμαστε σημαντικό. Ας κάνει ο ίδιος ό,τι νομίζει και ας μην εμπλακούμε σε διαδικασίες άλλες από αυτή την επικοινωνία. Δημήτρη μην ακούς. Θέλουμε να γράφεις στο υπουργείο ονείρων. Τα συνδικαλιστικά άστα για τα τρωκτικά της θεολογίας. Μην ακούσω για τίποτα κυνήγια θέσεων από εσένα γιατί θα απογοητευτώ.
Συμφωνώ με την Άννα. Παρακολουθώ καθημερινά το blog και δεν πρέπει να μας αφορά κάτι άλλο. Αυτό ενδιαφέρει μόνο τον Δημήτρη. Να σου πω και κάτι ρε Nick; Δεν είναι καλύτερα να χαίρεσαι από κάτι παρά να θες να το αλλάξεις έτσι όπως εσύ νομίζεις; Εγώ ψηφίζω ποιότητα και όχι ποσότητα.
Κοίταξα και εγώ στο internet και βρήκα το βιβλίο. Δεν είναι τυχαίο να μιλάς έτσι ωραία Δημήτρη. Το' λεγα...
Δεν εννοούσα να σταματήσει να γράφει ο Δημήτρης στο blog ρε παιδιά. Για όνομα του θεού. Συγνώμη κιόλας ρε Δημήτρη αν σε έφερα σε δύσκολη θέση. Απλά θα ήθελα να πω πως τέτοιοι άνθρωποι με τόσο σοβαρό λόγο θα άξιζε να είναι σε υπεύθυνες θέσεις και να διαδραματίζουν υπεύθυνο ρόλο στις θεολογικές σπουδές. Εννοείται πως είναι και τώρα θέμα του Δημήτρη και συμφωνώ πως και για μένα η επικοινωνία αυτού του είδους είναι τέλεια. Απλά για να ακούσουν και άλλοι το είπα.
Νομίζω πως είναι και λιγάκι κουτό να γράφει ο άνθρωπος τόσο ωραία πράματα και εμείς να παρεξηγιόμαστε με μικροπράγματα. Άδικο. Δημήτρη μην ακούς! Συνέχισε να γράφεις.
Θανάση Κ., Άννα, Nick και άλλοι ανώνυμοι φίλοι, σας ευχαριστώ πολύ για την ενθάρρυνση. Φυσικά και θα συνεχίσω -όσο μπορώ και επιτρέπουν οι συνθήκες- να γράφω στο υπουργεί ονείρων. Το γεγονός με τιμά διπλά: πρώτον διότι ο αγαπητός φίλος που το ανάρτησε με προσκάλεσε ευγενικά να φιλοξενήσει το άρθρο και τις σκέψεις μου, δεύτερον διότι η καλή παρέα που φαίνεται ότι συγκροτούμε καθημερινά δίνει μεστούς καρπούς. Φαντάζομαι ότι αξιολογείτε στα θετικά ότι μπορούμε να μιλούμε για κάτι που όλοι αγαπάμε, περισσότερο ή λιγότερο (στην θεολογία αναφέρομαι), δίνοντας ο καθένας και η καθεμιά το απόσταγμα της ψυχής του. Στους καιρούς του μονολόγου και της άγνοιας, είναι μεγάλο πράγμα να μπορούμε να μοιραζόμαστε εμπειρίες καλές και κακές, ελπίδες και όνειρα (εξ άλλου έτσι δικαιολογεί και το ιστολόγιο το όνομά του με τον καλύτερο τρόπο νομίζω!).
Όσον αφορά δε στο βιβλίο που αναφέρεστε -επιτρέψτε μου να περιαυτολογήσω για λίγο μιάς και το θίξατε- είναι η πρώτη (και μάλλον η τελευταία) συγγραφική απόπειρα που επιχειρήσαμε με έναν παλαιό συμφοιτητή, να εξωτερικεύσουμε ό,τι μας ενοχλούσε και ό,τι μας γοήτευε στον ευρύτερο εκκλησιαστικό χώρο. Είναι μια βίαιη ρήξη που κάναμε με τον θεσμικό θεολογικό/εκκλησιαστικό χώρο, οργισμένη και προκλητική, αφού εκτόνωσε χρόνιες σκέψεις και συζητήσεις, γι' αυτό και ο εν λόγω χώρος το "έθαψε" όπως είναι φυσικό και αναμενόμενο. Για μένα, όμως, προσωπικά φωτίστηκε η "άνευ ορίων και άνευ όρων" ελευθερία, και με αυτό ας κλείσω την κουραστική περιαυτολογία μου, ζητώντας σας και πάλι συγγνώμη.
Πάντως σκέφτομαι πως είναι υγεία να ασχολούμαστε με τη θεολογική όσο χάλια και να είναι η κατάσταση. Το άσχημο θα ήταν να μας ήταν αδιάφορο. Φοβάμαι πως αυτό όμως είναι η πιο γενικευμένη στάση απέναντί της και αυτό θα πρέπει να μας στεναχωρεί. Τελικά ξέρετε τι καταλαβαίνω; Πως πέρα από τους βαθμούς το πιο σημαντικό είναι πρώτα να διαμορφώσεις μια σχετική παιδεία και κάποια κριτήρια σωστά να αντιλαμβάνεσαι τα της θεολογικής επιστήμης σωστά. Τα υπόλοιπα όπως είπες Δημήτρη είναι θέμα παρέας.
Πιστεύω κι εγώ μαζί σου Nick ότι η ενασχόληση με ό,τι μας πονάει, έστω κι αν είναι οδυνηρή, ωστόσο πάντοτε κάτι έχει να μας διδάξει και να μας φωτίσει. Και ίσως ένα από τα κριτήρια στα οποία αναφέρεσαι στο σχόλιό σου, να είναι και αυτό: το να αναστοχαζόμαστε και κυρίως να κριτικάρουμε, ξεκινώντας πρώτα από τον εαυτό μας, κάθε εκδήλωση του κοινωνικού, στο οποίο μετέχουμε ούτως ή άλλως.
Ξέρεις τι καταλαβαίνω Δημήτρη; Πως τελικά επιθυμούμε (το λέω να το ακούσω εγώ) να έχουμε καλή ποιότητα σπουδών στη θεολογία αλλά από έργα είμαστε περιορισμένοι. Εννοώ πως είτε δεν έχουμε περιθώρια δράσης είτε αδιαφορούμε είτε απελπιζόμαστε. Θυμάμαι πως και εγώ βολεύομαι με τη βαθμολογία και τα άλλα τα αφήνω σε δεύτερη μοίρα. Το ωφελιμιστικό όμως βλέπεις σε νικάει. Μετά είμαι σίγουρος πως ότι δεν έκανες κτήμα σου στη σχολή δεν θα το κάνεις μετά. Πως να ενδιαφερθείς για κάτι που δεν αγάπησες ή σου κέντρισε το ενδιαφέρον;
Και το φοβερό είναι να θεωρείς επιτυχία ή δικαίωση για τη ζωή σου μια θέση στον Ασεπ ή σε κάποια μητροπολιτική θέση. Δικαίωση για τη ζωή σου να χρησιμοποιείς τη θεολογία σαν μέσο όπως και το proficiency. Τι να πω; Απελπισία. Να περνάς τα πιο δημιουργικά σου χρόνια σε έναν χώρο με θησαυρούς γνώσεων και ιστορίας και εσύ να φεύγεις πιο κουμπούρας και πιο προκατειλημένος απ' όταν μπήκες. Πέρασε και δε με άγγιξε που λέμε.
Κάπως έτσι μάλλον εγκαταλείπουμε τα πράγματα στα χέρια βέβηλων καθηγητών που κοιτούν μόνο τη θεσούλα τους. Και ξέρεις ποιο είναι το πιο κουφό; Πως όλοι αυτοί οι πιο ανίκανοι το παίζουν και φοιτητοπατέρες γιατί φοβούνται νομίζω πως αν έχουν ρήξη με τους φοιτητές θα τους κράξουν. ΌΠως και να το δω "η θεολογία με πληγώνει".
Έχεις δίκιο Nick. Όπως και να το δεις η θεολογία μας πληγώνει. Μη τους κάνεις όμως τη χάρη όπως έλεγε και ο Δημήτρης. Ξεπέρασέ τους γιατί αυτοί θα μείνουν για πάντα στα χάλια τους. Θες να τους μοιάσεις; Πάρε ό,τι μπορείς , αξιοποίησε τη παρέα σου και κράτα τα στο δικό σου θησαυροφυλάκιο (στο εικονοστάσι που έλεγε το άρθρο του Ελύτη). Θα έρθει καιρός να τα χρησιμοποιήσεις σωστά.
Μια λέξη μου έρχεται στο νου, παιδιά, αντικρύζοντας τούτη την κατάσταση: χαρμολύπη. Ίσως μόνο έτσι -δηλαδή μέσα από την εκκλησιαστική εμπειρία- καταφέρουμε να μην μας παρασύρει το παντοδύναμο ρεύμα της παρακμής, αλλά να σταθούμε όρθιοι, κόντρα στις πιθανότητες.
Δημήτρη θα ήθελα την άποψή σου με συγκεκριμένα ονόματα. Θα αναγνώριζες κάποιους σημαντικούς επιστήμονες θεολόγους ξένους ή έλληνες; Στο πανεπιστημιακό χώρο θα ξεχώριζες κάποιους;
Κρίσιμο το σχόλιό σου, Άννα. Ας ξεκινήσω από τους ξένους θεολόγους. Κατά την γνώμη μου, τις τελευταίες δεκαετίες, οι πιο αξιόλογοι θεολόγοι, όσον αφορά στην θεολογική τους μαρτυρία και στην κοινωνική δυναμική που έχουν αναπτύξει, βρίσκονται στον χώρο της Λατινικής Αμερικής και ανήκουν στο ρεύμα της ¨Θεολογίας της Απελευθέρωσης¨. Πρόκειται, όπως ίσως θα γνωρίζεις, για μια θεολογία που βγήκε από φοβερές δοκιμασίες των χριστιανών στην Νότια και Κεντρική Αμερική, όπου απλά ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζεται ως άνθρωπος. Μια τέτοια κρίση οδήγησε αρκετούς ρωμαιοκαθολικούς κληρικούς να αψηφήσουν την αυστηρή δομή της εκκλησίας τους και να διακηρύξουν μια θεολογία η οποία όχι μόνο ασκούσε κριτική στα κοινωνικά/πολιτικά δεδομένα των χωρών τους, αλλά επίσης πρότεινε, πάντα σε εκκλησιολογικά όρια, λύσεις και διεξόδους. Βέβαια, το Βατικανό δεν άργησε να τους διαλύσει -υπεύθυνος (τι ειρωνεία!) ήταν ο σημερινός πάπας Βενέδικτος, όταν πριν 20 χρόνια ήταν ο παντοδύναμος καρδινάλιος Ράτσινγκερ- λόγω του έντονα πολιτικοποιημένου χαρακτήρα της θεολογίας τους και της χρήσης της μαρξιστικής πολιτικής ανάλυσης. Βασικοί τους εκπρόσωποι ήταν οι Leonardo και Clodovis Boff, Oscar Romero, Jon Sorbino, Hugo Assmann, Ernesto και Fernando Cardenal, Juan Luis Segundo, και βέβαια ο εισηγητής, Gustavo Gutierrez.
Συγγενής δυτικοευρωπαϊκός κλάδος, είναι η "Θεολογία της Ελπίδας" ή αλλιώς "Πολιτική Θεολογία", που αναπτύχθηκε ιδίως στην Γερμανία, με έντονα πολιτικά χαρακτηριστικά, με εισηγητή τον Jurgen Moltmann, και τους Johann Baptist Metz, Dorothee Soelle, κ.ά.
Από τον ελληνικό χώρο, τώρα, θα ξεχώριζα -χωρίς να σημαίνει ότι είναι μόνον αυτοί- τους Ιωάννη Ζηζιούλα, Νικόλαο Νησιώτη, Σάββα Αγουρίδη και Χρήστο Γιανναρά. Τους διακρίνω με τα εξής κριτήρια: έχουν αποδείξει όχι μόνο στον ελληνικό, αλλά και στον διεθνή χώρο την δυναμική τους, διαθέτει ο κάθε ένας μια ξεχωριστή και ιδιοπρόσωπη θεολογική αφήγηση, και νομίζω ότι συνέβαλαν σημαντικά στην θεολογική αφύπνιση στη χώρα μας. Ωστόσο δεν σημαίνει ότι ταυτίζομαι μαζί τους ή δεν διαφωνώ σε πολλά. Αισθάνομαι εγγύτερα στον Σάββα Αγουρίδη και λόγω ειδικότητας, αλλά και διότι θεωρώ ότι ο άνθρωπος αυτός ήταν ο πιο συνεπής με την θεολογική του μαρτυρία μέχρι το τέλος της ζωής του (εκοιμήθη στα μέσα του εφετινού Φεβρουαρίου). Διέθετε έντονα κοινωνικοπολιτικά ενδιαφέροντα και έδωσε τεράστια ώθηση στις ελληνικές βιβλικές σπουδές. Δεν δίστασε να παραιτηθεί από την θέση του στην Θεολογική όταν θεώρησε ότι έπρεπε, ενώ μας έδωσε τα ουσιαστικότερα έργα του τα τελευταία 25 χρόνια, όταν είχα πια συνταξιοδοτηθεί. Παρά τις όποιες αγκυλώσεις που του φόρτωσε ο επαγγελματικός του χώρος, τον θεωρώ πνεύμα ελεύθερο και κριτικό. Βέβαια, η ενασχόλησή του με ένα πλήθος (θεολογικών και μη) θεμάτων τον έκανε κάπως επιφανειακό στην ανάλυσή του και ίσως ακόμα και πρόχειρο. Επειδή τον γνώρισα αρκετά χρόνια πριν, θα τον θυμάμαι με συγκίνηση, διότι νομίζω πώς από αυτόν τον άνθρωπο μάθαμε πολλά γράμματα.
Και μια καθυστερημένη διόρθωση, Άννα. Αναφέρω κάπου "όταν είχα συνταξιοδοτηθεί". Ο δαίμων του ιστολογίου και η βιασύνη επενέβησαν. Φυσικά μιλώ για την συνταξιοδότηση του Αγουρίδη. Η δική μας εργασιακή γενιά μάλλον δεν θα προλάβει να συνταξιοδοτηθεί...
Επίσης, θέλω να σε ρωτήσω κι εγώ: ποιούς θεολόγους, έλληνες ή ξένους, εκτιμάς ιδιαίτερα;
Τα ονόματα και οι σχολές που αναφέρεις μου είναι παντελώς άγνωστα. Εκτός από τους Έλληνες εννοείται. Αν και εκεί δεν καταλαβαίνω τη θέση του Γιανναρά. Τα ονόματα που εγώ ξέρω και θεωρώ σαν καλύτερους, (δεν ξέρω αν είναι σωστός ο όρος) είναι ο Σμέμαν και ο Σωφρόνιος από ξένους. Από έλληνες ξεχωρίζω τον Ματσούκα, τον Φάρο και τον Μπέγζο. Για τον δεύτερο νομίζω έχεις εκφραστεί αρνητικά αλλά από τα κείμενα που έχω διαβάσει μου άρεσε. Τον Γιανναρά δεν τον ξέρω ως θεολόγο. Μπορεί και να αξίζει. Δυστυχώς τα μέτρα σύγκρισης είναι τεράστια αλλά για τα μέτρα τα δικά μου αυτά τα ονόματα που ανέφερα με ικανοποιούν. Ελπίζω να μην είμαι τυφλή ή ολιγαρκής…
Θα ήθελα να προσθέσω και τον Ζηζιούλα στους έλληνες θεολόγους και τον Φλωρόφσκυ στους ξένους. Τον Γιανναρά και εγώ δεν τον ξέρω για θεολόγο. Πάντως δεν είναι εντυπωσιακό που δεν ξέρουμε κανέναν από το άγιο όρος ή που οι πιο μεγάλοι είναι ξένοι; Δημήτρη οι σχολές που λες και τα ονόματα είναι για κάποιον εξειδικευμένο επιστήμονα θεολόγο ή όχι; Θα ήθελα τη γνώμη σου.
Άννα και Θανάση Κ.: Τα ονόματα των των θεολόγων της απελευθέρωσης και της πολιτικής θεολογίας που προανέφερα ανήκουν σε πρόσωπα που ως επί το πλείστον έχουν ακαδημαϊκή πορεία. Δεν τους γνωρίζετε διότι αυτού του είδους η θεολογία, λόγω του έντονα πολιτικού χαρακτήρα της, δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος στις ελληνικές θεολογικές σχολές.
Σχετικά με την θεολογική πορεία του Γιανναρά: Οι βασικές σπουδές του είναι θεολογικές, έκανε διδακτορικό στην Θεσσαλονίκη αφού τον ταλαιπώρησε χρόνια ολόκληρα ο επιβλέποντάς του, ο Μουρατίδης (βλέπετε τέτοια γινόντουσαν ανέκαθεν)και έκανε δύο απόπειρες να γίνει καθηγητής στην Θεολογική Αθηνών, χωρίς αποτέλεσμα βέβαια. Αλλά, βέβαια, όλα αυτά έγιναν αρκετά χρόνια πριν και είναι φυσικό να μην τα ξέρετε.
Όσον αφορά τους Σμέμαν και Σοφρώνιο που αναφέρεις Άννα, είναι πραγματικά φοβερά θεολογικά μεγέθη, αλλά νομίζω ότι λειτούργησαν περισσότερο ως ποιμένες και πνευματικοί, παρά ως επιστήμονες, ακαδημαϊκοί θεολόγοι. Αυτό, βέβαια, δεν μειώνει ούτε στο ελάχιστο την αξία και την προσφορά τους.
Επίτρεψέ μου, Άννα, να σου πώ ότι δεν είσαι ούτε τυφλή ούτε ολιγαρκής. Απλώς σε αναπαύει ο λόγος των θεολόγων που προανέφερες -παρεπιπτόντως πιστεύω κι εγώ ότι ο Ματσούκας είναι από τους καλούς θεολόγους- διότι μάλλον εκφράζεσαι μέσα από αυτούς. Το γεγονός ότι προσωπικά στέκομαι κριτικά στους περισσότερους από αυτούς δεν έχει να κάνει με την δυναμική τους.
Μάλλον Δημήτρη -και το λέω για ευτύχημα- είναι του χαρακτήρα μου να αρκούμαι με λίγα. Δεν έχω ιδέα από τα τόσα ενδιαφέροντα που υπάρχουν. Τα ακούω πρώτη φορά. Για τον Γιανναρά με εξέπληξες ευχάριστα. Θα κοιτάξω να βρώ κάποιο βιβλίο του για να διαμορφώσω καλύτερη εικόνα. Καλή ανάσταση σε όλους!
Άννα, Θανάση Κ., Nick και ανώνυμοι φίλοι, Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα. Ο Χριστός ας είναι μαζί μας!
Kαλή Ανάσταση σε όλους!
Καλό Πάσχα παιδιά!
Δημοσίευση σχολίου