Πέμπτη 30 Μαΐου 2013

Εκλογή

Περάσαμε μια ήσυχη ζωή, αξιοπρεπή και στερημένη - ενώ σ' αυτό το μέγα σφάλμα που αποφύγαμε, ίσως εκεί να βρίσκονταν τα ρόδα που κάθε βράδυ τον ύπνο μας πολιορκούνε

Από τα "Ποιήματα" του Τάσου Λειβαδίτη, εκδόσεις Κέδρος Ολόκληρη η ανάρτηση...

Σάββατο 25 Μαΐου 2013

Ο μακρύς δρόμος

Επειδή απ' τα είκοσι στα τριάντα σου ο δρόμος είναι πολύ πιο μακρύς απ' ό,τι απ' τα τριάντα σου στα ενενήντα σου.

Οδυσσέας Ελύτης "Εκ του πλησίον" εκδόσεις Ίκαρος Ολόκληρη η ανάρτηση...

Τρίτη 21 Μαΐου 2013

Γράμμα στη Ντ.

Τελειώνοντας το βιβλίο προσπαθούσα να βρω τις διαφορές των δυο ηρώων του, Αντρέ με την Ντορίν, με τον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν και την Εμμανουέλ Ριβά από την εξαιρετική ταινία του Χάνεκε, "Amour". Το βιβλίο, το τέλος του Γκορζ και η ταινία, έχουν τόσα κοινά που μάλλον δεν αποκλείεται ο Χάνεκε να εμπνεύστηκε την ταινία απ' αυτά.

Και εντάξει το Amour το είδαν οι περισσότεροι, τον Γκορζ και την Ντορίν όμως ποιος αλήθεια τους ξέρει; Ποιοι είναι αυτοί οι δυο εμφαντικοί ήρωες που γίνονται αθάνατοι μέσα από ένα γράμμα;

Στις 24 Σεπτεμβρίου του 2007 ο φιλόσοφος Αντρέ Γκορζ και η γυναίκα του, Ντορίν, βρέθηκαν νεκροί στο σπίτι τους στη Γαλλία. Είχαν αυτοκτονήσει δύο μέρες νωρίτερα. Το 2006 ο Γκορζ έγραψε το «Γράμμα στη Ντ.» Η Ντορίν έπασχε από επώδυνη και ανίατη ασθένεια. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από τα πιο χαρακτηριστικά: «Γίνεσαι ογδόντα δύο χρονών. Έχεις κοντύνει έξι εκατοστά, ζυγίζεις όλο κι όλο σαράντα πέντε κιλά και είσαι ακόμα όμορφη, γοητευτική και επιθυμητή. Πάνε πια σαράντα οχτώ χρόνια που ζούμε μαζί και σε αγαπώ περισσότερο από ποτέ. Νιώθω και πάλι μέσα στο στήθος ένα σπαρακτικό κενό που μονάχα η ζεστασιά του κορμιού σου πάνω στο δικό μου το γεμίζει».

Ο Ζεράρ Χορστ, όπως ήταν το γαλλικό όνομα του Γκορζ, και η σύζυγός του Ντορίν πέθαναν ενωμένοι, όπως ενωμένοι ήταν σε όλη τους τη ζωή. Ο Γκέρχαρτ Χιρς, όπως ήταν το αυστριακό όνομα του Γκορζ, γεννήθηκε το 1923 και το 1947 γνώρισε την Αγγλίδα Ντορίν ("η Αφροδίτη της Μήλου με σάρκα και οστά") και το 1949 έφυγαν για το Παρίσι, όπου και παντρεύτηκαν.

Θα πει κανείς και πού είναι το ιδιαίτερο στην περίπτωσή τους; Η μεγάλη αφοσίωση, ο αιώνιος έρωτας (μέχρι το θάνατο), το αναντικατάστατο της ευτυχίας;

«Αν ενώνεσαι με κάποιον για όλη σου τη ζωή, βλέπεις με τον άλλον τη ζωή από κοινού και αποφεύγεις να κάνεις κάτι που διασπά ή βλάπτει τη σχέση. Η δημιουργία του ζευγαριού είναι το κοινό σχέδιο των δύο, και χρειάζεται πάντα να το επικυρώνουν, να το προσαρμόζουν, να το επαναπροσανατολίζουν ανάλογα με τις καταστάσεις που μεταβάλλονται. Θα είμαστε αυτό που θα φτιάξουμε μαζί».

Τα διλήμματα που βάζει ο συγγραφέας στο έργο του είναι συγκεκριμένα. Απλά και συγκεκριμένα. Για τολμηρούς λύτες όχι για δειλούς ή τεμπέληδες. Μπορούν δύο άνθρωποι να ζήσουν για πάντα μαζί, αγαπημένοι; Αποτελούν εξαίρεση ή είναι κάτι σαν διαστροφή; Μήπως πρόκειται για ένα είδος ανθρώπων που κινδυνεύει πια να εκλείψει; Ο Αντρέ Γκορζ δίνει μια σαφή απάντηση σ' όλα αυτά. Το βιβλίο του δεν είναι ένας ύμνος στον έρωτα αλλά ένας ύμνος στην αγάπη και στη συμβίωση.

Για ιδανικότερο επίλογο δεν θα μπορούσα να προσθέσω τίποτε άλλο από το ιδανικά λόγια αφοσίωσης του Γκορζ στη στιγμή που η Ντορίν υπήρξε πιο ευάλωτη από ποτέ. Άραγε αυτό δεν είναι από τα πιο έντονα συναισθήματα θαυμασμού στη ζωή μας; Να βλέπεις πώς αντιμετωπίζουν οι δυνατοί άνθρωποι τις στιγμές της μεγάλης αδυναμίας τους: «Μόλις έγινες ογδόντα δύο χρονών. Είσαι ακόμα όμορφη, γοητευτική και επιθυμητή. Πάνε πια πενήντα οκτώ χρόνια που ζούμε μαζί και σ' αγαπώ περισσότερο από ποτέ... Τη νύχτα βλέπω καμιά φορά έναν άντρα, μέσα σ' ένα έρημο τοπίο, να περπατά σ' έναν άδειο δρόμο πίσω από μια νεκροφόρα. Δεν θέλω να παραβρεθώ στην καύση σου, δεν θέλω να παραλάβω ένα δοχείο με τις στάχτες σου. Ακούω τη φωνή της Κάθλιν Φέριε που τραγουδάει "Die Welt ist leer, ich will nicht leben mehr" και ξυπνάω. Αφουγκράζομαι την αναπνοή σου, το χέρι μου σε αγγίζει. Και οι δυο θα θέλαμε να μην χρειαστεί να ζήσουμε μετά το θάνατο του άλλου. Έχουμε πει πολλές φορές ο ένας στον άλλο πως στην απίθανη περίπτωση που θα είχαμε μια δεύτερη ζωή, θα θέλαμε να την περάσουμε μαζί» .

Λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2007, ο Αντρέ ακολούθησε την Ντορίν στο αιώνιο της ταξίδι .

Το «Γράμμα στη Ντ.» του Αντρέ Γκορζ, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός
Ολόκληρη η ανάρτηση...

Κυριακή 19 Μαΐου 2013

Τα επικίνδυνα

Εἶπε ὁ Μυρτῖας (Σύρος σπουδαστὴς
στὴν Ἀλεξάνδρεια• ἐπὶ βασιλείας
αὐγούστου Κώνσταντος καὶ αὐγούστου Κωνσταντίου•
ἐν μέρει ἐθνικός, κ’ ἐν μέρει χριστιανίζων)•
«Δυναμωμένος μὲ θεωρία καὶ μελέτη,
ἐγὼ τὰ πάθη μου δὲν θὰ φοβοῦμαι σὰ δειλός.
Τὸ σῶμα μου στὲς ἡδονὲς θὰ δώσω,
στὲς ἀπολαύσεις τὲς ὀνειρεμένες,
στὲς τολμηρότερες ἐρωτικὲς ἐπιθυμίες,
στὲς λάγνες του αἵματός μου ὁρμές, χωρὶς
κανέναν φόβο, γιατί ὅταν θέλω —
καὶ θάχω θέλησι, δυναμωμένος
ὡς θᾶμαι μὲ θεωρία καὶ μελέτη —
στὲς κρίσιμες στιγμὲς θὰ ξαναβρίσκω
τὸ πνεῦμα μου, σὰν πρίν, ἀσκητικό.»

Κωνσταντίνος Καβάφης «Τα ποιήματα», εκδόσεις Ίκαρος
Ολόκληρη η ανάρτηση...

Πέμπτη 16 Μαΐου 2013

Γράμμα προς τον υποψήφιο των πανελληνίων εξετάσεων

Αγαπητέ φίλε,

Μου είπαν ότι έχεις έντονο άγχος καθώς ευρίσκεσαι στο τελικό στάδιο πριν τις εξετάσεις. Ότι έχεις μεταπτώσεις στην συναισθηματική σου κατάσταση. Άλλοτε νιώθεις ήσυχος και σίγουρος και άλλοτε τα νιώθεις μαύρα – δύσκολα - ακατόρθωτα και νιώθεις τις προσπάθειές σου περιττές. Ότι άλλοτε κάνεις αστεία, λες και δεν υπάρχει πρόβλημα, και άλλοτε το πιο μικρό αστείο που θα σου κάνουν είναι ικανό να σε κάνει να θέλεις να διαλύσεις τα πάντα...

Μαθαίνω ότι οι δικοί σου προσπαθούν να σου συμπαρασταθούν και άλλοτε τα καταφέρνουν, άλλοτε πάλι καταφέρνουν το αντίθετο, καθώς ανησυχώντας οι ίδιοι, προσπαθούν να σε πείσουν να μην ανησυχείς...Καθώς σε κοιτάζουν με βλέμμα πικραμένο ή φοβισμένο, όπως όταν έχει αρρωστήσει ένα προσφιλές τους πρόσωπο.

Ότι όταν διαβάζεις πολύ, σου λένε ότι πρέπει να βγεις έξω, να ξεσκάσεις, αλλά όταν βγαίνεις έξω, σε κοιτάζουν ανήσυχα μήπως και έχεις παραιτηθεί...

Μου ζήτησαν λοιπόν επειδή συνεργάζομαι με τους εφήβους και τις οικογένειές τους, να γράψω κάτι που να μπορεί να βοηθήσει...

Λοιπόν θα είμαι ξεκάθαρος, όπως πρέπει να είσαι, όταν αναφέρεσαι στην ζωή.

Το άγχος, η αγωνία, η ανησυχία, η ανασφάλεια, η αποσταθεροποίηση, η ξενοιασιά, ο εκνευρισμός, ο φόβος, όλα αυτά τελοσπάντων όχι μόνο δεν είναι αρνητικά στοιχεία στην πορεία σου, αλλά αντιθέτως αποτελούν αποδείξεις ότι είσαι ζωντανός, υγιής και υπεύθυνος...

Ένας υγιής άνθρωπος, όταν βρίσκεται σε μία εσωτερική διεργασία, όταν θέτει στόχους, όταν δίνει εξετάσεις (οποιουδήποτε είδους εξετάσεις), όταν ανοίγεται, τότε είναι φυσιολογικό να αναρωτιέται... Είναι η ανάληψη της ευθύνης της ελευθερίας του που τον δυσκολεύει...

Είναι ωραίο το να έχεις ένα σκοπό και να τον παλεύεις. Τότε είσαι και νιώθεις ζωντανός. Στην διάρκεια του αγώνα, αν είσαι φυσιολογικός θα αναρωτηθείς και για το εάν θα τα καταφέρεις. Θα αναρωτηθείς και για το εάν αξίζει τόσος κόπος. Για το εάν είναι αυτός που σου ταιριάζει ή ακόμα και αν στην πραγματικότητα είναι δικός σου στόχος ή κάποιοι άλλοι σου τον έχουν επιβάλλει άμεσα ή έμμεσα...

Όμως όλα αυτά δεν είναι αδυναμία. Δεν αποτελούν προδοσία. Είναι η ευκαιρία του να επαναδιαβεβαιώσεις και να επαναπροσδιορίσεις τον στόχο σου. Είναι το τίμημα της ελευθερίας. Και όταν ακόμη κλείνεις τα αυτιά σου και δεν ασχολείσαι με τέτοια ερωτήματα και αυτό υγεία είναι, καθώς γνωρίζεις ότι η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου, δεν θα σημαίνει τον τελικό προσδιορισμό , αλλά αντίθετα να σου επιτρέψεις να θέσεις και άλλους στόχους στην συνέχεια...

Ένας αθλητής που τρέχει 100 m, δεν προλαβαίνει να σκεφτεί. Συγκεντρώνεται, παίρνει μία ανάσα και τρέχει δίχως να γυρίσει να δεί δίπλα του ή μέσα του, τι συμβαίνει. Ένας μαραθωνοδρόμος όμως, καθώς τρέχει σκέφτεται, ξανασκέφτεται , ιδρώνει, εξαντλείται, αναρωτιέται για τις δυνάμεις του, για την επάρκειά της προπόνησής του, για τις δυνατότητές των αντιπάλων του, για το εάν θα πρέπει τώρα ή αργότερα να δώσει όλες του τις δυνάμεις. Αναρωτιέται ακόμα και για το εάν το να τρέχεις Μαραθώνιο είναι η καλύτερη επιλογή ή αν θα έπρεπε να ασχολείται με κάτι άλλο. Και καθώς αναρωτιέται τρέχει... Και δεν πρόκειται βέβαια για κάποιον αδύναμο άνθρωπο, γιατί τότε δεν θα μπορούσε να τρέχει Μαραθώνιο...

Είναι η μακρά επίπονη και απαιτητική διαδικασία του Μαραθώνιου που θέτει ερωτήματα. Και εσύ φίλε μου δεν τρέχεις 100 m. Μαραθώνιο τρέχεις και σου αξίζει το χειροκρότημα μου, όπως και να νιώθεις.

Σου εύχομαι να πετύχεις, αλλά όχι μόνο σε μία σχολή ή σε μία καλή σχολή, αλλά σε κάτι περισσότερο. Στο να υπερασπίζεις τις επιλογές σου και ταυτόχρονα να τις διευρύνεις...

Δημήτρης Καραγιάννης (Πηγή : Το Ζωντανό Ιστολόγιο)
Ολόκληρη η ανάρτηση...

Κυριακή 12 Μαΐου 2013

Όλα και τίποτα

Όλα ξεκίνησαν εκείνο το απόγευμα που χρειάστηκε να διαφωνήσω έντονα με ένα αγαπημένο φίλο για την αξία αυτών των δυο λέξεων. Υπάρχει όλα και τίποτα όπως αντίστοιχα υπάρχει το πάντα και το ποτέ; Κι αν ναι, τότε τι χωράει σε αυτά; Σε όλα τα αντιθετικά ζεύγη υπάρχει μια μυστική αλληλουχία, ένα αδιόρατο μυστικό νόημα που τα δένει κι ενώ οποιοσδήποτε στην αρχή δεν μπορεί παρά να διακρίνει την αντίθεσή τους, στο τέλος υποχρεώνεται να αναγνωρίσει την αδιάρρηκτη ενότητά τους. Άλλωστε το όλα γίνεται τίποτα με μια ανεπαίσθητη κίνηση όπως και το αντίστροφο. Επιστρέφοντας σπίτι αναρωτιόμουν για ποιο λόγο σε όλους τους αιώνες της ανθρώπινης ιστορίας κάθε φορά που χρειάζεται να μιλήσουμε για τούτες τις δυο έννοιες, προτάσσουμε πρώτα το όλα κι έπειτα το τίποτα.

Από τις καθημερινές εκφράσεις έως τις πιο βαρυσήμαντες επιστημονικές εκφράσεις το δίδυμο αυτών των δυο εννοιών ξεκινά σαν έκφραση και σαν εικόνα πρώτα με το όλα κι έπειτα με το τίποτα. Το χουμε ανάγκη; Είναι ψυχολογισμός; Συνήθεια; Το σίγουρο είναι πως εδώ η μικρότερη λέξη νικά τη μεγαλύτερη επειδή ακριβώς σε τούτο τον γλωσσικό παραλογισμό το μικρό χωρά τα πάντα και το μεγαλύτερο ούτε την ερμηνεία του.

Αδυνατώ λοιπόν να δεχτώ πως υπάρχει το τίποτα. Αυτό είναι απλά μια λέξη για να εκφράσουμε το λιγότερο από το όλο, τα πάντα. Όταν κανείς λέει πως δε νιώθει τίποτα, δεν έχει τίποτα, δε θέλει τίποτα απλά αγνοεί ή καλύτερα θέλει να αγνοεί πως πίσω από αυτό το τίποτα είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος λέω πως το τίποτα είναι η λέξη που εφεύραμε για να καλύψουμε τον εαυτό που δεν φτάσαμε. Δεν είναι η πιο κενή λέξη. Το αντίθετο μάλιστα. Είναι η λέξη η πιο γεμάτη με όλα όσα δεν έχουμε ή δε γίναμε. Όλα αυτά τα χωρέσαμε, άτεχνα ή επιτυχώς, σε μια μικρή λέξη για να κάνουμε υποφερτή την αδυναμία μας να γεμίσουμε από πρόσωπα ή στιγμές το πάντα που χρωστάμε στον ολοκληρωμένο μας εαυτό.

Μα είναι δυνατόν; Είναι ποτέ δυνατόν ένας άνθρωπος να τα έχει όλα, να ζήσει τα πάντα; Για όσους τους τρομάζουν οι λέξεις δεν έχω απάντηση. Για όσους όμως τολμούν να ριψοκινδυνεύσουν την ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας, είμαι σαφής. Μιλώ πολύ συγκεκριμένα. Ναι γίνεται και γίνεται όμορφα αλλά δύσκολα. Ο τρόπος είναι πάλι ο ίδιος, αντίστροφα δεδομένος από τη λογική που μας υπαγορεύει η γνώση μας για αυτές τις δυο μικρές λέξεις έννοιες. Όσο το τίποτα είναι γεμάτο από όλα όσα κι όσους δεν έχουμε, έτσι και το όλα χωρά μόνο έναν ή κάτι ελάχιστο. Ένα πρόσωπο; Μια εμπειρία; Μια στιγμή; Αλήθεια πόσες φορές η ζωή του καθενός μας δεν πλημμύρισε διαστέλλοντας τα όριά της με την πληρότητα που δεν ήξερε να χωρέσει από την παρουσία ενός ανθρώπου, από μια εμπειρία εκ γενετής ιδιαίτερη ή μια στιγμή πρωτόγνωρα βιωμένη;

Οι δυο λέξεις μπορεί να φαίνονται τόσο διαφορετικές, κάποιοι αφελώς τις χαρακτηρίζουν αντίθετες, ωστόσο πίσω τους υπάρχει και μια λεπτομέρεια που οι περισσότεροι από τους οδοιπόρους των βαθιών συγκινήσεων ξέρουν καλά. Ο δρόμος από τη μια λέξη στην άλλη δεν είναι, δεν μπορεί αν είναι ο ίδιος. Τι εννοώ. Ο καθένας μας πολύ γρηγορότερα πηγαίνει από το όλα στο τίποτα (θυμηθείτε, αρκεί να χάσει τον ή το ένα) ενώ για να φτάσει από το τίποτα στο όλα του χρειάζονται απαραίτητα πάντα δύο. Εκτός από τον άνθρωπο ή την εμπειρία που θα του προσφέρουν τη δυνατότητα της πληρότητας χρειάζεται κι ο ίδιος μας ο εαυτός κάθε φορά για να πολλαπλασιάσει αυτή την ευκαιρία. Χρειάζεται δηλαδή να πάψουμε να πολλαπλασιάζουμε με το μηδέν, να γίνουμε έστω κάτι ελάχιστο, ακόμη και ένα που πολλαπλασιαζόμενο με την αξία που μας δίνεται να δώσουμε τα πάντα. Δεν ξέρω εάν αυτό στα μαθηματικά των συναισθημάτων είναι δίκαιο. Ξέρω όμως πως είναι, αν μη τι άλλο, σοφό.

Κι αν λοιπόν τούτες οι δυο λέξεις χωράνε τέτοιο νόημα γιατί, για ποιον λόγο, τόσο άστοχα τις χρησιμοποιούμε όλοι μας καθημερινά; Γιατί μάθαμε αλλιώς να μιλάμε κι άλλα αν εννοούμε; Επειδή ακριβώς αυτό μάθαμε. Μας έμαθαν, το κάναμε ή το δεχτήκαμε οι ίδιοι ως ορθό, να χρησιμοποιούμε το όλα και το τίποτα πιστεύοντας πως δεν είναι τίποτε άλλο από δυο λέξεις φθαρμένες από την αληθινή τους σημασία, δυο λέξεις που μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει για να μιλήσει για πράγματα απόλυτα, όπως το όλα και το τίποτα, όπως το ποτέ και το πάντα. Μα υπάρχουν λέξεις απόλυτες, απόλυτες έννοιες, στιγμές, άνθρωποι, οτιδήποτε απόλυτο, τέλειο σε τούτο τον κόσμο; Όποιος δεν αναγνωρίζει αυτή την τελειότητα στο καθετί μάλλον δεν μπορεί να δεχτεί λέξη από όσα γράφτηκαν πριν. Δεν τολμά δεν μπορεί, δε θέλει να πιστέψει πως το όλα και το τίποτα είναι δυο πραγματικότητες τόσο βέβαια στοιβαγμένες σε δυο λέξεις όσο κι η αναπνοή μας. Όσοι δεν πιστεύουν απλά έχασαν δυο λεπτά διαβάζοντας, όσοι γνωρίζουν απλά θυμήθηκαν ξανά πως η ζωή μας όλη δεν είναι τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από αυτήν ακριβώς την ισόβια καθημερινή διαδρομή από τη μια λέξη στην άλλη. Το νου σας στον προορισμό…
Ολόκληρη η ανάρτηση...

Παρασκευή 10 Μαΐου 2013

Αιχμαλωσία

«Πέντε χιλιάδες βόλτες στο κέντρο της πόλης της δίδαξαν τον τρόπο ν' αποφεύγεις τους άλλους, να γλιστράς σα σκιά, να πεθαίνεις στο πλάι τους, να κάνεις ότι δεν τους ξέρεις, ότι ποτέ δεν τους γνώρισες...
Δεν είμαστε πια όλοι μαζί: ίσως επειδή, όπως λέει ο Χρήστος, χάσαμε το κέντρο και βυθιστήκαμε ένας-ένας στον υποκειμενικό του χρόνο, περιμένοντας το μέλλον για να μαζέψουμε τα κομμάτια... Δεν είμαστε όμως ολότελα μόνοι: γυρίζοντας πίσω μέσα μας, ανακαλύπτουμε ένας-ένας πως είμαστε όλοι εκεί, πως κουβαλάμε ακόμα ο ένας τον άλλον... Δεν έχουμε ακόμη απάντηση στο ερώτημα "πώς πέρασαν τα χρόνια;" κι ίσως είναι καλύτερα έτσι (δεν ωφελεί να φτάνει κανείς πριν της ώρας του, δεν πρέπει να τρομάζουμε τα φαντάσματα). Μέσα μας ξέρουμε μόνο -με τη χάρη μιας πάντα διφορούμενης γνώσης- πως τα παιδιά το 'σκασαν, οι γυναίκες στέρεψαν, τα τραγούδια σώθηκαν κι όλοι μαζί είμαστε πια ένας-ένας ».

Από τη «Γραμμή του ορίζοντος» του Χρήστου Βακαλόπουλου, εκδόσεις Εστία
Ολόκληρη η ανάρτηση...