Παιδιὰ ἴσως ἡ μνήμη τῶν προγόνων νὰ εἶναι βαθύτερηπαρηγοριὰ καὶ πιὸ πολύτιμη συντροφιὰ ἀπὸ μία χούφτα ροδόσταμο καὶ τὸ μεθύσι τῆς ὀμορφιᾶς τίποτε διαφορετικὸ ἀπὸ τὴν κοιμισμένη τριανταφυλλιά του Εὐρώτα.
Καληνύχτα λοιπὸν βλέπω σωροὺς πεφτάστερα νὰ σᾶς λικνίζουν τὰ ὄνειρα μὰ ἐγὼ κρατῶ στὰ δάχτυλά μου τὴ μουσικὴ γιὰ μία καλύτερη μέρα. Οἱ ταξιδιῶτες τῶν Ἰνδιῶν ξέρουνε περισσότερα νὰ σᾶς ποῦν ἀπ' τοὺς Βυζαντινοὺς χρονογράφους.
Η «Αμοργός» του Νίκου Γκάτσου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη
4 σχόλια:
Moναδικό κειμενάκι από το αριστούργημα του Γκάτσου!
Θα το κρατήσω να τω πω στους μαθητές μου στο τέλος της χρονιάς αναπτύσσοντας και τα πανέμορφα μηνύματά του!
Σε ηλικία μόλις 32 ετών ο κατ' εξοχήν εκφραστής και εκπρόσωπος του ελληνικού υπερρεαλισμού έγραψε το κορυφαίο του έργο, την «Αμοργό».
Οι μαρτυρίες λένε πως η συγγραφή άρχισε ένα βράδυ στο σπίτι του Γκάτσου, παρουσία του Οδυσσέα Ελύτη, σαν ένα «παιχνίδι υπερρεαλιστικής μίμησης» για να εξελιχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του σύγχρονου ελληνικού υπερρεαλισμού.
Παρά τις εκφραστικές παραβάσεις του, το πλημμυρίζει ο συγκινησιακός λόγος και ο ζεστός ανθρώπινος πόνος.
Γιατί είναι το γνώρισμα του υπερρεαλιστικού μοτίβου τέτοιο, που αφήνει την έκφραση της σκέψης να κυλά, καθοδηγώντας την πέννα στο χαρτί, ελεύθερα χωρίς τον έλεγχο της λογικής, χωρίς κρίση αισθητική και ηθική, υπαγορεύοντας - αποτυπώνοντας απλά τις παραστάσεις της ψυχής του.
Δημιουργεί σε μας τους αναγνώστες μια πολυδιάστατη αίσθηση το κείμενο, ερμηνεύοντάς το κάθε φορά διαφορετικά, επηρεασμένοι από τα συναισθήματα της δικής μας στιγμής.
Μπορεί σε όλο το έργο να επικρατεί το ίδιο ύφος, όμως τα σύμβολα και τα βιώματα που παραθέτει πράγματι δηλώνουν έναν «άλλο τρόπο», τον μοναδικό τρόπο έκφρασης του Ν. Γκάτσου, εκείνον της εμψύχωσης της ζωής και της πλάσης.
Στους παραπάνω στίχους, φαίνεται πως αναφέρεται στο μέγεθος της μνήμης των αναπαυμένων ψυχών των προγόνων και μας παροτρύνει να αισθανθούμε μια «βαθύτερη παρηγοριά» για όσα ανεκτίμητα μας άφησαν.
Παρατηρεί με τα μάτια της ψυχής την γαλήνια σιωπηλή συντροφιά τους σ’ ένα ουράνιο όραμα που ανατέλλει εμπρός του. Μεγεθύνει τόσο την αξία τους, υποβαθμίζοντας εκείνη του σπάνιου ευωδιαστού ροδόσταμου, που χρειάστηκε χιλιάδες πέταλα λουλουδιών και ατέλειωτες ώρες απόσταξης για να γεμίσει μια χούφτα του πολύτιμου υγρού.
Ο θαυμασμός για την πρόσκαιρη ομορφιά που φθείρεται, χάνοντας την λάμψη της με την πάροδο του χρόνου, αδιάφορος, ελάχιστος γι’ αυτόν, ίδιος σαν την ακίνητη και ασάλευτη «κοιμισμένη τριανταφυλλιά του Ευρώτα», καθόλου δεν συγκρίνεται με την δική τους «πολύτιμη συντροφιά».
Ξεφεύγοντας από το όραμα της φαντασίας του επιστρέφει στις πραγματικές εικόνες που βιώνει γύρω του, και εκθειάζει «τους σωρούς από τα πεφτάστερα», που κατεβαίνοντας απ’ τον σκοτεινό νυχτερινό θόλο, έρχονται και «λικνίζουν τα όνειρα», νανουρίζοντας τα μελωδικά, τραγουδώντας «καληνύχτα» σ’ όσους κατάφεραν να κοιμηθούν στη γλύκα του ήχου τους.
Μα εκείνος ξυπνητός καταφέρνει να φυλακίσει τις νότες της μουσικής τους καληνύχτας ανάμεσα στα δάχτυλά του, να την ακούει σαν ξημερώσει η μέρα, για να την ομορφύνει. Σκέφτεται πως «οι ταξιδιώτες των Ινδιών» φορτωμένοι με τις εμπειρίες, τις μνήμες, τις τέχνες, τις ξωτικές ομορφιές και τους θρύλους ενός μακρινού άγνωστου γοητευτικού κόσμου, έχουν να μας πουν πολλά περισσότερα, πολλά σπουδαιότερα κι απ΄ τους χρονογράφους του Βυζαντίου.
Ενδελέχειά μου σου έχω πει άπειρες φορές πως γράφεις θαυμάσια! Τα σχόλιά σου είναι πάντα ενδιαφέροντα και εξαιρετικά. Χαίρομαι πολύ να τα διαβάζω.
Νομίζω πως και τα μηνύματα του αποσπάσματος είναι πολλά και μου αρέσει η γλυκιά σκέψη της filologinas να τα μοιραστεί με τους μαθητές της. Μα κάρι όλοι μας να καταλάηξουμε σαν τους ταξιδευτές των Ινδιών!
Να είσαι καλά, γλυκιά μου Volta,.
Χαίρομαι που μπόρεσα να σου χαρίσω έστω και λίγη ευχαρίστηση με την ταπεινή μου προσπάθεια να προσεγγίσω τους στίχους του μοναδικού Νίκου Γκάτσου.
Κατάφερε μέσω τις Αμοργού των 20 σελίδων να αφήσει το ανεξίτηλο στίγμα του στο ρεύμα του υπερρεαλισμού, που μόλις ανέτειλε στη χώρα μας την δύσκολη εποχή του πολέμου.
Η πρώτη και τελευταία του προσπάθεια σ' αυτό το είδος, αφού «σιώπησε» για μεγάλο διάστημα, μα όταν ξανάγραψε αργότερα, δημιούργησε και άφησε σε μας μια πολύτιμη κληρονομιά από καταπληκτικούς στίχους, που μελοποιήθηκαν από μεγάλους συνθέτες.
Μάλιστα ο Μάνος Χατζηδάκης λόγω της πολυετούς σχέσης ζωής που τον έδενε μαζί του, εκτιμώντας όσο κανείς άλλος την Αμοργό, προσπάθησε να την μελοποιήσει, πότε σταματώντας πότε συνεχίζοντας, όσο ήταν εν ζωή.
Την ημιτελή του προσπάθεια ανέλαβε να συνεχίσει ο συνθέτης Νίκος Κυπουργός,
που το καλοκαίρι του 2003 παρουσίασε ανολοκλήρωτη στο Ηρώδειο, ακριβώς όπως ανολοκλήρωτα έμειναν τα όνειρα όσων ενέπνευσε. Το μουσικό ταξίδι της δεν έχει φτάσει ακόμα στον προορισμό του…
Λίγα μόνο λόγια στη μνήμη του χιλιοτραγουδισμένου, σπουδαίου ποιητή - στιχουργού - μεταφραστή Νίκου Γκάτσου.
Δημοσίευση σχολίου