Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011

Μνήμη και ευγνωμοσύνη

Έστω και με ένα μήνα καθυστέρηση το Υπουργείο ονείρων θα ήθελε να «ξεπληρώσει» ένα χρέος ευγνωμοσύνης απέναντι στη μεγάλη ελληνίστρια και ακαδημαϊκό Ζακλίν ντε Ρομιγύ η οποία έσβησε στις 19/12/2010, ένα μήνα ακριβώς πριν, στο νοσοκομείο Ambroise-Pare de Boulogne-Billancourt, κοντά στο Παρίσι. «Ηταν άρρωστη από καιρό, παρ΄όλα αυτά, είναι ένα πολύ μεγάλο σοκ», δήλωσε ο Μπερνάρ ντε Φαλουά. Ακαδημαϊκός η Ρομιγύ άφησε πίσω της εκτός των άλλων ένα σημαντικό έργο για την Αθήνα του 5ου αιώνα απ' όπου «ξεκίνησαν όλα»: η φιλοσοφία, η ιστορία, η τραγωδία, η κωμωδία, οι σοφιστές.

Γεμάτη θαυμασμό για την εποχή εκείνη, μελέτησε πολύ Θουκυδίδη, που τη γοήτευσε με την ωραιότητα και την ευαισθησία του λόγου του, τον οποίο αποκαλούσε "έναν από τους άνδρες της ζωής της", καθώς επίσης τον Όμηρο, τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη.

Όσοι συνάντησαν αυτήν τη μικροκαμωμένη γυναίκα με τα μπλε μάτια και τα λευκά μαλλιά, διαπίστωσαν ότι τα ελληνικά την έκαναν ευτυχισμένη, ότι τη διέκρινε μια βαθειά εσωτερική γαλήνη και ότι ήταν ένας άνθρωπος παθιασμένος και με χιούμορ παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ήταν τυφλή.

Η Ζακλίν ντε Ρομιγύ γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου του 1913 στην πόλη Σαρτρ. Ο εβραίος πατέρας της σκοτώθηκε στο μέτωπο όταν η Ζακλίν ήταν ενός έτους. Τη μεγάλωσε η μητέρα της, μυθιστοριογράφος.

Η Ρομιγύ σπούδασε Λατινικά και Αρχαία Ελληνικά στο "Lycee Moliere". Σε ηλικία μόλις 17 ετών, το 1933, γίνεται η πρώτη γυναίκα υποψήφια στο Concours General της Γαλλίας (γενικές εξετάσεις για αριστούχους), ύστερα η πρώτη γυναίκα καθηγητής στο περίφημο College de France και η δεύτερη γυναίκα ακαδημαϊκός στη Γαλλική Ακαδημία, μετά την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Μεταφράστρια των Ελλήνων κλασικών στα γαλλικά η Ζακλίν ντε Ρομιγύ, δημοσίευσε πλήθος μελετών για την αρχαία ελληνική γραμματεία και ιστορία ενώ δίδαξε ως καθηγήτρια της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα πανεπιστήμια της Λιλ, της Σορβόνης και στο College de France.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας της διατέλεσε διδάκτωρ σε μερικά από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, ανάμεσα στα οποία αυτά της Οξφόρδης, των Αθηνών, του Δουβλίνου, του Μόντρεαλ και του Γέιλ. Το 1995 της δόθηκε η ελληνική υπηκοότητα και το 2001 ανακηρύχθηκε πρέσβειρα του Ελληνισμού.

Η Ρομιγύ δεν ήταν φιλέλληνας ή κάτοικος Ελλάδος ή όποια άλλη λεκτική χρήση, περισταλτική του ελληνικού νοήματος εφευρεθεί, για δήθεν ενδυνάμωση της κρατικής μας υπόστασης.

Ήταν ελληνίστρια, έζησε την Ελλάδα, με την Αθήνα του 5ου αιώνα σαν «επιστημονικό παράδειγμα», σαν αναφορά οδηγητική στην γέννηση ιδεών, στην εφευρετικότητα που επινοεί τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, το νόμος το μέτρο, την ηπιότητα, τελικά το ανθρώπινο που ορίζεται ως ρύθμιση του συναισθήματος.

Χαρακτηριστικό στη σκέψη της Ρομιγύ, το παράδειγμα «ενσυναίσθησης» του ομηρικού Οδυσσέα. Ο θνητός ήρωας, ένθεος καθότι άνθρωπος, αρνείται την πρόσκληση της θεάς Αθηνάς που τον καλεί να παρακολουθήσει το χαμό του εχθρού του Αίαντα, δηλαδή λέει όχι σε μια από τις ισχυρές παρορμήσεις του. «Είμαι άνθρωπος και θα μπορούσε να μου συμβεί το ίδιο».

Πρόκειται για την ελληνική -κατά Ρομιγύ - εκδοχή της ουσίας του ανθρώπινου , ως συνείδησης του κοινού, του ισόμοιρου, το οποίο και λειτουργεί σαν ρυθμιστής, σαν διευθυντής ορχήστρας στην εσωτερική συναυλία των οργάνων-θεών, παρορμήσεων , συναισθημάτων- που προκαλεί η ζωή και το γεγονός.

Δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός των μονίμως ενοικούντων στην «ψυχή» των ανθρώπων. Η συναίσθηση της κοινής υπόστασης, η δυνατότητα να βλέπεις στον άλλο την κοινή ανθρώπινη ουσία, είναι η τελική επαναστατική ιδέα, αυτή που προσδίδει στον ελληνισμό την οικουμενικότητα. Γιατί προσφέρει στο άτομο το ουσιώδες κριτήριο στην επιλογή στάσεων, συμπεριφορών, πράξεων. Είναι η πυξίδα ατομικής αλλά και συλλογικής ζωής, είναι ο πυρήνας του Κόσμου.

Τα υπόλοιπα που διαχρονικά επέζησαν ως σκέψη και κόσμος Ελλάδας, από τη γέννηση της δημοκρατίας έως την έννοια του τραγικού, είναι απλώς επιτεύγματα αυτής της ιδιοφυούς σύλληψης που συνδέει το ατομικό και μερικό με το γενικό και συλλογικό , λειτουργώντας ως έννοια οικουμενική, ως παράδειγμα καθολικό.

Έτσι στον αρχαϊκό δημόσιο βίο η συνείδηση της κοινής ουσίας οδηγεί στην αναγνώριση της κοινής μοίρας ως ενδεχόμενου- μπορεί να βρεθώ στη θέση του- και οικοδομεί σε αυτή τη βάση το κοινό συμφέρον, δηλαδή την επιλογή του να ζούμε μαζί- αφού μοιραζόμαστε κάτι κοινό- εφευρίσκοντας, επινοώντας παράλληλα τα «εργαλεία» αυτής της δύσκολης τέχνης. Τη δημοκρατία, τους νόμους, τους θεούς, τους ήρωες δηλαδή τις αξίες που καθολικά διέπουν, χρωματίζουν, ζωογονούν, το εφήμερο, το συγκεκριμένο, το καθημερινό.

Η ροή της Ελληνικής σκέψης, η συνεχής συγκρουσιακή μετάβαση από το ειδικό στο γενικό, και αναδραστικά από το καθολικό στο συγκεκριμένο, αποκαλύπτεται στην εκδοχή Ρομιγύ, με την αρμονία και την πλαστικότητα που έχει ένα γλυπτό της κλασσικής εποχής ή ένα απόσπασμα λυρικής ποίησης.

Γι’ αυτό στη σύλληψη της δημοκρατίας η ελευθερία ορίζεται ως πράξη της επιλογής. Και γι’ αυτό δεν κατοχυρώνεται η ελευθερία αλλά η δυνατότητα επιλογής. Δηλαδή η ατομική συνείδηση της κοινής μοίρας, επιβάλλει το συλλογικό αγαθό της ισότητας δυνατοτήτων επιλογής.

Αναπολούμε; Διηγούμαστε τα ένδοξα;

Η νοσταλγία και η συγκίνηση είναι φανερά, όμως ο λόγος, όπως και η Ρομιγύ θα έλεγε, είναι πάντα το τώρα και το εδώ.

Αν κάτι μας οδηγεί αναπόδραστα στην παρακμή, δεν είναι η ανεργία, η αδράνεια θεσμών, η οικονομική ανέχεια ή όποιες άλλες εκδηλώσεις χρεοκοπίας θα ήθελε να συμπεριλάβει κανείς.

Μας λείπει, στη συλλογική μας σημερινή παρουσία, όπως καθημερινά εκδηλώνεται στον ίδιο τόπο που ζούμε, το βασικό γιατί, ο αξιακός λόγος κοινής ύπαρξης.

Όχι σαν συγκεκριμένο ερώτημα του γιατί ζούμε μαζί, αλλά σαν στοχαστική προσπάθεια, θετική διεργασία σκέψης στην κατεύθυνση της αναζήτησης κοινών αναφορών για ένα νέο ξεκίνημα. Μας λείπει κάτι σαν τη σκέψη του Οδυσσέα που ανέδειξε η Ρομιγύ.

Ψηφίδα ψηφίδα, με αφετηρία τη φαντασία των παραδόσεων μας και το κεφάλαιο εμπιστοσύνης που γεννά η συνείδηση της ιστορικότητας, χρειάζεται να ορίσουμε τον χάρτη των αξιών του κοινού συμφέροντος για να αντικαταστήσουμε αυτό που απέτυχε. Να αντικαταστήσουμε αυτό που ζήσαμε, την συνειδητή ή όχι συνομολόγηση μιας απο-ανθρώπινης, κοινής υπερ-καταναλωτικής, οξειδωτικής αντίληψης της ευτυχίας ως συσσώρευσης αγαθών.

Που μας χρεοκόπησε γιατί υποχρεωτικά οδηγεί στο να χρησιμοποιούμε «τη σκέψη του Οδυσσέα» ανάποδα. Κοιτάμε μεν τον άλλο όχι όμως για να συναισθανθούμε, αλλά για να συγκριθούμε στη βάση του αν θα χάσει όσα και εμείς από τον μισθό, τις απολαβές, εάν θα «δυστυχήσει» εξίσου.

Και αυτό, συνδικάτα και άτομα και πολιτικοί και ταγοί, το ονομάζουμε δικαιοσύνη και ισομοιρία και προοδευτική πολιτική, κοινωνικό πρόσωπο.

Από εκεί χρειάζεται να αρχίσουμε, αυτή την αναστροφή να ανατρέψουμε. Τότε η ανάπτυξη που κάποιοι εντελώς εργαλειακά και περιοριστικά, θεωρούν τεχνικό ζήτημα, και η ελπίδα που καθολικά αποζητούμε, θα προκύψουν αβίαστα. Ελληνικά.

3 σχόλια:

filologina είπε...

Είναι κουραστικό να λέω συνέχεια για την ποιότητα του blog. Όμως με κάτι τέτοια υπουργέ μου δεν μας αφήνεις να μην εγκωμιάζουμε την επιλογή των άρθρων. Η Ρομιγύ είναι μια προσωπικότητα που αξίζει όχι μόνο τιμές αλλά και μια μόνιμη θέση στη συνείδηση κάθε Έλληνα. Μπράβο που δεν τη ξεχνάς, μπράβο που μας τη θυμίζεις. Ένα ατέλειωτο ευχαριστώ στην ίδια για την ανεκτίμητη προσφορά της στον ελληνικό πολιτισμό.

Volta είπε...

Υπουργέ θα το ξαναπώ: Respect!!! Για να πω την αλήθεια δεν το περίμενα να δω και άρθρο για τη Ρομιγύ στο υπουργείο ονείρων αλλά διαψεύστηκα πανηγυρικά. Μπράβο σου. Η Ρομιγύ είναι όντως κεφάλαιο για τη χώρα μας. Ακόμα και για να φανερώνει τη κατάντια και το ανύπαρκτο επίπεδο των δικών μας "πνευματικών" ανθρώπων.

Ανώνυμος είπε...

http://www.youtube.com/watch?v=NPJ7bktrtxE
http://www.youtube.com/watch?v=xVHOUxNWKBo
http://www.youtube.com/watch?v=C221S_MV4M8
http://www.youtube.com/watch?v=0ytlvITqCWw
http://www.youtube.com/watch?v=y2UoUy2mnkE