Η αιωνιότητα

Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό.

Από τα "Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη", εκδόσεις Καζαντζάκης Ολόκληρη η ανάρτηση...

Πολιτισμός ανόργανης ύλης

Στην ταινία «Η πηγή της ζωής» (The Fountain), σε μια από τις τελευταίες σκηνές της σπονδυλωτής ταινίας ο ήρωας γιατρός Τόμι Κρέο, αφού έχει πασχίσει μέσω εξαντλητικών επιστημονικών μελετών, να εντοπίσει το γιατρικό του καρκίνου, ώστε να θεραπεύσει τη λατρεμένη του σύζυγο, Ίζι, βρίσκεται πάνω από το μνήμα της την ώρα της κηδείας. Προσπαθώντας να εννοήσει το νόημα της ύπαρξης και τη σημασία της αγάπης για τη ζωή θα καταλήξει σε κάτι που του έμαθε η ίδια η γυναίκα του, πως τώρα, με τη ταφή της, το σώμα της θα αλλοιωθεί, θα εμπλουτίσει το χώμα κι αυτό θα γίνει λίπασμα για τα φυτά και τα δέντρα που με τη σειρά τους θα καρπίσουν και θα προσφέρουν τροφή σε άλλους οργανισμούς. Η ύπαρξη έτσι μοιράζεται, ταξιδεύει μέσα στους αιώνες και αποκτά νόημα μεγαλύτερο από αυτό που χωρά στην ημερομηνία ενός τάφου.

Αυτή τη σπονδυλωτή ταινία ύμνο για τη ζωή θυμήθηκα κλείνοντας τα δελτία ειδήσεων στην τηλεόραση και τους καυγάδες που παρέλασαν σε αυτή για το σύμφωνο συμβίωσης και το δικαίωμα στην αποτέφρωση. Ζήτω τα ανθρώπινα δικαιώματα! Ζήτω ο selfie πολιτισμός μας! Επιτέλους εκπολιτιστήκαμε, αδερφές και παλικάρια φιληθείτε ελεύθερα μες στη Βουλή, ιερείς καταδικάστε απρόσωπα, εσείς ως αναμάρτητοι ρίξτε πρώτοι τον λίθο, ο Νίτσε ήταν πιο σοφός, κάτι ήξερε, ο Θεός πέθανε, ας αποτεφρωθούμε με τυμπανοκρουσίες, εδώ ολόκληροι νησιώτες βγάζουν φωτογραφίες την ώρα που βοηθούν πρόσφυγες για να αθροίσουν likes στον ιστολογαριασμό του facebook, εμείς θα μείνουμε πίσω; Όλα για τη δημοσιότητα, όλα για την πάρτη μας, τα πάντα επιτρέπονται, όλα για έναν, εμάς.

Γράφω τα παρακάτω με την ελπίδα πως ο όποιος αναγνώστης θα μπορεί να διακρίνει την διαφορετικότητα της άποψης. Δίχως να προσβάλει κανείς τον οποιονδήποτε, αποδεχόμενος με σεβασμό τη διαφορετικότητά του αλλά αναγνωρίζοντας πως αυτή η διαφορετικότητα μπορεί να εκφράζεται δίχως αλληλοκατηγορίες, χωρίς υπονοούμενα και βρισιές. Υπάρχει διάλογος; Ξέρουμε, μπορούμε να συνομιλήσουμε, γίνεται να καταλήγουμε κάπου ή μόνο να ακούμε τους παράλληλους μονολόγους μας; Γράφω αδυνατώντας να ερμηνεύσω θετικά το σύμφωνο τον θόρυβο γύρω από το σύμφωνο συμβίωσης, το δικαίωμα στην αποτέφρωση αλλά και τους τηλεοπτικούς σωτήρες που κατέκλυσαν το διαδίκτυο. Γράφω αναγνωρίζοντας την άρνηση όσο και τον σεβασμό στο διαφορετικό. Τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο.

Το σύμφωνο συμβίωσης φαντάζει στα μάτια μου σαν αυτό το βήμα που δεν παράγει τίποτα. Ακριβώς όπως και η στάχτη του νεκρού που αποτεφρώθηκε. Δυο άνθρωποι δεσμεύονται με μια συμφωνία δίχως να παράγουν ζωή. Δεν είναι αυτό το κριτήριο. Τι είδους συμφωνία απαιτείται για να συνταιριάξει τη ζωή δυο ανθρώπων όταν δεν υπάρχει καμία διάθεση να δημιουργήσουν οικογένεια; Κι ας μην πει κάποιος για την υιοθέτηση παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια γιατί αυτό είναι κάτι που ξεπερνά τη δυνατότητά μου να το παρακολουθήσω. Δεν μπορώ να το δικαιολογήσω. Για μένα είναι αφύσικο. Αν κάποιος μπορεί και το χωρά υπεύθυνα στη ζωή του καλά κάνει. Αυτός σίγουρα θα ξέρει τι θα πει και στο παιδί που θα αναθρέψει. Για ποιο λόγο να μην αρκεί ένα δικαστικό σύμφωνο, μια επίσημη πράξη κληρονομιάς για τα όποια κληρονομικά δικαιώματα και να βαφτίζουμε την όποια τέτοια σχέση ως σχέση ζωής, ως οικογένεια; Δεν είναι άδικο για όλους; Μια σχέση είναι λειψή όταν οι άνθρωποι της μοιράζονται αυτό που είναι ή αυτό που έχουν; Για να το προχωρήσουμε αυτό που είναι ή που δεν είναι; Αυτό που έχουν ή αυτό που δεν έχουν; Γιατί μου φαίνεται πως δίπλα στις νεαρές κουκλίτσες που μπλέκουν με πάμπλουτους υπερήλικες θα χωρέσουν πλέον και νεαροί σύντροφοι δίπλα σε υπερήλικες ομόφυλους προς εξασφάλιση αμφοτέρων.

Το ενοχλητικό ωστόσο, δεν είναι αν πρέπει να γίνει νόμος ή όχι, δε νομίζω να έχει και τόση σημασία ή αν θα ασχολούνταν κανείς εάν δεν πούλαγε τόσο πολύ στα κουτσομπολίστικα τηλεπεριοδικά. Το ενοχλητικό είναι η τεράστια δημοσιότητα που πήρε το θέμα κι από την πλευρά των υποστηρικτών κι από την πλευρά των πολεμίων. Λες κι όλα στην Ελλάδα γίνονται εν ονόματι μιας δημοσιότητας, όλα για μια φωτογραφία, για μια δημοσιοποίηση, για μια εντύπωση, εν τέλει. Ποιος κερδίζει τη μάχη είναι το ζητούμενο και με ποιο κόστος. Η νεοελληνική μας βιοτή μπορεί να μην παράγει πολιτισμό, παράγει όμως εντυπώσεις. Κι εκεί πρέπει να δώσουν όλοι τον καλύτερό τους εαυτό. Τον καλύτερο τους εαυτό! Αυτόν που πίσω από τον άνθρωπο που τελεί ένα Μυστήριο, καταδικάζει και στέλνει στην κόλαση κάποιους που είναι σαν κι αυτόν. Αδέρφια (ακούγεται υποτιμητικό). Αυτό τον εαυτό που πλημυρισμένος από κόμπλεξ στέκεται στη Βουλή για να αστράψουν τα φλας την ώρα που φιλιέται με τον ομόφυλό του και την επομένη ντύνεται με τα ράσα που βρίζει για να ειρωνευτεί έξω από τη Μητρόπολη. Αν αυτό δεν είναι κομπλεξισμός τότε τι; Αυτός που μιλά για ανθρώπινα δικαιώματα μέσα από βρισιές και προσβολές, αυτός που δεν αναγνωρίζει να κάνει διακρίσεις, να βάζει όρια ή να υπηρετεί μιαν ηθική. Δίχως κανόνες είναι όλα ευκολότερα. Ας ονομάσουμε την ευκολία ελευθερία, ας δώσουμε στο τίποτα μιαν υπόσταση, ας το κάνουμε από τίποτα κάτι, αυτό μετρά, έτσι πια θα μετράμε κι εμείς.

Ο πολιτισμός μας όμως δεν αρκείται σε αυτά. Δεν ξέρει να γεννά κάτι, να δίνει, να παράγει. Μόνο να του δίνουν, μόνο να χαίρεται, (ή καλύτερα να ηδονίζεται;), να υπάρχει μόνο για τον εαυτό του κι όταν πεθαίνει να σβήνουν τα πάντα, ποιο το νόημα στον κόσμο εάν εγώ δεν είμαι ανάμεσά του; Στάχτη να γίνουν όλα στάχτη κι εγώ. Ούτε λίπασμα για τα σκουλήκια για τα λουλούδια που θα ανθίσουν, για τους καρπούς των δέντρων; Όχι. Τέφρα, στάχτη, ανόργανη ύλη. Αφού θα γυρίσω στην ανυπαρξία, τι άλλο μπορεί να υπάρξει στο μηδέν; Αν όλα δεν με υπηρετούν ας χαθούν. Ούτε το μνήμα, ούτε να με θυμούνται, ούτε ως ανάμνηση, μια σκέψη, μια ανάρτηση στο facebook κι ως εκεί. Δεν θα γίνω εγώ σαν όλους τους άλλους τροφή για τα σκουλήκια, δεν έμαθα να δίνω, δε ξέρω να μοιράζομαι, τι θες; Τι ζητάς; Εδώ δεν έγινα φωτιά όσο ζούσα να θερμάνω τους άλλους ή να φωτίσω τη ζωή τους, τώρα ας καώ για πάρτη μου. Η παραισθητική μου ζωή έτσι με έμαθε να κάνω.

Ολοκληρώνοντας τις εικόνες του πολιτισμού ανόργανης ύλης έφερα στο νου μου την πρόταση για το νόμπελ ειρήνης στους νησιώτες για τη συμπαράσταση στους πρόσφυγες. Προσπαθούσα να χωνέψω το πόσο αδικούμε τους λίγους εκείνους αληθινούς ήρωες των νησιών που μένουν στην αφάνεια, πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας, που βοηθούν κρυμμένοι από κάμερες και αναρτήσεις στο instagram ή στο twitter. Τη στιγμή που για να ξεφύγουμε από μια χολιγουντιανή αντίληψη της πραγματικότητας ντυνόμαστε ρόλους σωτήρων, δήθεν σωτήρων. Δίνοντας ένα ενδιαφέρον, μια ταυτότητα φιλανθρωπίας στην μέχρι χθες ισοπεδωμένη ζωή μας, φοράμε τη μάσκα του αγωνιστή, του φιλάνθρωπου, του ακτιβιστή που επιτέλους ζει την περιπέτεια των ταινιών δράσης, κάποιας δράσης, (δράσης έστω), το σενάριο καλύτερα από το φάντασμα της ζωής που επιθυμούσαμε πριν πεθάνουμε. Ε, αυτή η καθημερινότητα δεν αξίζει έναν τριψήφιο (τουλάχιστον) αριθμό likes το facebook και ένα όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας, συγγνώμη, ένα νόμπελ ειρήνης; Όχι κυρίες και κύριοι, δήθεν φιλάνθρωποι και τζάμπα πολιτισμένοι. Στον πολιτισμό των παππούδων και των γιαγιάδων μας δε χωρά καμία ανταμοιβή και καμία γνωστοποίηση. Δεν υπάρχουν φλας, φωτογραφίες, κάμερες και δημοσιογράφοι δίπλα σε χολιγουντιανές τηλεπερσόνες. Χωρά μόνο μια πράξη εκκωφαντικά απλή, μια βοήθεια που δε χρειάζεται διαφήμιση για να είναι Προσφορά. Η δωρεά των προγόνων μας δεν προϋπόθετε κανέναν μηχανισμό εντυπώσεων. Ο πολιτισμός τους ήταν η καθημερινότητά τους, το πώς μιλούσαν και το πώς πρόσφεραν την φιλοξενία, όχι το πώς έφτιαχναν για το θεαθήναι το σήμα της ειρήνης με σωσίβια.

Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό αλλά ο πολιτισμός των ομόφυλων ζευγαριών, των αποτεφρωμένων νεκρών, των τηλεοπτικών ακτιβιστών δεν παράγει τίποτα. Στάχτη, ανόργανη ύλη, το τίποτε από το τίποτε για το τίποτε. Κι εμείς προσπαθούμε αυτό το τίποτα να το κάνουμε σημαντικό, να του δώσουμε μια ταυτότητα ένα λόγο να υπάρχει για να χωρέσουμε μέσα σε τούτο κι εμείς ως νόημα, πώς αλλιώς να δικαιολογηθεί μια ζωή που το μεγαλύτερό της ταξίδι είναι γύρω από τον εαυτό της; Ερήμην της δεν ανήκουμε πουθενά. Κι αυτό είναι ανυπόφορο και κάνει και τη ζωή μας ανυπόφορη. Σε ένα καταπληκτικό δημοσίευμα ο Χρήστος Βακαλόπουλος αναρωτιόταν τι μας χρειάζεται σήμερα ο Παπαδιαμάντης κι έδινε την παρακάτω απάντηση. Νομίζω ιδανικότερος επίλογος για τον πολιτισμό της ανόργανης ύλης δεν θα μπορούσε να υπάρξει: «Η εποχή βοά για την ανάγκη μιας ψευδοκατασκευής, μιας παραισθητικής ζωής, ενός τέλειου σεναρίου που θα σφίξει τον σύγχρονο κόσμο στα πλοκάμια του και θα τον αποτελειώσει μέσα στη νάρκη της ηδονής. Εμείς οι ίδιοι έχουμε προσχωρήσει σ’ αυτή την αισθητική αντιμετώπιση των πάντων, σε μια σεναριακή αντίληψη της πραγματικότητας, δεν πιστεύουμε σε τίποτα η μάλλον πιστεύουμε βαθύτατα ότι συμμετέχουμε σε μια πλοκή που καθρεφτίζει τον εαυτό της και μόνο. Οι σύγχρονοι τύραννοι μας, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, διαμορφώνουν έναν κόσμο – λαβύρινθο όπου η απλούστερη ανθρώπινη δραστηριότητα ανάγεται σε κάποιο μηχανισμό εντυπώσεων με μοναδικό σκοπό τη σαγήνη. Η ζωή μας δεν μας αφορά, το μόνο που μας ερεθίζει είναι μια άλλη ζωή που θα μπορούσαμε να ζήσουμε, δεχόμαστε από παντού προτάσεις σεναρίων για το φάντασμα της ζωής που επιθυμούμε και τις συζητάμε μέχρι να πεθάνουμε». (Από τη συλλογή κειμένων του Χρήστου Βακαλόπουλου με τίτλο: Από το χάος στο χαρτί, εκδόσεις Εστία). Ολόκληρη η ανάρτηση...

Έρωτας ή τίποτα

Κι ο τίτλος από μόνος του είναι διαφήμιση. Ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής και ιδρυτής του θεραπευτικού και εκπαιδευτικού ινστιτούτου «ΑΝΤΙΣΤΙΞΗ» σημειώνει πως τον αντέγραψε από κάποιον τοίχο των Αθηνών που κάποιος ευφάνταστος άγνωστος το κοινοποίησε με μορφή λεκτικής επανάστασης προς όφελος όλων ημών. Το βιβλίο έφτασε στα χέρια μου με μεγάλη περιέργεια και έκπληξη. Να μιλήσει κάποιος για τον έρωτα αντί να τον ζει; Τι να περιγράψουν τα λόγια, τι κατευθύνσεις να δώσουν μπροστά σε αυτό το άνευ λόγων θαύμα που ζει κάποιος βιωματικά με τη μετοχή του σε τούτο ο δώρο; Κι όμως! Η διάψευση από την ανάγνωση του βιβλίου ήταν πανηγυρική. Σελίδα σελίδα ο συγγραφέας κατέθετε την κλινική του εμπειρία και πρόταση από την ευκαιρία να δούμε τον έρωτα όχι ως ένα απλό συναίσθημα που προκύπτει κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, αλλά ως μια μοναδική δυνατότητα να ενσαρκώσει κανείς βιωματικά το νόημα της ύπαρξης.

Η πρώτη εύστοχη παρατήρηση του συγγραφέα είναι η διαίρεση ανάμεσα στον ερωτικό και στον ερωτευμένο άνθρωπο. Η ζυγαριά κλίνει ασφαλώς υπέρ του πρώτου. Άλλωστε η «παραίτηση» από το να είμαστε ερωτικοί να οδηγεί στην παραίτηση από την ίδια τη ζωή. Έτσι, η παραίτηση από το να είμαστε ερωτικοί οδηγεί στο τίποτα, που είναι το άδειο. Η απουσία, η εγκατάλειψη, η ανυπαρξία, ο θάνατος. Όπου η εμπειρία των αδιέξοδων σεξουαλικών επαφών δίχως έρωτα γίνεται η αφορμή για την αναζήτηση του έρωτα που θα αφορά όλην την ύπαρξη.

Στο προλογικό του σημείωμα ο Καραγιάννης γράφει και τα εξής: «Οι ερωτικές σχέσεις που δεν γνωρίζουν να ανανεώνονται, ενώ αναζητούν την ευχαρίστηση, οδηγούνται στην απογοήτευση. Η φθορά από τον αμείλικτο χρόνο που σημαδεύει το σώμα, την ψυχή και τις σχέσεις μοιάζει να είναι το μόνο στοιχείο που καθορίζει τις ζωές πολλών ανθρώπων, που με έναν αυτοκαταστροφικό αυτόματο πιλότο οδηγούνται στην προκαθορισμένη ήττα… Όμως, μέσα από χιλιάδες ώρες θεραπευτικών συνεδρίων με ζευγάρια που δεν αποδέχονται τη φθορά ως οδηγό στη σχέση τους και αναζητούν μιαν άλλη πορεία που περιέχει την έκπληξη, την τρυφερότητα και τον ανατροφοδοτούμενο έρωτα μου δίνουν το δικαίωμα, αλλά και την ευθύνη να μοιραστώ την εμπειρία μου. Με το θέμα του έρωτα ως ζητούμενο που δεν μπορεί να θεωρηθεί ποτέ ως περαιωμένο, αφού αποτελεί μια ζωντανή διεργασία στην οποία προστίθενται νέα δεδομένα. Με τις καταγραφές να αποτελούν αφορμή για περαιτέρω αναζήτηση, αφού τα ερωτήματα δεν απαντιούνται οριστικά γιατί εγείρουν νεώτερα».

Παρακάτω συνεχίζει λέγοντας: «Όμως το ερώτημα του έρωτα δηλώνει την ανεπάρκειά μας. Γιατί είμαστε πάντα ατελείς στο να τον βιώσουμε, όπως μας αντιστοιχεί. Μια ατέλεια που δεν μπορεί να καταγραφεί με καταθλιπτικούς όρους, αλλά και αυτογνωσία που αναγνωρίζει τους περιορισμούς για τη μετοχή στο θαύμα. Η συνειδητοποίηση της ανεπάρκειας για ευχαριστιακή βίωση του έρωτα όσο και όπως το δικαιούμαστε και ταυτόχρονα η συνειδητή απόφαση να μην παραιτηθούμε. Ερωτικοί ως τον θάνατο. Και τότε καταργείται ο θάνατος. Γιατί το θαύμα της ζωής που υπερβαίνει το τυχαίο και το δοσμένο δεν σβήνει ποτέ. Συντελείται σε μια σκυταλοδρομία που υπερβαίνει τις φθαρτές ατομικότητες. Και ο έρωτας είναι η πρόσκληση για να υπερβούμε την ατομική ανεπάρκεια για να συναντήσουμε τον πυρήνα της ζωής, που θα παραμείνει άφαντος, ακατανόητος, απερίφραστος. Πάντα υπάρχουν, ανέφικτα μέσα από τις γνώσεις και τις πληροφορίες. Αλλά πάντα διαθέσιμος στο να αγγιχτεί από εκείνους που δεν κλείνονται στην ατομική τους αυτάρκεια και δεν παραιτούνται από το να την αναζητήσουν. (…)Η ύπαρξη ζητά το απόλυτο. Ο έρωτας δεν είναι απλώς ιδεολογική κάλυψη της ανάγκης σε σεξουαλικότητα. Δεν είναι απλώς μια συναισθηματική συγκίνηση, ούτε παρορμητικό πάθος. Είναι η επιθυμία για το επέκεινα. Για την εξαφάνιση του φθαρτού και του θανάτου. Μια ελάχιστη εμπειρία της αιωνιότητας. (…)Η ευχαριστιακή βίωση της συντροφικότητας δεν σταματά σε κάποια περίοδο της κοινής ζωής καθώς η ζωντανή συντροφική σχέση διαμορφώνει νέες δυνατότητες. Οι νέοι σύντροφοι κάθε εποχής συλλέγουν την ομορφιά των προσωπικών μας εμπειριών και, αφού τη μεταβολίσουν, δύνανται να παράγουν μια νέα πρόταση κοινής ζωής που να εκφράζει τη συντροφικότητά της. Με συντρόφους που μας έδωσαν, μας δίδουν και θα μας δώσουν τη δυνατότητα πίσω στον αειφόρο έρωτα με την ομορφιά του μέσα στην ευχαριστιακή βίωση της ζωής».

Παλαιότερα πίστευα πως το «Έρωτος φύσις» του παπά Φιλόθεου Φάρου είναι ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί περί έρωτα στον τόπο μας. Η προσπάθεια αυτή του Δημήτρη Καραγιάννη τολμά όχι να αναμετρηθεί μαζί του αλλά έστω να δηλώσει εμφανώς πως μετά από αυτό δεν ακολουθεί το συγγραφικό χάος αλλά προσπάθειες εξαιρετικά αξιόλογες και φιλόδοξες. Καλή ανάγνωση σε όλους όσοι στο κέντρο της ερωτικής τους βιοτής ή αναζήτησης έχουν ως δείκτη την ανεπανάληπτη αγάπη! Ολόκληρη η ανάρτηση...

Ο δάσκαλος της χρονιάς

Ολόκληρη η ανάρτηση...

Αυτός που με δυσκολεύει

Συντροφικότητα. Η αίσθηση ότι είναι ο δικός μου άνθρωπος. Ο αγαπημένος. Ο σημαντικός. Αυτός που με δυσκολεύει με το να είναι διαφορετικός, ακόμη κι όταν συμφωνούμε. Αυτός που με δυσκολεύει με το να είναι παρών, ακόμη και στη μοναξιά μου. Αυτός που με δυσκολεύει με το να μη δέχεται τους συμβιβασμούς μου. Αυτός που με δυσκολεύει με την ομορφιά της αγάπης του. Αυτός που με δυσκολεύει με το να μην του φτάνει ποτέ ο κοινός μας χρόνος. Αυτός που με δυσκολεύει με το να με εμπιστεύεται απροϋπόθετα. Αυτός που με δυσκολεύει με το να μη μου επιτρέπει να εγκλωβίζομαι στα άσχημα. Αυτός που με δυσκολεύει με το να μη μου επιτρέπει να παραιτούμαι. Αυτός που με δυσκολεύει με το να με βλέπει ερωτικά, ακόμη κι όταν εγώ δεν αντέχω τον εαυτό μου. Αυτός που με δυσκολεύει με το να μου ζητά να είμαι ο εαυτός μου και μόνο αυτό.

Από το «Έρωτας ή τίποτα» του Δημήτρη Καραγιάννη, εκδόσεις Αρμός Ολόκληρη η ανάρτηση...

«Δεν είναι αριθμολογικό το πρόβλημα της Ελλάδας, είναι αξιακό»

Προέλευση:sciencearchives.wordpress.com

Σε συζητήσεις και συνεντεύξεις με ουσία και βάθος, ο Έλληνας φιλόσοφος, διανοητής και συγγραφέας δεκάδων βιβλίων εκφράζει, χωρίς φόβο, με πάθος, απόψεις που έχουν ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα, ειδικά στις ημέρες που διανύουμε.

O Στέλιος Ράμφος αποτελεί παράδειγμα διανοουμένου, ο οποίος εδώ και χρόνια ευρίσκεται επί των επάλξεων και μετά παρρησίας παίρνει θέση, διαφωτίζοντας όλους όσους αναζητούν να κατανοήσουν καινά ερμηνεύσουν τη συλλογική πολιτισμική συμπεριφορά αυτού του έθνους. Ο Ράμφος είναι φανερό ότι άκουγε πάντα «τη βουή των πλησιαζόντων γεγονότων», κατά τον μεγάλο Αλεξανδρινό… »

«Ζούμε σήμερα και στην Ελλάδα την κρίση της μετανεωτερικότητας. Πρόκειται για ιστορικο-πολιτικό προϊόν του ‘89. Τότε έπεσαν τα σύνορα, διπλασιάστηκαν οι διαστάσεις του κόσμου, οι ταχύτητες αυξήθηκαν και η κίνηση του χρήματος έγινε ιλιγγιώδης, χάθηκε η πραγματική αντιστοιχία μεταξύ πραγματικότητας και δυνατοτήτων αφηρημένων, γεννήθηκαν οι «φούσκες» και φτάσαμε στη χώρα μας –εκτός από την οικονομική κρίση – να συνειδητοποιήσουμε επιτέλους αυτή την κρίση ταυτότητος που ταλανίζει χρόνια τον Ελληνισμό: τη σφοδρή σύγκρουση δύο βουλημάτων – της αξιολογικής αναγνώρισης στους κόλπους της ομάδας και της εσωτερικής βεβαιώσεως.

Αυτή η ακατάσχετη σύγκρουση ενεργεί στη ζωή μας αποσυνθετικά, φτάνοντας στο σημείο να προκαλεί την άγνωστη μέχρι πρότινος ανελέητη αδιαφορία για τους τρίτους (όλο και πιο πολύ αυτή μας κυριεύει!), ενώ ταυτόχρονα μας έχει καταλάβει μία ψυχωτική θέρμη για ό,τι αφορά εμάς και τους όποιους δικούς μας.

Κατέκλυσε τον τόπο μας η ασυνειδησία, επειδή ούτε στην ομάδα ανήκουμε εντελώς ούτε στον εαυτό μας. H κουλτούρα μας, όπως λένε οι ανθρωπολόγοι και οι ιστορικοί είναι μια κουλτούρα κατακερματισμού, δηλαδή μικρών ενοτήτων – οικογένεια, χωριό, μικρή πόλη κ.λπ.-, η οποία δεν διευκολύνει την ατομική ωρίμανση και η οποία, ταυτοχρόνως, είναι συνδεδεμένη και κρατάει τη συνοχή της πάντοτε με όρους συναισθήματος, πράγμα που εμποδίζει τους όρους καθολικότητας.

Οι μοναδικοί δεσμοί που έχουμε στην ελληνική κοινωνία είναι οι οικογένειες και οι παρέες. Δεν έχουμε κοινωνία πολιτών, ώστε να μας ενδιαφέρει ο τρίτος ή ο άγνωστος. Γι’ αυτό έχουμε και ιδιοτελές κράτος. Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο πολιτικό μας σύστημα και αυτό είναι χειρότερο από την κρίση. Ένα πολιτικό σύστημα χωρίς την εμπιστοσύνη των πολιτών είναι μετέωρο. Και δεν βλέπω να κάνει κάτι για να διεκδικήσει την εμπιστοσύνη μας, δυστυχώς».

Αναδιφώντας στα κεφάλαια της ψυχικής ιστορίας των Ελλήνων, ο Ράμφος τονίζει με έμφαση τη μακραίωνη αγωνία να βγει ο Ελληνισμός από τον ομαδικό στον αυτεξούσιο, τον ανοιχτό, ώστε να κατορθώσου με τη δική μας εξατομίκευση, άρα να αποκτήσουμε και βαθύ αίσθημα προσωπικής ευθύνης.

«Κι όμως» λέει χαμογελώντας χαρακτηριστικά με χαρμολύπη «το πρόβλημα μας το αντιλαμβανόμαστε αριθμολογικά, ενώ είναι αξιακό. Ζούσαμε, καταναλώνοντας ξένα προϊόντα. Μόνο ένας ανατολίτης – γιατί είμαστε λαός της βαθιάς θρησκευτικής παράδοσης – όταν του δίνουν λεφτά ξέρει απλώς να τα τρώει, χωρίς να τα αξιοποιεί παραγωγικά!».

Σκιαγραφώντας την ψυχική ιδιοσυστασία του ατόμου της ανατολίτικης νοοτροπίας – σε αντίθεση με τον άνθρωπο της Δύσης, ο οποίος εμφορείται από τα ιδανικά του Διαφωτισμού και εξακολουθεί να είναι επηρεασμένος -, «ο ανατολισμός» εξηγεί ο Έλληνας φιλόσοφος «έγκειται στις μεγάλες ιδέες, τις γενικές σκέψεις και την άρνηση της εργασίας. Δεν μας αρέσει να δουλεύουμε, μας αρέσει να απολαμβάνουμε τα έτοιμα. O τρόπος που αντισταθμίζουμε την τεμπελιά είναι ένα κράτος το οποίο αρμέγουμε. Δημιουργούμε πελατειακές σχέσεις μαζί του και περιμένουμε να μας συντηρεί. Όμως, οι σύγχρονες κοινωνίες, που παράγουν πλούτο, απαιτούν εργασία. O ανατολίτης έχει ένα αίσθημα πλούσιο. Οφείλουμε να διατηρήσουμε το αίσθημα μας, αλλά να του δώσουμε μορφή, ώστε να μας κάνει κοινωνικούς και όχι άγρια θηρία. Και αν θέλουμε πλούτο, πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να τρώμε από τα έτοιμα!».

Σχολιάζοντας την περιβόητη ρήση “Όλοι μαζί τα φάγαμε” αναφορικά με την ευθύνη των πολιτών, ο Ράμφος επισημαίνει με εμφατικότητα:

«Δεν τα φάγαμε μαζί, γιατί δεν τα παίρναμε όλοι. Τα έπαιρνε το κράτος και μετά γινόταν η μοιρασιά σύμφωνα με τις προτιμήσεις του. Ακόμα και στο σχολείο δεν μαθαίνουμε να εργαζόμαστε, αλλά να αποστηθίζουμε. Αν είσαι εκεί παθητικός, πώς θα είσαι στη δουλειά σου παραγωγικός;» απευθύνει το εύλογο ρητορικό ερώτημα.

Επανέρχεται και επιμένει στην ψυχική σκιαγράφηση του Ελληνισμού, διότι κατά τη γνώμη του εκεί είναι κρυμμένο το κλειδί της κατανόησης, άρα και της λύσης:

«Είμαστε λαός έντονα θρησκευτικός και γι’ αυτό δεν μας αρέσει το καινούργιο. Είμαστε πολύ συντηρητικοί, με την κακή έννοια του όρου. Επιστημονική έρευνα στην Ελλάδα δεν (εν)νοείται, επειδή είμαστε ένας λαός πίστεως. H έρευνα δεν μας ενδιαφέρει. Μας νοιάζει να επιβεβαιώνουμε αυτό που πιστεύουμε. Διψάμε για επαλήθευση, μισούμε τη διάψευση. Εχουμε συνεχώς έναν μπαμπά από πάνω μας ή και μέσα μας που μας υπαγορεύει τι να κάνουμε.

H άρνηση της αναλήψεως ευθυνών είναι παιδική συμπεριφορά. H εμμονή στην παιδικότητα είναι η επιμονή του παιδιού, που έχει υποστεί τέτοια πίεση από τους γονείς του ώστε δεν θέλει να μεγαλώσει ποτέ.Έχει εθιστεί και συμβιβαστεί με την παιδικότητα του. Γι’ αυτό και έχουν παρασυρθεί και οι Ευρωπαίοι και μας αντιμετωπίζουν σαν τα άτακτα παιδιά, που πρέπει να πάνε στο αναμορφωτήριο!

Ένα φαγοπότι 35 ετών είναι φαγοπότι ψευδαισθήσεων και ο πραγματικός λογαριασμός έρχεται τώρα. Το γλέντι στήθηκε πάνω στη βάση του ότι η βασιλεία των ουρανών είναι εντός ημών. Δηλαδή στο τραπέζι επάνω, στις ψησταριές. Στο τραγούδι και στις διαδηλώσεις. Γιατί το μεγάλο τρίγωνο των τελευταίων 35 ετών ήτανε διαδηλώσεις, απεργίες, πορείες, τραγούδι πολύ και καγιέν. Αυτό το μεγάλο τρίπτυχο ήτανε εκείνο που καλούμαστε τώρα και είναι λογικό ένας λογαριασμός να πρέπει να πληρωθεί.

Αυτά τα τρία είναι σύμβολα απολυτότητας συναισθήματος. Με το καγιέν είσαι μοναδικός, με το τραγούδι εκφράζεσαι. Και με τη διαδήλωση πολιτικοποιείσαι και εκφράζεις την ευθύνη σου απέναντι στα τεκταινόμενα παγκοσμίως και εν Ελλάδι. Οπότε ολοκληρώνεται η εικόνα σου. Ό,τι κάνουμε στην Ελλάδα επειδή γίνεται για λόγους συναισθηματικούς έχει μιαν απόληξη. Ποια είναι η απόληξη; Η ανάγκη συμπτώσεως φαντασιώσεως με εικόνα. Η εικόνα μας φτιάχνεται έτσι όπως τη θέλουμε και φτιάχνοντας την εικόνα έτσι όπως τη θέλουμε φτιάχνουμε και μια πραγματικότητα την οποία παρακολουθούμε μέχρι να έρθει η ώρα του λογαριασμού.

Ο Βορράς, αλλά όχι η Πορτογαλία, η Ισπανία, η νότια Ιταλία, η Ελλάδα κ.τ.λ., έχει αντίθετη συμπεριφορά, γιατί κατάφερε στην ιστορία του ένα πράγμα: να ταιριάξει το αίσθημα με τη λογική. Κάνοντας λογική το αίσθημα μόνο σε φαγοπότι αντέχεις ή σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ή κάνεις πολέμους και κινείσαι με τρόπο τέτοιο ώστε την επομένη να μπορείς να αλληλοσφάζεσαι με τη μεγαλύτερη ευκολία. Και ακριβώς επειδή το συναίσθημα είναι το κυρίαρχο, έχεις χάσει το πρίσμα με το οποίο αρχίσαμε και το οποίο είναι στο ενδιάμεσο. Το ενδιάμεσο είναι η ζωή. Το συναίσθημα είναι τα άκρα. Έχοντας φτάσει λοιπόν στα άκρα το μόνο που σου μένει είναι ή να αυτοκτονήσεις ή να πέσεις στο κενό. Εμείς προτιμήσαμε το φαγητό. Έτσι έγινε η ιστορία.

Τι είναι όμως αυτό που μας κάνει να είμαστε διαφορετικοί από τους Γερμανούς;

Η πρώτη εντύπωση που έχει κανείς είναι ότι οι βόρειοι λαοί είναι ψυχροί. Και είναι ψυχροί γιατί έχουν και σκέψη. Και όταν περνάει κάτι από τη σκέψη παγώνει. Αλλά αυτό δεν απηχεί στην πραγματικότητα. Γιατί εκεί γεννώνται τα μεγάλα έργα τέχνης. Εκεί έχουμε τον Beethoven, τον Bach, τους μεγάλους ποιητές. Άρα δεν είναι η ψυχρότης του τύπου που εισπράττουμε στον δρόμο. Στον δρόμο μπορεί να εισπράξουμε είτε μια επιφύλαξη είτε μια ανάγκη περισκέψεως. Σε αυτό τους βοηθάει η ίδια τους η θρησκευτικότητα, η ίδια τους η κουλτούρα, όπως είπατε, η ίδια τους η νοοτροπία.

Τι είναι η νοοτροπία τώρα. Η νοοτροπία είναι μια ζωή που έχει γίνει συνήθεια. Γι’ αυτό αλλάζει. Άρα μπορούμε να ελπίζουμε, αρκεί να καταλάβουμε τους μηχανισμούς πλέον του τι μεταβάλλουμε σε συνήθεια εμείς. Και αυτό θα το καταλάβουμε αν βγούμε από τη σφαίρα της φύσεως και πάμε στη σφαίρα των σκοπών.

Οι Γερμανοί λοιπόν και οι βόρειοι έκαναν και θρησκευτικές επιλογές αντίστοιχες. Ο προτεσταντισμός τους παίζει μεγάλο ρόλο στην ψυχραιμία με την οποία αντιμετωπίζουν τον κόσμο. Ενώ οι ορθόδοξοι είναι κάτι διαφορετικό. Ο προτεσταντισμός τους λαμβάνει υπόψη την ανάγκη ενός διαμορφωμένου εγώ, όχι με την έννοια του εγωισμού, με την έννοια της οντότητας.

Πράγμα το οποίο για εμάς ήταν μονίμως καταστροφικό. Εμείς έπρεπε να είμαστε μονίμως ταπεινοί και σεμνοί. Ταπεινοί βαθύτερα με την έννοια του να έχουμε μια απώλεια εαυτού για να πλησιάσουμε τον Θεό. Τότε μοιραία το μόνο που σου μένει είναι να αγαπάς όπως μισείς, δηλαδή αδιακρίτως. Το πρόβλημά μας είναι ότι αγαπάμε όπως μισούμε.

Είμαστε αδιάκριτοι στο συναίσθημα επειδή είναι μόνο του. Η διάκριση του βορείου επειδή είναι προτεστάντης ή επειδή είναι πιο σύγχρονος καθολικός, όπως οι Γάλλοι, του δίνει τη δυνατότητα διαφορετικής στάσεως απέναντι στα πράγματα. Ενώ ο νότιος, ο παλαιο-καθολικός ή ο ορθόδοξος, έχει μια συναισθηματική αδιακρισία η οποία μετράει σε αυθεντικότητα σε μέτρο εκρηκτικό. Ένα θέμα που πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ είναι η έπαρσή μας στο συναίσθημα. Μέχρι τώρα το είχαμε κάνει άλλοθι.

Και τι κερδίσαμε; Κερδίζουμε μια ψευδαίσθηση του παρόντος. Γιατί το φαγοπότι είναι στο παρόν. Ούτε στην πείνα της προηγουμένης ούτε στον λογαριασμό της επομένης. Και θέλω να πω ότι ένα μεγάλο φαγοπότι και μια έμφαση στο παρόν είναι εκείνα που αποτελούν πρόβλημα για τους λαούς που είπαμε πριν, για λαούς χωρίς διάρκεια και χωρίς προοπτική. Οπότε το μόνο που τους μένει ως διάρκεια είναι θλιβερές διαδικασίες, οι οποίες πληρώνονται πολλαπλά αφού δεν υπάρχουν προοπτικές. Και αυτό το πράγμα κοστίζει. Όταν το παρόν αρχίζει να μεταβάλλεται σε αιωνιότητα, τότε πρέπει να αρχίσουμε να κοιτάμε πού είναι ο πιο κοντινός ψυχίατρος».

Ο Έλληνας φιλόσοφος πλειστάκις έχει αναφερθεί στη λογική της ήσσονος προσπάθειας, που έχει κατακυριεύσει τα τελευταία 30 χρόνια τη χώρα μας. Και την εξηγεί ιστορικά:

«Η Μεταπολίτευση ανέβασε στο προσκήνιο όσους ήταν μόλις πριν θύματα των πολιτικών διακρίσεων και διώξεων. Επίσης, μετά το ‘8ι στηρίχτηκαν οικονομικά και πολιτικά τα λαϊκότερα στρώματα. H εποχή διψούσε για ισότητα, όμως – και εδώ συνετελέσθη το μέγα ιστορικό σφάλμα! μπροστά σε αυτή τη δίψα της παρέβλεψε τον σεβασμό της αξίας. Και βεβαίως, όταν σου ζητάει κάποιος τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια, είναι σαν να σου λέει ότι αξίζεις ανεξαρτήτως αυτού που κάνεις. Όμως, σε μια κοινωνία ίσων πολιτών υπάρχουν φυσικές ανισότητες. Δεν μπορώ εγώ να μπω στην Εθνική Μπάσκετ!

Το σύστημα των πελατειακών σχέσεων εξυπηρέτησε έτσι την παράλογη αντίληψη ότι στη δημοκρατία δεν είμαστε μόνο πολιτικά ίσοι, αλλά και φυσικά ίσοι. Αυτή η εξίσωση δημιούργησε τερατογονία και οδήγησε λαϊκιστικά σε μοιραία εξίσωση των πάντων προς τα κάτω. H αντικατάσταση της φυσικής ανισότητας έγινε με τον παράνομο ή το διεφθαρμένο χρηματισμό. Αν δεν ανατραπεί αυτό, δεν μπορούμε να βγούμε από την κρίση ακόμα κι αν ξεπληρώσου με το χρέος μας.

Ο μέσος λαϊκός φοροφυγάς είναι αυτός που δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τους παραλογισμούς του κράτους. Το ελληνικό κράτος σχεδόν σε υποχρεώνει να παραβιάσεις και το ίδιο σου το αίσθημα περί δικαιοσύνης. Διότι, από τη μία, για να εξυπηρετήσει ημετέρους χαρίζεται και, από την άλλη, για να εισπράξει γίνεται αγιογδύτης.

Ο Έλληνας δεν αγαπάει το κράτος, αλλά και το κράτος δεν αγαπάει τον Ελληνα. O δημόσιος υπάλληλος μπορεί να φέρεται τυραννικά, γιατί επιτέλους αποκτάει κοινωνικό ρόλο. Και δυστυχώς, δεν είμαστε ακόμη οι Έλληνες άνθρωποι με ολοκληρωμένο εσωτερικό κόσμο, ώστε να παίρνουμε την εικόνα του εαυτού μας από μέσα μας.

Και φυσικά, το μέγα ερώτημα που προκύπτει εν προκειμένω είναι: Πώς αλλάζει αυτή η κατάσταση; Σε αυτό ο Ράμφος είναι κατηγορηματικός:

«Είναι ευνόητο ότι μια κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει μόνο με την αγορά. Χρειάζεται και εμπιστοσύνη σε αξίες, λόγους υπάρξεως. H αυτοματοποίηση θα φέρει μεγάλες αλλαγές στην εργασία και οι άνθρωποι στο εγγύς μέλλον δεν θα έχουν απολύτως σταθερά επαγγέλματα. Για να προσαρμοστείς θα χρειάζεται να έχεις ελαστικότητα και ευρύτητα αντιλήψεως.

Αυτά δεν είναι αποτελέσματα στενού επαγγελματικού προσανατολισμού, αλλά εσωτερικής κουλτούρας. Ο άνθρωπος των ανθρωπιστικών γραμμάτων έχει το ένστικτο, που του επιτρέπει να διαισθάνεται τις τάσεις, τις ροπές και τις εξελίξεις. Μη σπεύδουμε να απαξιώσουμε την κλασική παιδεία. Οι κοινωνίες κατευθύνονται από ελίτ, οι οποίες, όμως, λειτουργούν αρνητικά όταν συνδέονται με πολύ χαμηλούς μέσους όρους καλλιέργειας και αποδίδουν όταν οι μέσοι όροι είναι υψηλοί. Και τα δύο είναι ζήτημα Παιδείας!» συμπληρώνει.

Για τη σημερινή κατάσταση

«Πίσω από την μεγάλη συζήτηση για το μνημόνιο να διαβάσουμε την θεραπευτική μέθοδο. Γιατί ένας Έλληνας που πηγαίνει να ζήσει στο εξωτερικό, σταδιακά, χάνει τις κακές συνήθειες της πατρίδας του και προσαρμόζεται; Κοινός παρονομαστής του ελληνικού προβλήματος είναι ο φόβος. Η χώρα μας δεν γνώρισε αναγέννηση και ο ιστορικός χρόνος λειτουργεί αντίστροφα: στιλβώνεται η απουσία της αυτοπεποίθησης του λαού. Έτσι επικρατούν οι ίδιες συμπεριφορές συναισθηματικής παιδικότητας. Αν ένα παιδί δεν μεγαλώσει, θα νιώθει πάντα παιδί, θα συνεχίζει να τρώει ξύλο. Πρέπει να ωριμάσεις για να μετασχηματιστείς. Αυτή η σκέψη θα μπορούσε να γίνει χρήσιμος οδηγός σε κείνους που αντιμετωπίζουν τα δύσκολα σημερινά προβλήματα.

Ως νέοι, ως φοιτητές, οι αριστερές ιδέες μάς ελκύουν. Βοηθούν τις εσωτερικές πληγές μας, την αντιμετώπιση του αισθήματος αδυναμίας, καταπίεσης από τους μεγαλύτερους. Όταν πατάμε τα τριάντα, τότε που παράγουμε και δημιουργούμε θετικότητα στην ζωή μας, το νεανικό μένος διαδέχεται η κατάφαση στη ζωή, η ανάγκη πρωτοβουλιών για δημιουργία και τα τεράστια ποσοστά εφηβικών εξεγέρσεων και αμφισβήτησης σβήνουν, ευτυχώς, γιατί πώς αλλιώς η κοινωνία θα προχωρούσε; Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την ιστορική ενηλικίωση των λαών.

Αυτός που κυνηγά την ευκολία κι όχι την δουλειά και τον κόπο, χάνει μακροπρόθεσμα. Δείτε τους παραγωγούς της Κατερίνης, οι απολύτως εξαρτημένοι από τους μεσάζοντες, πώς αποκτούν σιγουριά. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για την πρώτη διαρθρωτική αλλαγή.

Σε μια προχωρημένη δημοκρατία ο ηγέτης αποτελεί ζωντανό παράδειγμα υπέρβασης του ελλείμματος αυτοπεποίθησης. Πρέπει να απελευθερώσει τον λαό του από ψυχολογικά δεσμά. Ναι, χρειάζεται ένας ηγέτης καθ΄ υπέρβαση, με αυτοπεποίθηση, χωρίς αμφιβολίες. Γιατί όσοι αμφιβάλλουν, απλώς κολακεύουν τον κόσμο, προσπαθούν να στηρίξουν την σχέση τους με τον λαό εκμεταλλευόμενοι ακριβώς το έλλειμμα εαυτού. Αλλά αυτό είναι που πληρώναμε μέχρι τώρα. Από την άκρα Αριστερά μέχρι την άκρα Δεξιά, με τις όποιες φαντασιώσεις τους, εκεί έχουν ποντάρει: στον λαϊκισμό.

Τόσα κόμματα, τόσοι αρχηγοί για να γλυτώσουν τη μπόρα και το λέω με αίσθηση της σοβαρότητας των πραγμάτων. Είναι επίσης ένας τρόπος να γίνεις κάτι… Για να βρίσκεσαι μέσα στο κάδρο. Γιατί αυτός κι όχι εγώ; Διεκδικείς την αρχηγία για να μπορείς να ρίξεις τις ευθύνες σε άλλους. Πρόκειται για μια «ενεργητική» στάση, μέρος της δομής της ελληνικής εξουσίας. Θα μπορούσαν αυτοί οι άνθρωποι να διαφύγουν, να απομακρυνθούν της «κακής» πολιτικής.

Έτσι ενεργητικά εκφράζεται συχνά η ανημπόρια, η ανασφάλεια, η ανεπάρκεια, ο φθόνος, η επιβεβαίωση μέσω της κριτικής των άλλων ότι είσαι σπουδαίος. Το έλλειμμα εαυτού είναι δυστυχώς το κυριαρχικό στοιχείο στο σύνολο των αντιδράσεων μας.

Θεωρεί ότι η δομή του γερμανικού πνεύματος, άρρηκτα συνδεδεμένη με τις νόρμες της λουθηρανικής πίστης έχουν ως προέκταση την «επιταγή» της βούλησης:

«Γι΄ αυτό είναι δυναμικός λαός παρότι έχασε δυο πολέμους. Οι Αγγλοσάξονες, μάγοι της ανάλυσης, ξεκινούν από την εμπειρία, ξέρουν να προβλέπουν καλύτερα».

Και ποια είναι η μεγάλη αρετή των Ελλήνων: η έμπνευση και ό,τι αυτή συνεπάγεται, κατά καιρούς:

«Σκεφτείτε το μεγαλείο του ΄40 και μετά την αλληλοσφαγή του ΄42… Ο φόβος προηγείται των γεγονότων και δίνει διαστάσεις ανεξέλεγκτες. Η ανασφάλεια, η τάση κάλυψής μας – γιατί θεωρούμε εαυτούς υποκείμενα συνωμοσιών -, αποτελεί το κεντρικό φοβικό στοιχείο της φυλής μας, έχει μάλιστα θεσμοποιηθεί απ΄ την πολιτική. Πρόκειται για την πολιτική που βασίζει την επιτυχία της στον βαθμό που θα εξάψει τον φόβο. Με σαφή επίγνωση της ψυχολογίας και υποδαυλίζοντας το νοσηρό της στοιχείο, θέλει να διατηρεί την παιδικότητα στη συμπεριφορά των πολιτών».

Info: Ο Στέλιος Ράμφος γεννήθηκε στην Αθήνα (1939). Φιλόσοφος, πανεπιστημιακός, συγγραφέας δοκιμίων. Σπούδασε στη Νομική Αθηνών ενώ συνέχισε στο Παρίσι σπουδάζοντας Φιλοσοφία. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Βενσάν. Στην εργοβιογραφία του περιλαμβάνεται πλούσια αρθρογραφία, δημοσιευμένη σε περιοδικά όπως «Ευθύνη», «Ερουρέμ», «Ινδικτος». Ολόκληρη η ανάρτηση...

Άνθρωπος στο φεγγάρι

Ολόκληρη η ανάρτηση...

Του Μιχάλη

Μου φαίνεται παρ’ ολίγον κουτό να γράφονται τα καλύτερα λόγια εν είδει μνημοσύνου για κάποιον όταν πεθαίνει, λόγια για να ακουστούν στη κηδεία του, στις κουβέντες του μνημοσύνου, στις φιλικές συζητήσεις συμπαράστασης που ακολουθούν. Σήμερα θα σου μιλήσω για τον Μιχάλη με τα λίγα λόγια που θα ήθελα να κρυφακούει όχι όταν θα είναι αργά μα εδώ και τώρα. Ο άλλος δαίμονας κάνει μια σημαντική παρατήρηση: «δεν μπορείς να αποκαλύψεις πολλά, μα όσα εννοούνται». Όποιος ξέρει εύκολα θα καταλάβει, όποιος δεν πρέπει ή δεν αξίζει θα συνεχίσει τον αδιάφορο δρόμο του, όποιος πρέπει ή αξίζει θα εννοήσει.

Ο Μιχάλης είναι ο άνθρωπος που θες ένα βήμα για να τον αποκαλέσεις φίλο. Παρ’ όλο που τον νιώθεις έτσι, παρόλο που είναι το «καλύτερο» παιδί παρόλο που έχει κάνει όλα όσα κάνει ένας φίλος. Δεν του το έχεις πει όμως ποτέ, ποτέ δεν τον έχεις αποκαλέσει φίλο επειδή νομίζεις πως είναι από τις εκφράσεις που εύκολα εννοούνται. Είναι από την πάστα των ανθρώπων που δεν δημιουργούν πρόβλημα σε κανέναν. Με ένα περίεργο τρόπο αν και καθημερινά περιτριγυρίζει την πραγματικότητα όλων μας, δεν έχει δυσαρεστήσει κανέναν μας˙ σε κανέναν δεν έχει δώσει την παραμικρή αφορμή να στεναχωρηθούμε ή να δημιουργήσουμε κάποιο πρόβλημα ή παρεξήγηση εξαιτίας του. Δεν θυμάμαι να ζήτησε από κανέναν μας ποτέ τίποτα, ακόμη κι όταν μας έβγαζε φωτογραφίες το έκανε τόσο διακριτικά που δεν το καταλαβαίναμε καν. Ήξερε να δίνει, πολλά, λίγα, δεν θυμάμαι, θυμάμαι όμως καλά πως όποτε έδινε, έδινε πάντα μαζί και κάτι από τον εαυτό του.

Όλα αυτά δεν θα τα έγραφα εάν δεν είχε προηγηθεί εκείνη η επίσκεψη στον γιατρό και όσα ακολούθησαν. Τα επεισόδια μιας άσχημης ιατρικής επίσκεψης είναι γνωστά. Το απίθανο γίνεται βεβαιότητα, το άγνωστο σιγουριά, ποιος μπορεί να καταλάβει αν δεν τα έχει ζήσει; Τα επεισόδια μετά τις ειδήσεις της αρρώστιας παίχτηκαν πολύ γρήγορα. Όλοι κοιτούσαμε συγκλονισμένοι, βουβοί, αμήχανοι να εξηγήσουμε, να δικαιολογήσουμε να καταλάβουμε. Ο Μιχάλης; Ο δικός μας Μιχάλης; Το καλύτερο παιδί; Είναι δυνατόν; Τώρα; Έτσι; Σιωπή. Τα μεγάλα ερωτήματα απαντώνται με μεγάλες σιωπές. Υπάρχει απάντηση για την κορυφαία παράνοια της ανθρώπινης πραγματικότητας, τον θάνατο;

Το πέρασμα ενός ανθρώπου είναι δυνατόν να είναι τόσο σύντομο; Να φωτίζει τις ζωές μας κι έπειτα να χάνεται με την πρόφαση μιας διάγνωσης, μιας επιθετικής ασθένειας που έμαθε να νικά με την ισχύ του αιώνια άδικου νόμου της φθαρτής ανθρώπινης φύσης. Για μένα τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Όσα ακολουθήσουν θα είναι ακόμη πιο δύσκολα, ακόμη χειρότερα και σίγουρα πιο επώδυνα για όσους τον αγαπάμε. Δεν θα μιλάω όμως για σένα σε παρελθόν. Είσαι εδώ και θα είσαι ανάμεσά μας όχι ως ανάμνηση αλλά ως αλήθεια, ως παρουσία σε έναν κοινό κόσμο με δυο σίγουρες και διακριτές προς το παρόν διαστάσεις. Άσε με να το συνηθίσω, το ξέρω πως έτσι είναι αλλά θα μου πάρει ίσως λίγο καιρό να το συνειδητοποιήσω. Παρουσία, απουσία, ποιο μένει, τι είναι αυτό που θα λείπει; Αποκλείεται η ζωή να τελειώνει με έναν θάνατο, δίχως νόημα, έτσι ανόητα. Δεν θα ήταν ζωή.

Δεν ξέρω αν γίνεται αλλιώς ή αν στο σύνολό της κάθε σελίδα του άπειρου χειρόγραφου βιβλίου των ανθρώπινων ιστοριών γράφεται με τον ίδιο τρόπο. Πάντα λέμε λιγότερα από όσα θα θέλαμε, από όσα μπορούσαμε να πούμε, πάντα μένει κάτι ανείπωτο, ανέκφραστο, κάτι που δεν έγινε, κάτι που έπρεπε να γίνει κι όμως δε συνέβη ποτέ. Για ένα παρά κάτι γινόμαστε σαν θεοί και για ένα παρά κάτι σαν δαίμονες. Πάντα ένα ελάχιστο υπολείπεται όταν δεν υπάρχει η ουσιαστική σχέση. Αλήθεια σαν δεν είσαι πια εδώ τι να σου πω και να είναι πιστευτό; Να σου πω πόσο πολύ σε αγαπάμε και σε ευχαριστούμε όλοι; Πόσο πολύ έχει σημασία η τωρινή σου απουσία; Δε ξέρω αν πρέπει να έχει νόημα μια τέτοια αγωνία. Σημασία έχει να το δείχνεις, να βεβαιώνεσαι πως ο άλλος το ξέρει, το εισπράττει, βιώνει όχι ως υποψία αλλά ως βεβαιότητα την αγάπη και την παρουσία σου δίπλα του. Όταν φεύγεις κι ειδικά όταν φεύγεις έτσι γρήγορα όλοι λένε πολλά, ίσως περισσότερα από όσα θα ήθελες να ακούσεις όλες εκείνες τις φορές που τόσο αθόρυβα, τόσο συνηθισμένα, τόσο όμορφα συνηθισμένα περπατούσες δίπλα μας, ανάμεσά μας, τριγύρω μας. Κάποιος προχθές είπε πως στο νοσοκομείο έχασες το χαμόγελό σου. Πάντα σου άρεσαν τα αστεία. Τον κορόιδεψες κι αυτόν! Αυτό το χαμόγελο της ζεστής καρδιάς σου δεν μπορεί να σβηστεί έτσι απλά. Σε κανένα κόσμο δεν χάνεται ένα τέτοιο χαμόγελο. Πώς νομίζεις ότι ζωγραφίζουν οι άγγελοι τον Θεό στο πρόσωπό τους;

Μιχάλη θέλω να κλείσω με δυο σκέψεις που έκανα με ένα αγαπημένο μου πρόσωπο όταν μιλάγαμε για σένα. Το πόση αξία έχει στο αληθινό μέτρημα η ζωή ενός ανθρώπου φαίνεται στα σίγουρα από την απουσία του. Ποιος είπε πως οι άνθρωποι δεν είναι αναντικατάστατοι; Έπειτα την ημέρα που θα αποχαιρετήσεις το φως αυτού του ουρανού δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να κλάψει από λύπη για σένα. Μας χάρισες μιαν αιτία γι’ αυτό το πολύτιμο «κρύσταλλο για συναίσθημα». Στα «γυμνά μέτωπα», τα δάκρυα όλων μας θα είναι από περηφάνια και από μια βαθύτατα πονεμένη αγάπη, όχι από την αναλώσιμη λύπη των νεκροταφείων. Στο υπόσχομαι.

Ὅλα τά σύννεφα στή γῆ ἐξομολογήθηκαν
Τή θέση τούς ἕνας καημός δικός μου ἐπῆρε
Κι ὅταν μές στά μαλλιά μου μελαγχόλησε
Τό ἀμετανόητο χέρι
Δέθηκα σ' ἕναν κόμπο λύπης.

II
Ἡ ὥρα ξεχάστηκε βραδιάζοντας
Δίχως θύμηση
Μέ τό δέντρο τῆς ἀμίλητο
Πρός τή θάλασσα
Ξεχάστηκε βραδιάζοντας
Δίχως φτερούγισμα
Μέ τήν ὄψη τῆς ἀκίνητη
Πρός τή θάλασσα
Βραδιάζοντας
Δίχως ἕρωτα
Μέ τό στόμα τῆς ἀνένδοτο
Πρός τή θάλασσα
Κι ἐγώ - μές στή Γαλήνη πού σαγήνεψα.

III
Ἀπόγευμα
Κι ἡ αὐτοκρατορική του ἀπομόνωση
Κι ἡ στοργή τῶν ἀνέμων του
Κι ἡ ριψοκίνδυνη αἴγλη του
Τίποτε νά μήν ἔρχεται Τίποτε
Νά μή φεύγει
Ὅλα τά μέτωπα γυμνά
Καί γιά συναίσθημα ἕνα κρύσταλλο.

Οδυσσέας Ελύτης «κλίμα της απουσίας»

Ο Μιχάλης έφυγε από κοντά μας σήμερα 23 Νοέμβρη 2015. Μια μέρα που ξημέρωσε σαν όλες τις άλλες αλλά νύχτωσε σαν καμιά πριν στον δικό μας κόσμο. Όλοι όσοι πλουτίσαμε με την αγάπη και την παρουσία σου θα σε χαιρετίσουμε αύριο το μεσημέρι. Θα προσπαθούμε να δώσουμε με τη σιωπή και τα δάκρυά μας μιαν απάντηση στο αίνιγμα του θανάτου τόσο ιδιαίτερων ανθρώπων με τόσο ιδιαίτερο τρόπο. Θα είμαστε όλοι εκεί. Δίπλα σου. Για τη τελευταία εικόνα. Για να θυμάσαι εκεί ψηλά πόσο σ’ αγαπάμε πόσο ευγνώμονες είμαστε για τον χρόνο που περπάτησες δίπλα μας και τι σημαίνεις για μας. Αύριο, δίχως περιγραφές. Για την πιο μεγάλη απουσία, αμέτρητες παρουσίες. Ολόκληρη η ανάρτηση...

Ώριμη ερωτική αγάπη

Η παιδαριώδης αγάπη ακολουθεί την αρχή: «Αγαπώ επειδή με αγαπούν». Η ώριμη αγάπη ακολουθεί την αρχή «με αγαπούν επειδή αγαπώ». Η ανώριμη αγάπη λέει: «Σ’ αγαπώ επειδή σε χρειάζομαι». Η ώριμη αγάπη λέει: «Σε χρειάζομαι επειδή σ’ αγαπώ».

Αν ένα πρόσωπο αγαπά μονάχα ένα άλλο πρόσωπο και αδιαφορεί για τους άλλους συνανθρώπους του, η αγάπη του δεν είναι αγάπη, αλλά μεγεθυμένος εγωισμός. Αν αγαπώ πραγματικά έναν άνθρωπο, τότε αγαπώ όλους τους ανθρώπους, αγαπώ όλον τον κόσμο, αγαπώ τη ζωή. Αυτή είναι η αδελφική αγάπη και βρίσκεται στη βάση κάθε άλλης αγάπης.

Η σεξουαλική επιθυμία μπορεί να διεγερθεί από την αγωνία της μοναξιάς. Καμιά φορά από ματαιοδοξία. Η πηγή της μπορεί να είναι η επιθυμία για κατάκτηση, για εκδίκηση ή για καταστροφή. Η αγάπη είναι μόνο ένα από τα δυνατά συναισθήματα που μπορούν να προκαλέσουν σεξουαλική επιθυμία. Οι περισσότεροι άνθρωποι εύκολα ξεγελιούνται και πιστεύουν ότι είναι ερωτευμένοι όταν επιθυμούν ο ένας τον άλλον σεξουαλικά. Η αγάπη μπορεί να εμπνεύσει την επιθυμία για σεξουαλική ένωση κι όταν γίνει αυτό, η σωματική σχέση είναι ένα με την τρυφερότητα. Αν η επιθυμία για σωματική ένωση δεν έχει προκληθεί από αγάπη, τότε ποτέ δεν οδηγεί σε κάτι πέρα από μια φευγαλέα ένωση.

Η ώριμη ερωτική αγάπη θα πρέπει να είναι, ουσιαστικά, μια πράξη θέλησης. Να δεσμεύει κανείς τη ζωή του απόλυτα στη ζωή ενός άλλου προσώπου. Το να αγαπά κανείς κάποιον δεν είναι απλώς ένα δυνατό συναίσθημα – είναι μια απόφαση, μια κρίση, μια υπόσχεση. Η αγάπη δεν είναι αποτέλεσμα σεξουαλικής ικανοποίησης. Αντίθετα, η σεξουαλική ευτυχία – ακόμα και η γνώση της λεγόμενης σεξουαλικής τεχνικής – είναι αποτέλεσμα της αγάπης. Αν ένα ανίκανο ή ψυχρό πρόσωπο μπορέσει να αναδυθεί από το φόβο ή το μίσος και να αγαπήσει, τότε τα σεξουαλικά προβλήματα του λύνονται. Αν δεν μπορέσει, τότε καμιά σεξουαλική τεχνική δεν θα τον βοηθήσει.

Οι πραγματικές συγκρούσεις δεν είναι καταστρεπτικές. Όταν αντιμετωπιστούν τίμια, οδηγούν σε ένα ξεκαθάρισμα από το οποίο και οι δύο βγαίνουν κερδισμένοι σε δύναμη και γνώση. Η αγάπη είναι εφικτή μόνο αν δυο πρόσωπα επικοινωνούν μεταξύ τους από το κέντρο του είναι τους και αν δεν προσπαθούν να αποφύγουν τα προβλήματά τους.

Μόνον ο άνθρωπος που έχει πίστη στον εαυτό του μπορεί να είναι πιστός στους άλλους. Η αγάπη είναι μια δύναμη που παράγει αγάπη. Η ικανότητα να αγαπά κανείς σαν μια πράξη δοσίματος, εξαρτάται από το κατά πόσο ο χαρακτήρας του ανθρώπου έχει εξελιχτεί πέρα από την ανάγκη της εξάρτησης, από την αγάπη του εαυτού του, από την επιθυμία να χρησιμοποιεί και να εκμεταλλεύεται τους άλλους ή να συσσωρεύει. Αγαπώ σημαίνει εγκαταλείπομαι χωρίς καμία εγγύηση, δίνομαι εντελώς ελπίζοντας ότι η αγάπη μου θα αφυπνίσει την αγάπη στον άλλον.

Από το έργο «Η τέχνη της αγάπης» του Έριχ Φρομ, εκδόσεις Διόπτρα Ολόκληρη η ανάρτηση...

Φθινοπωρινή αφιέρωση

Σ' ἐκείνους πού μέσα σέ θυελλώδεις νύχτες ἐξεγέρσεων ψάχνουν γιά ἕνα φεγγάρι παιδικό.
Σ' αὐτούς πού δέν τούς ἔμεινε...καιρός.
Σ' ἐκείνους πού τούς ξέχασαν στή γλυκύτητα τοῦ ὕπνου ὅταν ὅλοι μας εἶχαν ἐγκαταλείψει.
Στούς καθρέφτες πού κοιταχτήκαμε.
Στίς θάλασσες πού δέν θά ταξιδέψουμε.
Στά μονοπάτια πού περπατήσαμε ἐρωτευμένοι κι ἴσως νά μήν ξαναγυρίσαμε ἀπό τότε.
Στή Μοίρα.
Στήν ὡραία νεότητα.
Στούς διαβάτες / κι ἐγώ ποῦ πήγαινα; κι ἦταν τόσα πολλά αὐτά ποῦ ζήτησα;
Μά τώρα εἶναι ἀργά - ὥρα νά φεύγω/
Στ' ἀποδημητικά πουλιά.
Στίς ἀτμομηχανές πού κουράστηκαν κι ἔγειραν τό πλευρό νά κοιμηθοῦνε.
Στίς καλαμποκιές ὅταν τίς λούζει τό φεγγάρι.
Στά κορίτσια πού βγάζουν τό φουστάνι τους γιά νά μποῦν στόν οὐρανό.
Στήν ἀλληλογραφία ἑνός ἀγγέλου μ' ἕνα παιδί.
Σ' ἐκείνους πού ἄργησαν.
Σ' αὐτούς πού δέν θά ξανάρθουν.
Στή γυναίκα πού ρίχνει τά χαρτιά.
Στό γέρο πού κλαίει.
Στήν Ὀδύσσεια πού ζεῖ ὁ ποιητής γράφοντας τό πιό μικρό ποίημα.
Στή φευγαλέα στιγμή πού ἔζησε ἕνας ἄνθρωπος ζῶντας μιά ολόκληρη ΖΩΗ…

Από «Τα χειρόγραφα του Φθινοπώρου» του Τάσου Λειβαδίτη, εκδόσεις Κέδρος Ολόκληρη η ανάρτηση...