Κυριακή 19 Απριλίου 2009

Ο αλχημιστής και η Ανάσταση
(ή ποιος ενδιαφέρεται για την Ανάσταση)

Θυμόσαστε το απόσπασμα από τον Αλχημιστή του Paulo Coelho; Ο αλχημιστής κι ο βοηθός του βαδίζουν στην έρημο. Ξαφνικά τους επιτίθενται ληστές. Ενώ είναι έτοιμοι να τους φονεύσουν, ο βοηθός όντας απελπισμένος, ακούει τον αλχημιστή να κάνει στους ληστές την εξής πρόταση: Εάν τους χαρίσουν τη ζωή, αυτός θα τους χαρίσει τις τρεις φιλοσοφικές λίθους που έχει στον σάκο του. Αυτοί είναι τα αντίστοιχα ανταλλάγματα για αιώνια ευτυχία, πλούτο και υγεία. Οι ληστές ξεκαρδίζονται στα γέλια και βρίσκουν το «ανέκδοτο» τόσο επιτυχημένο που αποφασίζουν «ευθυμίας ένεκεν» να αφήσουν τα θύματά τους ελεύθερα γιατί είναι τόσο κουτοί που δεν αξίζει ούτε καν να τους σκοτώσουν. Και φεύγουν. Ο ήρωας ανακουφισμένος συγχαίρει τον αλχημιστή για το σωτήριο τέχνασμά του και βρίσκει το ψέμα του τόσο προκλητικό και τόσο αποτελεσματικό που μπόρεσε και έσωσε δυο ανθρώπινες ζωές. «Δεν κατάλαβες». Του απαντά ο αλχημιστής. «Δεν είπα κανένα ψέμα. Ούτε θα μπορούσα να διακινδυνεύσω τις ζωές μας με κάτι τόσο ανόητο. Αυτά που τους πρότεινα ήσαν όντως οι φιλοσοφικές λίθοι της ισόβιας ευτυχίας, υγείας και πλούτου. Αυτοί τα αρνήθηκαν πιστεύοντας πως λέω ψέματα, στερώντας ταυτόχρονα τον εαυτό τους από τα μεγαλύτερα επίγεια δωρήματα. Αλλά τι τα θες; Έτσι πάντα συμβαίνει στις ζωές των ανθρώπων. Τα μεγαλύτερα θαύματα είναι δίπλα τους, τους προσφέρονται δωρεάν, δίχως ιδιαίτερο κόπο κι αυτοί επειδή δεν θέλουν να πιστέψουν σε αυτά, προτιμούν να ζουν στο ψέμα και στο αδιέξοδο έλλειμμα τους. Θα αρκούσε απλά να σηκώσουν το χέρι τους και να τις πάρουν, αλλά ούτε αυτό δεν θέλησαν να δοκιμάσουν...».

Ο Χριστός αναστήθηκε, οι μυρωδιές από τη μαγειρίτσα έσβησαν στο στομάχι μας, τα κόκκινα αυγά συγκρούστηκαν μεταξύ τους για να αναδείξουν το πιο γερό, τα κεριά έσβησαν, οι κροτίδες σώπασαν, ο Batman μπορεί επιτέλους να ξεκαρφωθεί από τη λαμπάδα και να κοιμηθεί στο προσκεφάλι του μικρού, το είπαμε με σιγουριά στις δώδεκα το «Χριστός Ανέστη» και ακούσαμε το «Αληθώς ανέστη» οδεύοντας προς το σπίτι, μισοί γεμάτοι με χαρά για τη μεγάλη γιορτή και μισοί πλημμυρισμένοι με λαχτάρα για το πασχαλινό εόρτιο τραπέζι. Πρέπει όμως να σηκωθούμε αύριο νωρίς. Ο οβελίας μας περιμένει...

Το ακούσαμε, το ευχηθήκαμε, το ξεχάσαμε. Δεν το πιστέψαμε ποτέ, αρνηθήκαμε να προβληματιστούμε για το νόημά του, αμφιβάλλαμε όσο κανείς για την ιστορικότητά του, βεβαιώσαμε τον εαυτό μας πως οι νεκροί δεν ανασταίνονται, κοιμηθήκαμε ήρεμοι.

Ο Χριστός αναστήθηκε «θανάτω θάνατον πατήσας» αλλά ποιος ενδιαφέρεται; Ποιος πιστεύει ρε αδερφέ σε τούτο το όμορφο ανοιξιάτικο γραφικό παραμυθάκι; Είπαμε, είμαστε καλοί χριστιανοί αλλά όχι και βλάκες. Και το παραμύθι συνεχίζει την πλοκή του ζώντας αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα. Καλά αυτοί που ζουν αδιάφοροι για το ποιος πεθαίνει και το ποιος ανασταίνεται, καλύτερα όμως εμείς που με τα ψέματα (στον εαυτό μας, τους άλλους τους πείθω εύκολα) δεν απορρίπτουμε την ανάσταση του Χριστού δίχως πάντως να πολυασχολούμαστε με το τι στο καλό είναι αλήθεια και τι ψέμα. Αρκεί που τηρούμε τα έθιμα, το πιστεύω του παππού και της γιαγιάς, προσκολλημένοι στην δική μας αυτασφάλιση, απωθώντας μακριά (από το αβέβαιο ως το ξένο) το φόβο του θανάτου. Αυτό αρκεί. Ας κοιμηθούμε λοιπόν και σήμερα ήρεμοι. Καλό Πάσχα...

Ο Χριστός αναστήθηκε. Έδειξε έναν νέο τρόπο της ύπαρξης όλων μας αλλά εμείς προτιμούμε να ζούμε στις ανασφάλειες της φθαρτής μας πραγματικότητας που ξεχειλίζει από νοησιαρχικά ιδεολογήματα και χρηστικές ηθικολογίες περί Ανάστασης. Για να μπορεί να αναστηθεί ο Χριστός σημαίνει πως υπερβαίνει τον θάνατο. Είναι ελεύθερος από αυτόν. Αυτή η υπέρβαση δεν αφορά μόνο τον Ίδιο αλλά κοινωνείται σαν τρόπος ύπαρξης για όλους μας. Αφού Αυτός κι εμείς. Αν όχι Αυτός ούτε κι εμείς.

Για τους εναγώνια συνειδητοποιημένους μετόχους του εκκλησιαστικού γεγονότος η ανάσταση του Χριστού δηλώνει δυνατότητα ελευθερίας του προσώπου από τις αναγκαιότητες της φύσης του. Ελευθερία από ορμές, ένστικτα, περιορισμούς χρόνου, χώρου, φθοράς και, τελικά, ελευθερία από τον ίδιο τον θάνατο. Ποιόν αφορούν όμως αυτά; Άνθρωπος είμαι, και τις ορμές μου θα έχω και ένστικτα διαθέτω, γερνάω μέρα με τη μέρα, δεν είμαι πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, και εννοείται κάποτε θα πεθάνω. Μια ζωή την έχουμε κι αν δε τη γλεντήσουμε...

Με την ιστορική του παρουσία ο Ιησούς εγειρόμενος εκ νεκρών μαρτυρεί την ελευθερία του Θεού από τη θεότητά του, ελευθερία να υπάρχει ο Θεός και με τον τρόπο (τη φύση) του ανθρώπου. Είναι όμως πάλι ελεύθερος από τις αναγκαιότητες της ανθρώπινης φύσης, γι’ αυτό ανίσταται εκ νεκρών. Η ανάσταση ως τρόπος ύπαρξης δεν μπορεί να είναι τίποτε περισσότερο από φανέρωση του μανικού έρωτα του Νυμφίου για κάθε πρόσωπο ανθρώπου, έρωτας που μεταποιεί τον θάνατο σε προνόμιο όσων έζησαν πραγματικά, σε ένα πέρασμα στον αληθινό τρόπο βιοτής σε ό,τι θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε ως θρίαμβο ζωής όσων κοινωνούν το ερωτικό άθλημα σε αναφορά με το πρόσωπο του Κυρίου.

Ο Ιησούς αναστάς, μας δείχνει πως το μοναδικό πεδίο ενδεχόμενης ελευθερίας από τις αναγκαιότητες της φύσης είναι μόνον η σχέση: το άθλημα αυθυπέρβασης και αυτοπροσφοράς, προκειμένου να κοινωνείται η ζωή. Προσοχή! Η ζωή φανερώνοντας την υπαρκτική της αλήθεια ως πληρότητα ζωής ελεύθερης από απρόσωπες, τυφλές αναγκαιότητες «σωτηρίας» του εγώ. Τούτο σημαίνει πως είναι μάταιο να πηγαίνω στην Εκκλησία το βράδυ της Ανάστασης, να τηρώ όσο μπορώ τα έθιμα της Μ. Εβδομάδας (ποιος μίλησε για Μ. Σαρακοστή;) και να εξαντλώ την θρησκευτικότητά μου σε νοησιαρχικές σχηματοποιήσεις, δικανικές απλουστεύσεις ή ηθικιστικές σκοπιμοτήτες, εάν πάνω από όλα δεν αποδεχτώ την πρόσκληση να υπερβώ τον θάνατο, να βιώσω ένα διαφορετικό νόημα σχέσεων και υπέρβασης των φυσικών μου ορίων.

Ευτυχώς ο Χριστός έδειξε τον δρόμο. Δυστυχώς εμείς προτιμήσαμε τα λόγια από τις πράξεις, τη λατρεία των τύπων, την ορμέμφυτη θεσμοποιημένη θρησκευτικότητα από το πλεόνασμα της αγάπης ως τρόπου ύπαρξης που μας πρόσφερε ο Κύριος.
Κάπου εκεί αρχίσαμε να αμφιβάλλουμε για το αν έχει μεγαλύτερη αξία κάποιος από εμάς που αναστήθηκε για εμάς ή κάποιος με μεγάλο πλούτο, δόξα ή αναγνώριση.
Ακούμε για Ανάσταση και κωφεύουμε λες και είναι το πιο συνηθισμένο πράγμα στην καθημερινότητά μας, ακούμε για προσφορές σε κινητά τηλέφωνα ή διακοποδάνεια και τεντώνουμε τα αυτιά λες και η μεγαλύτερη ευκαιρία της ζωής μας είναι ενώπιόν μας και ή τη χάνουμε ή χανόμαστε.

Ζαλισμένοι από τα γλέντια γύρω από το πασχαλινό τραπέζι λησμονήσαμε πως η χαρά της Ανάστασης ελευθερώνει τον χρόνο χωρίς να τον καταργεί. Τι νόημα έχουν οι πράξεις μας και τα κίνητρά μας αν δεχτούμε πως υπερβαίνουμε τις φυσικές μας αναγκαιότητες κι επομένως όλα είναι ανοιχτά στη δυναμική της σχέσης, όλα ελευθερία; Αν ζωή είναι η σχέση, όχι η ατομική επιβίωση, και αν η σχέση πληρούται στον έρωτα, τότε η θανάσιμη απειλή ανυπαρξίας ή ατελεύτητης ύπαρξης «πατείται» ρεαλιστικά.

Ο Κύριος από αγάπη σταυρώθηκε και αναστήθηκε αποσπώντας τον καθένα μας από τον προσωπικό του και τον κοινό μας Άδη. Για όσους φοβούνται να ψηλαφίσουν την προοπτική μιας τέτοιας ρεαλιστικής πραγματικότητας αρκεί η θρησκειοποιημένη εκδοχής της ανάστασης ως θαύμα. Για όσους πάλι τολμούν να προβληματιστούν και να αθληθούν μέσα στο μυστήριο της ερωτικής διακινδύνευσης και της εμπειρικής ελευθερίας αρκεί η ανάσταση ως τρόπος ύπαρξης.

Οι πρώτοι θα μιλάνε για εξωπραγματικές, υπερκόσμιες δυνάμεις πέρα από την ανθρώπινη λογική που αντικατοπτρίζονται στην Ανάσταση του Χριστού. Οι άλλοι θα ιχνηλατούν στην υπαρξιακή τους εγρήγορση να βιώσουν τι σημαίνει ελευθερία, επιλέγοντας τον δύσκολο αλλά γεμάτο θαύματα τρόπο της σχέσης από τον τρόπο της φύσης.

Ο Κύριος αναστήθηκε προσφέροντας στον καθένα μας ξεχωριστά δώρα ατίμητα. «Άνευ ορίων, άνευ όρων» ζωή, πληρότητα, νόημα ελευθερίας και αγάπης. Έχουμε δυο ευκαιρίες: Ή θα ξεκαρδιστούμε στα γέλια κρίνοντας ως αστείο το συμβάν της Ανάστασης, ή θα απλώσουμε τα χέρια και θα αλλάξουμε τη μοίρα μας. Θυμηθείτε: Τα μεγαλύτερα θαύματα είναι δίπλα μας, αρκεί να τα πιστέψουμε και να κάνουμε μια πολύ μικρή κίνηση. Χριστός Ανέστη φίλοι μου! Τώρα η σειρά μας!

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Έστειλα ένα από τα πολλά μηνύματα που ανταλλάσσονται τις μέρες αυτές και σε μια φίλη-συνάδελφο την “Κ.” Χριστός Ανέστη άρχιζε- Κυριακή του Πάσχα βεβαίως,βεβαίως- και κάποιες ευχές, φιλιά κλπ . Ο φόβος μου ήταν, για εκείνη και για όσους άλλους ευχήθηκα με SMS, μην θυμώσουν για το φειδωλό και απρόσωπο της επικοινωνίας. Όταν με πήρε τηλέφωνο ξεκίνησε ακριβώς έτσι: «Δεν ξέρω για την ανάσταση, ξέρω όμως και εύχομαι για την επανάσταση».
Πάγωσα. Εμφορούμενη από λύπη, το μυαλό μου κόλλησε και έως και τώρα ψάχνω να βρώ κατ΄αρχήν τι είναι εκείνο που με εντυπωσίασε τόσο. Γιατί με επηρέασε τόσο πολύ αυτή η αντίδραση; Είναι ότι αιφνιδιάστηκα; Είναι ότι αν μη τι άλλο ως επίκαιρη ευχή, λόγω ημέρας, όλοι ακόμα και από συνήθεια ανταπαντούν; Επειδή δεν το περίμενα από εκείνη; Είχαμε κάνει πολλές συζητήσεις στο παρελθόν και τίποτα δεν δικαιολογούσε μια τέτοια αντίδραση. Γιατί πραγματικά ήταν μεγάλη αντίδραση με πλούσια συνέχεια.
Ήταν η στιγμή εκείνη πραγματικά σαν ένα ταξίδι στο χωροχρόνο, από ένα παράλληλο σύμπαν, το δικό μου, που περιελάμβανε και την “Κ”. μια Κυριακή του Πάσχα, σε ένα άλλο, της “Κ”. μια Κυριακή περιόδου διακοπών που σουβλίζουν αρνί ως έθιμο και γύρω από αυτό κάνουν κοινωνιολογικές ή οτιδήποτε άλλου συζητήσεις. Γράφεις Υπουργέ μου «Ο Χριστός αναστήθηκε «θανάτω θάνατον πατήσας» αλλά ποιος ενδιαφέρεται;» ή «Ανοιξιάτικο Παραμυθάκι». Σίγουρα για κάποιους έτσι είναι. Και ολόκληρη η υπόλοιπη ανάλυση σου με βοηθάει να βάλω κάποιες σκέψεις σε τάξη.
Ίσως η αποδεδειγμένη ευγένεια και νοητική ικανότητα της Κ. να με απέτρεπε να υποπτευτώ μια τέτοια αντίδραση. Λες, προτιμούμε να ζούμε στις ανασφάλειες της φθαρτής μας πραγματικότητας που ξεχειλίζει από νοησιαρχικά ιδεολογήματα. Και όντως το μυαλό και οι γνώσεις χρειάζονται σε αυτά. Όσο για την ευγένεια, όταν δεν ενθάλπει την αγάπη ως ελευθερία, το αγκάλιασμα της ετερότητας ως πρόσωπο, μπορεί να κάνει τέτοιες αγενείς αν θέλετε κρίσεις. Άλλωστε ο Γιανναράς στο «Αίνιγμα του κακού» λέει «Η ύπαρξη του ανθρώπου και ο βίος του έχουν νόημα αν το αίνιγμα του κακού το αντιπαλεύουμε, επίμονα και ακατάπαυστα, στο πεδίο της εμπειρικής γνώσης που προσδιορίζει η σχέση. Η διανοητική ενδιατριβή μοιάζει αδιέξοδη, σκοντάφτει σε σκανδαλώδεις σκοπέλους αλογίας». Θα τολμούσα να συμπληρώσω / ρωτήσω και του καλού!; Ενός τόσο σημαντικού καλού όσο η νίκη του θανάτου.
Χριστός Ανέστη!!!

Υπουργός ονείρων είπε...

Αληθώς Ανέστη! Συμφωνώ Ανώνυμε/η πως η Ανάσταση πρέπει να είναι επανάσταση. Προσωπική για τον καθένα και κοινωνούμενη για όλους. Είναι νομίζω μεγάλη υπόθεση να αντιλαμβανόμαστε και να συμμετέχουμε στην Ανάσταση του Κυρίου στο βαθμό που επιθυμούμε να βιώσουμε μια αλλοίωση της πραγματικότητάς μας.
Για τα νοησιαρχικά ιδεολογήματα που αναφέρεις εννοώ πως καταντήσαμε έτσι την πίστη. Από άθλημα εμπιστοσύνης, σε νοητικούς αδιέξοδους συλλογισμούς που μπορούν να απαντήσουν μόνο σε συναισθηματικά ή νοητικά ζητήματα. Και βέβαια χρειάζονται αυτά στη ζωή αλλά πρέπει να έχουμε και κάποια αίσθηση της ορθής λειτουργίας και των ορίων τους. Ειδάλλως θα μπερδεύουμε νου και καρδιά στις κρίσεις μας, τελούντες σε σύγχυση και αστοχίες.
Δες εξάλλου ως τέτοια εκδήλωση διαστροφής τον εύκολο και κατευθυνόμενο συναισθηματισμό των πιστών κάθε φορά που βγαίνει ο Εσταυρωμένος ή ο Επιτάφιος.
Τελικά είναι πολύ εύστοχη η πρόταση της "Κ" για επανάσταση και χαίρομαι που κινητοποίησε μεταξύ σας έναν ουσιαστικό διάλογο. Ευτυχώς οι ευχάριστες εκπλήξεις δεν θα λείψουν ποτέ!

Ανώνυμος είπε...

Είναι σημαντικό και χαίρομαι που μπορείς να βρισκεις κάτι θετικό σε όλα. Που το αναγνωρίζεις σαν ευκαιρία για διάλογο. Όμως δεν ξέρω αν τελικά ήταν έτσι και σίγουρα η αίσθηση που μου άφησε δεν ήταν αυτή, γι' αυτό και αισθάνθηκα την ανάγκη να το επικοινωνήσω.Νομίζω η "Κ" εξέφραζε περισσότερο θυμό και την απογοήτευση της για εμένα που ασχολούμαι με αφηρημένες έννοιες, αν μη τι άλλο, και όχι την πραγματική ζωή και τα κοινωνικά προβλήματα. Θα μου περάσει!!! Ευχαριστώ για την απάντηση.

Razcolnicof είπε...

Χρόνια πολλά σε όλους. Αναφέρεσαι υπουργέ ατην απάντησή σου στον ανώνυμο για τα συναισθήματα των πιστών στην ακολουθία του Επιταφίου και λες: "Δες εξάλλου ως τέτοια εκδήλωση διαστροφής τον εύκολο και κατευθυνόμενο συναισθηματισμό των πιστών κάθε φορά που βγαίνει ο Εσταυρωμένος ή ο Επιτάφιος".
Μπορείς σε παρακαλώ να μου εξηγήσεις γιατί είναι εκδήλωση διαστροφής να είμαι κατηφής ή να θλίβομαι όποτε βλέπω τον Χριστό σταυρωμένο; Δεν είναι το πάθος του Χριστού που προκαλεί σε όλους μας θλίψη για το πως του φερθήκαμε και για την άδικη συμπεριφορά μας απέναντι στην αγάπη του Θεού; Είναι κάτι αυθόρμητο αυτή η λύπη. Από που και ως που "κατευθυνόμενη";
Νομίζω πως η διατύπωσή σου είναι λάθος. Περιμένω την απάντησή σου.

Υπουργός ονείρων είπε...

Χαίρομαι που θίγεις αυτό το σημείο Razcolnicof. Σε καμία περίπτωση δε θέλω να μειώσω το γνήσιο συναίσθημα του καθενός απέναντι στο όποιο ερέθισμά του. Πιστεύω όμως πως η λύπη που προκαλείται με την περιφορά του Επιταφίου ή την έξοδο του εσταυρωμένου είναι πέρα για πέρα νοθευμένη.
Ο σταυρός και ο Επιτάφιος είναι σημεία νίκης. Αν πραγματικά τα δεχόμαστε ως τέτοια θα αντικρύζουμε σε αυτά όχι το σώμα ενός νεκρού αλλά το θρίαμβο της νίκης απέναντι όχι μόνο στο θάνατο αλλά και στον σκλαβωμένο από τη φύση του άνθρωπο. Μια ολοζώντανη πρόκληση - πρόσκληση σε όλους να συμμετάσχουμε σε μια άλλης ποιότητας ζωή που πληρώνεται από ελευθερία και αγάπη.
Η κατεύθυνση είναι όχι μόνο λατινογενής αλλά και κληρικαλιστική. Θέλω να πω πως η βιομηχανία του κλήρου προωθεί την καλλιέργεια αισθημάτων λύπης και ενοχής των απλών ανθρώπων απέναντι σε κάτι υπερβατικό (Θεός)για το οποίο θα πρέπει αιώνια να αυτολυπούνται και να καταδικάζουν τον εαυτό τους.
Μας έχουν καλλιεργήσει δηλαδή μια νοοτροπία που δεν συνάδει με το πνεύμα της Ανάστασης και του νέου τρόπου ύπαρξης που εγκαινίασε ο Ιησούς. Γι' αυτό άλλωστε ποικίλουν και οι τόσες πολλές εικόνες του λυπημένου Κυρίου που αναπόφευκτα προκαλεί τον οίκτο μας.
Επιπλέον εμείς μεταφέρουμε αυτό το συναίσθημα και στη καθημερινότητά μας, πιστεύοντας έναν θεό του θανάτου κι όχι τον Θεό της ζωής, προτιμώντας τη λύπη από τη χαρά και τα δάκρυα λύπησης και συντριβής από τα δάκρυα λύτρωσης κι ευγνωμοσύνης. Τα παραδείγματα προς μίμηση ανάλογα.
Ολοκληρώνοντας θέλω να υπενθυμίσω πως δεν κρίνω το γνήσιο συναίσθημα καθενός απέναντι στη συμμετοχή του στο εκκλησιαστικό γεγονός. Από τη στιγμή όμως που μια κατευθυνόμενη πρακτική δηλητηριάζει αυτή τη λειτουργία, δεν μπορώ να μην προβληματιστώ και να αρνηθώ να παρακολουθήσω αυτή την συμπεριφορά.

Razcolnicof είπε...

Πολύ ενδιαφέρουσα η άποψή σου. Παραδέχομαι πως ποτέ δεν είχα προβληματιστεί πάνω σε αυτό το θέμα. Έχεις δίκιο και θεωρώ πως αξίζει να έχουμε τέτοια στάση όχι μόνο στον Επιτάφιο αλλά και σε όλα τα εκκλησιαστικά δρώμενα.