Τα μάρμαρα του Παρθενώνα δε θέλουν να γυρίσουν...ακόμα

Η παράδοση έχει αξία μονάχα όταν δε στηρίζεται στην αναπαράσταση, αλλά στην καθημερινή και δίχως επιτήδευση ζωή μας. Όταν δηλαδή το κληροδότημα χρησιμοποιείται φυσικά και δίχως την ανάγκη επεξήγησης. Τότε μονάχα οφείλει να υπάρχει. Διαφορετικά, θα 'ναι καλό να εξαφανιστεί μέσα στο Χρόνο, κι ας έχουμε πιο δεύτερες συνήθειες αποκτήσει. Γιατί η ποιότητα της κληρονομιάς ανήκει στη ζωντανή ύλη που περιέχουμε κι όχι στο ήθος ή στο ύφος αλλοτινών καιρών.

Να λοιπόν γιατί τα γκρεμισμένα δεν πρέπει να τα κλαίμε. Και να γιατί θα πρέπει να επιλέγουμε αυτά που συνυπάρχουνε και ζουν μαζί με μας και τον καιρό μας, κι όχι αυτά που υπήρξαν κάποτε με τους δικούς μας. Και μέσ' από τις άπειρες και διαφορετικές επιλογές ίσως βρεθεί το αληθινό μας εκμαγείο, που θα προσφέρει στους απογόνους σαφήνεια, μέτρο και περισυλλογή. Κι αυτό είναι χρέος, υπέρτατο και προπατορικό.

Από «Τα σχόλια του Τρίτου» του Μάνου Χατζιδάκι, εκδόσεις Εξάντας

Πολύ θόρυβος, πολλά αφιερώματα, κέντρισμα της εθνικής συνείδησης, προβολή του ελληνικού μεγαλείου, έχουμε και εστιατόριο με τιμές δελεαστικές, ένα ευρώ το εισιτήριο, ο Έλγιν ήταν κλέφτης, το Βρετανικό μουσείο καταχράται την περιουσία μας. Ναι, το νέο μουσείο της Ακρόπολης είναι η νέα εθνική μας περηφάνια. Τώρα πια τα «ελγίνεια» μάρμαρα πρέπει να ξαναγυρίσουν στο φυσικό τους χώρο.

Να σου, δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Υπουργού πολιτισμού, του Πρωθυπουργού, βουλευτών και αρχηγών κομμάτων. Από την άλλη ανταποκρίσεις από βρετανούς πολιτικούς, στελέχη του Βρετανικού μουσείου, απλών επισκεπτών˙ η μάχη των εντυπώσεων καλά κρατεί.

Εμείς έχουμε δίκιο, εσείς ως συνήθως λάθος. Έτσι λένε οι μεν στους δε, οι μέρες περνούν, τα αφιερώματα λιγοστεύουν, τα φώτα έπεσαν, το καλοκαίρι ζητά διαφυγή στη γνώριμη έδρα του, Σαντορίνη ή Μύκονο. Ποιος ασχολείται, ποιος ακόμη ασχολείται με τα μάρμαρα του Παρθενώνα;

Αναρωτιέμαι αν τα ίδια είχαν φωνή για να εκφράσουν το θέλημά τους τι θα έλεγαν; Πόσο σίγουροι είμαστε ότι θα διάλεγαν να επιστρέψουν στον τόπο τους;

Τον Ιούλιο του 2004 όλη η χώρα είχε βγει στους δρόμους για να πανηγυρίσει την σύγχρονη ιστορία της που γράφτηκε σε κάποια γήπεδα της Πορτογαλίας. Άραγε σήμερα πόσοι από εμάς θα βγαίναμε στους δρόμους αναζητώντας, διεκδικώντας την ιστορία μας με την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα; Αν έπαιρνε συμβολικά το κράτος την πρωτοβουλία, αντί άλλων φαντασμαγορικών εκδηλώσεων, να κηρύξει μονοήμερη έστω αργία για την απουσία των μαρμάρων από το νέο μουσείο; Αν είχαμε μια αεροπορική τραγωδία με πολλούς νεκρούς δε θα συνέβαινε κάτι τέτοιο; Μήπως αυτή η απουσία δεν συνιστά μια συνεχιζόμενη εθνική τραγωδία με ολοένα αυξανόμενα πνευματικούς νεκρούς στο τόπο μας; Ή μήπως δεν μας λέει τίποτα γιατί δεν αφορά κανέναν το αν θα επισκεφτούμε το Μουσείο με περισσότερα εκθέματα ή όχι.

Ζουν τα μάρμαρα αυτά ως κομμάτι της ιστορίας μας μαζί με εμάς σήμερα; Προτιμάμε να βγούμε στους δρόμους για μερικά ευρώ παραπάνω στο μισθό μας ή για να αποθεώσουμε τα νέα μεταγραφικά αποκτήματα της ομάδας μας. Δεν είμαστε άξιοι να βγούμε στους δρόμους να διεκδικήσουμε την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα γιατί δεν έχουμε μάθει, κανείς ποτέ δε φρόντισε επιμελημένα να μας το μάθει, αυτόν τον ευλογημένο τρόπο να ζούμε άνετα και φυσικά την καταγωγή μας.

Το να μιλάμε στη μόδα των ημερών για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα δε μας κοστίζει τίποτα, παρά προβάλει την ταυτότητα του εμπνευσμένου ιδεαλιστή και του πολιτισμένου καταναλωτή (λες και ο πολιτισμός είναι προϊόν κι όχι ταυτότητα) που σήμερα κάνει με ευκολία λόγο για εθνική κληρονομιά όπως χθες μιλούσε με την ίδια άνεση για τα μουσικά βραβεία του τάδε περιοδικού και αύριο θα φιλοξενεί και θα κρίνει αποσπάσματα εκπομπών της Ανίτας Πάνια ή του Λαζόπουλου.

Μιλάμε, θέλουμε, νιώθουμε δικό μας με την ίδια άνεση το πολιτισμικό κληροδότημα των μαρμάρων του Παρθενώνα, το χρησιμοποιούμε φυσικά και δίχως την ανάγκη επεξήγησης; Τι όμορφη η διαπίστωση του Χατζιδάκι, αν ποτέ ήμασταν άξιοι να απαντήσουμε καταφατικά. «Τότε μονάχα οφείλει να υπάρχει. Διαφορετικά, θα 'ναι καλό να εξαφανιστεί μέσα στο Χρόνο, κι ας έχουμε πιο δεύτερες συνήθειες αποκτήσει. Γιατί η ποιότητα της κληρονομιάς ανήκει στη ζωντανή ύλη που περιέχουμε κι όχι στο ήθος ή στο ύφος αλλοτινών καιρών».

Ναι. Τα μάρμαρα του Παρθενώνα θα ήταν προτιμότερο να αφεθούν στη μοίρα τους σαν τις επιτύμβιες στήλες στο «Κύριε Δόξα σοι» της Τήλου, σαν τα εκατομμύρια αρχαιολογικών θησαυρών που κοσμούν συλλογές αρχαιοκαπήλων, προθήκες ξένων μουσείων ή παραμελημένα τοπία της ελληνικής φύσης. Θα γυρίσουν όταν είμαστε έτοιμοι να τα δεχτούμε. Γι’ αυτό προτεραιότητα πρέπει να έχει η συνειδητοποιημένη εγρήγορση κι η επίπονη προετοιμασία. Να τα φέρουμε γιατί τα διεκδικούμε, τα θέλουμε και μας λείπουν κι όχι να έρθουν μόνο επειδή μας ανήκουν.

Είτε πάλι πρόκειται για το βρετανικό μουσείο ή το μουσείο ιστορίας της Γουαδαλούπης έχουμε στοχοποιήσει λάθος αντίπαλο. Ο εχθρός, αυτός που μας χρωστά, αυτός που έχει κλέψει την εθνική μας κληρονομιά βρίσκεται μέσα μας. Στα σύνορά μας, στην εθνική μας νοοτροπία, στον ευτελισμό της ιστορίας μας, στην προσωπική μας πολιτισμική απαξίωση. Δεν αξίζουμε να γυρίσουν τα μάρμαρα γιατί πρώτα εμείς δε ζούμε την συνέχεια της ιστορίας μας. Δε θα συγκλονιζόμασταν ποτέ με μια ανακοίνωση περί επιστροφής τους από το βρετανικό μουσείο, στο ένα χιλιοστό του μέτρου που θα συγκλονιζόμασταν αν ο Σάκης Ρουβάς κέρδιζε τη Γιουροβίζιον.

Πάλι όμως ως πρόσωπα και ως έθνος προετοιμάζουμε το έδαφος για να γυρίσουν τα μάρμαρα κοντά μας με τον καλύτερο και πιο υπεύθυνο τρόπο: Με την πολιτική στόχευση της εθνικής μας προόδου, με την καλλιέργεια της γλώσσας μας, την παροχή ορθών προτύπων και υγιών προσανατολισμών μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με την ανάδειξη ενός σκοπού για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, τη στήριξη του οικογενειακού θεσμού και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων. Κάνουμε ό,τι μπορούμε γιατί απλά δεν μπορούμε ό,τι θα έπρεπε να κάνουμε. Και στο μέτρο αυτό παραμένουμε ανεπαρκείς, προδότες απέναντι στην ιστορία μας, ανάξιοι διαχειριστές ενός πολιτιστικού θησαυρού, ανήμποροι να προβληματιστούμε αξιολογικά για το τι σημαίνει να είσαι Έλληνας σήμερα.

Τα μάρμαρα του Παρθενώνα δεν πρέπει να γυρίσουν. Τουλάχιστον όχι τώρα. Όχι όσο δεν είμαστε ικανοί να τα δεχτούμε σαν μέλη της δικής μας οικογένειας, η απουσία κι ενός μέλους της οποίας, μας συνθλίβει και σχίζει τα σωθικά μας σαν να πεθαίνεις κάθε μέρα μακριά τους, αφού κι αυτά κάθε μέρα μακριά σου ζουν ως κάτι άλλο απ’ ό,τι είναι. Η απουσία τους μπορεί κάπως να μας προβληματίσει δημιουργικά παρά μια αδιάφορη από μέρους μας τοπική και μόνο παρουσία.

Ο μυστικός Χατζιδάκις προτείνει αντί επιλόγου να αναλογιστούμε με ειλικρίνεια κι ευθύνη το πολιτισμικό μας χρέος απέναντι στον εαυτό και στους απογόνους μας. «(...) να γιατί θα πρέπει να επιλέγουμε αυτά που συνυπάρχουνε και ζουν μαζί με μας και τον καιρό μας, κι όχι αυτά που υπήρξαν κάποτε με τους δικούς μας. Και μέσ' από τις άπειρες και διαφορετικές επιλογές ίσως βρεθεί το αληθινό μας εκμαγείο, που θα προσφέρει στους απογόνους σαφήνεια, μέτρο και περισυλλογή. Κι αυτό είναι χρέος, υπέρτατο και προπατορικό».

Ένα χρέος που πρέπει να το οικειοποιηθούμε ως τα έσχατα όρια των αντοχών μας. Για να μιλάμε με αγωνία αληθινή για επιστροφή των μαρμάρων και να πονάμε˙ για να δώσουμε την δυνατότητα σε όσους μας ακολουθήσουν να εκτιμήσουν γιατί η ιστορία των μαρμάρων του Παρθενώνα είναι η ιστορία η δική μας ως πρόσωπα και ως έθνος˙ για να καταλάβουμε πρώτα εμείς κι έπειτα ο κόσμος όλος πως τα μάρμαρα του Παρθενώνα μακριά από τον τόπο τους θα ονομάζονται εκθέματα και μόνον εδώ Ιστορία.