Σάββατο 1 Ιανουαρίου 2011

Αναπαρθενευμένος κόσμος

Να τι είναι ίσως μια πετυχημένη ζωή: μια ζωή σε κατάσταση αναγέννησης, αέναης ανάπλασης, όπου η ικανότητα να ξαναρχίζεις κατανικά τον επίκτητο χαρακτήρα και τη μέριμνα της αυτοσυντήρησης. Μια ζωή όπου τίποτα δεν είναι παγιωμένο και μη αναστρέψιμο. Μια ζωή που παραχωρεί ακόμα και στο φαινομενικά πιο άκαμπτο πεπρωμένο, ένα περιθώριο παιχνιδιού που είναι το περιθώριο της ελευθερίας. Και τότε η παιδικότητα δεν είναι πια ένα παθητικό καταφύγιο, η ανομολόγητη μεταμφίεση του γερασμένου ενηλίκου, αλλά το συμπλήρωμα μιας ήδη ολοκληρωμένης ζωής, το ευφρόσυνο ξεχείλισμα εκείνου που, έχοντας διανύσει το δρόμο του, μπορεί να ξαναλουσθεί μες στην αυθορμησία και τη μαγεία των πρώτων χρόνων. Και τότε η παιδικότητα σαν μια σχεδόν θεία χάρις μπορεί να φωτίσει το πρόσωπο του γέροντα έτσι καθώς η πρώιμη γήρανση μπορεί να εντυπωθεί στο πρόσωπο του νέου, «Το να γεννιέσαι δυο φορές δεν είναι πιο εκπληκτικό από το να γεννιέσαι μια φορά» (πριγκίπισσα Μπιμπεσκό)

Απόσπασμα από το «Ο πειρασμός της αθωότητας» του Πασκάλ Μπρυκνέρ, εκδόσεις Αστάρτη

Την έκφραση αναπαρθενευμένος κόσμος την πρωτοσυνάντησα στην ποίηση του αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου και έπειτα πολλές φορές στον Ελύτη. Τη λάτρεψα. Τη θεωρώ από τις τρεις –τέσσερις πιο όμορφες, πιο ουσιαστικές, εκφράσεις που υπάρχουν στη γλώσσα μας.

Πολλές φορές στη ζωή του καθενός έρχονται ώρες που νιώθεις ή πολύ γέρος για να ξεκινήσεις κάτι ή τραγικά ανήμπορος να αλλάξεις κάτι. Το καταπραϋντικό έρχεται αμέσως. Να άλλαζα αυτό, αν δεν είχα κάνει εκείνο, αν εδώ είχα φερθεί διαφορετικά. Κοντολογίς αν ζούσα τη ζωή ενός άλλου όλα θα ήταν καλύτερα. Στη ζωή δίχως λάθη όλα θα ήταν τέλεια. Αλλά αυτό δεν είναι ζωή.

Ο Μπρυκνέρ, στο θαυμάσιο «πειρασμό της αθωότητας» μας προκαλεί να ανακαλύψουμε τη χαμένη παιδικότητά μας ακόμη και στα πενήντα, στα τριάντα, στα εξήντα ή κι αργότερα. Προσέξτε με τι ευρηματικότητα ορίζει την επιτυχημένη ζωή: μια ζωή σε κατάσταση αναγέννησης, αέναης ανάπλασης, όπου η ικανότητα να ξαναρχίζεις κατανικά τον επίκτητο χαρακτήρα και τη μέριμνα της αυτοσυντήρησης. Μια ζωή όπου τίποτα δεν είναι παγιωμένο και μη αναστρέψιμο. Μια ζωή που παραχωρεί ακόμα και στο φαινομενικά πιο άκαμπτο πεπρωμένο, ένα περιθώριο παιχνιδιού που είναι το περιθώριο της ελευθερίας. Θυμάσαι πότε ήταν η τελευταία φορά που αποφάσισες και έκανες το πρώτο βήμα για ένα νέο ξεκίνημα; Θυμάσαι μήπως πότε συνέλαβες για τελευταία φορά τον εαυτό σου να νιώθει παιδί;

Το μυστικό κατά τον συγγραφέα βρίσκεται κάπου εκεί. Βρίσκεται στη διάθεσή σου να κάνεις ό,τι κάνεις επειδή κάθε στιγμή είσαι απόλυτα ελεύθερος, πόσο Θεό μυρίζει τούτη η έκφραση, να το χάσεις. Να αγαπάς κάποιον και να μένεις δίπλα του επειδή ξέρεις πως κάθε στιγμή είσαι απόλυτα ελεύθερος να φύγεις. Το να μένεις δίπλα του έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία και άλλο νόημα από το να μένεις από συνήθεια, φοβίες, ανασφάλεια ή εγωισμό.

Σε μια τέτοια φάση της ζωής μας έρχεται η κτήση της αλλοτινής παιδικότητας.
Όταν δηλαδή η παιδικότητα δεν γίνεται ένα παθητικό καταφύγιο, η ανομολόγητη μεταμφίεση του γερασμένου ενηλίκου, αλλά το συμπλήρωμα μιας ήδη ολοκληρωμένης ζωής, το ευφρόσυνο ξεχείλισμα εκείνου που, έχοντας διανύσει το δρόμο του, μπορεί να ξαναλουσθεί μες στην αυθορμησία και τη μαγεία των πρώτων χρόνων. Πόσους και πόσους τέτοιους ανθρώπους δεν συναντάμε γύρω μας καθημερινά, μεγάλους που θέλουν να φαίνονται έφηβοι και έφηβους που θέλουν να δείχνουν ωριμότεροι; Οι ενήλικοι μωρά και τα γέρικα χαμίνια. Όλα αυτά που κυνηγάμε στο φαίνεσθαι για να κρύψουμε αυτό που είμαστε. Κι ας παρελαύνουν από τους τίτλους μας, τις αναρτήσεις μας στο facebook , τους απρόσωπους φίλους μας στη σαββατιάτικη έξοδο, τον κακομοίρη σύντροφο που δείχνει πως ανήκουμε κάπου. Δεν έχει νόημα. Σημασία έχει πως μόνο εμείς ξέρουμε ποιοι είμαστε. Από τους άλλους το κρύβουμε καλά. Δείχνουμε παιδιά. Αυτό πάντα κερδίζει. Πουλάει, πώς το λένε;

Για τους άλλους, όσους ξέρουν ή έχουν μάθει να μετράνε το χρόνο που κυλά από πάνω τους σαν δάσκαλο και σαν μοίρα, η παιδικότητα παραμένει ένα χαρακτηριστικό ανεξάλειπτο. Αποτελεί τη δυνατότητα να παραμένεις νέος όχι επειδή πρέπει να αρέσεις στους άλλους, αλλά γιατί μέσα σου υπάρχουν πολλές νέες αφετηρίες, πολλά πράγματα να ζήσεις, να κάνεις, πολλούς ανθρώπους να γνωρίσεις και να σχετιστείς. Υπάρχει το νόημα που δεν έχεις χορτάσει, ο δρόμος όλος θέα που δεν έχεις τελειώσει. Και τότε η παιδικότητα σαν μια σχεδόν θεία χάρις μπορεί αν φωτίσει το πρόσωπο του γέροντα έτσι καθώς η πρώιμη γήρανση μπορεί αν εντυπωθεί στο πρόσωπο του νέου.

Κλείνοντας θα μεταφέρω τα λόγια μιας καλής φίλης όταν πριν λίγες μέρες της ευχήθηκα καλά Χριστούγεννα: Μη μου εύχεσαι χρόνια πολλά σε τούτη τη ζωή που ζω. Να μου ευχηθείς να ξαναγεννηθώ. Όλα λοιπόν είναι στο μυαλό μας. Στην απόφασή μας να θεωρήσουμε τη ζωή σαν μια συνεχή διαδικασία μεταβολών που είτε τις ακολουθούμε είτε τις νικάμε, επειδή μαθαίνουμε να ζούμε με αυτές. Όπως ακριβώς μεγαλώνουν τα παιδιά ή κρύβονται οι μεγάλοι. Κι όπως, λέει κι η πριγκίπισσα Μπιμπεσκό: «Το να γεννιέσαι δυο φορές δεν είναι πιο εκπληκτικό από το να γεννιέσαι μια φορά».

Το εύχομαι σε όλους μας! Να νικήσει η ζωή και η ριψοκινδύνευση για πληρότητα παρά ο φόβος και οι παγιωμένες αντιλήψεις και το άκαμπτο πεπρωμένο.

5 σχόλια:

Volta είπε...

Καλή χρονιά σε όλους! Γεμάτη όμορφες στιγμές, υγεία , ευχάριστες εκπλήξεις, αγάπη και χαρά!
Δηλαδή υπουργέ μου τι να πω; Respect! Εντυπωσιακό το άρθρο και τα σχόλιά σου. Μου άρεσε πολύ και η έκφραση, πρώτη φορά τη διαβάζω, και η προσέγγισή σου. Ειλικρινά μπράβο. Χαίρομαι πολύ με τέτοια άρθρα. Μακάρι να συνεχίσεις έτσι και φέτος. Το ποδαρικό πάντως για φέτος ήταν τουλάχιστον εντυπωσιακό. Σε ευχαριστούμε!

filologina είπε...

Καλή χρονιά! Φιλιά και τις θερμότερες ευχές μου για ένα ευτυχισμένο 2011!!!
Τον Μπρυκνέρ τον θυμάμαι από την αέναη ευφορία που είχες γράψει. Αυτό το απόσπασμα όμως είναι μαγικό. Μου άρεσε η έκφρασή σου για τα γέρικα χαμίνια. Ιδίως σε τέτοιες μέρες κακοφαίνεται σε όλους που περνά ο καιρός και θέλουμε μέσα από παλιμπαιδισμούς, απίθανες δραστηριότητες και κρυψώνες από την αλήθεια να ξεγελάσουμε τον εαυτό μας κα ιτους άλλους πως δεν μεγαλώνουμε. Γιατί, όπως λες, κάτι τέτοιο προϋποθέτει ευθύνη που λίγοι μπορούν ή θέλουν να σηκώσουν.
Η παιδικότητα είχες γράψει παλιότερα πως είναι το γνώρισμα όσων θα πάνε στον Παράδεισο. Μη τη χάσουμε ποτέ. Την αληθινή όμως. Της διαρκούς ζωντάνιας!
Μπράβο για το άρθρο και πάλι. Όντως άριστο ποδαρικό! Πάντως ήλπιζα πως στο blog Θά έκανα εγώ ποδαρικό. Δε πειράζει όμως. Του χρονου!

Nick είπε...

Καλή χρονιά και από εμένα. Έχω μια ένσταση στην ανάρτηση. Γιατί έβαλες την φωτογραφία του Μπρυκνέρ αφού όπως λες ο τίτλος είναι έκφραση του αγίου Συμεών και του Ελύτη. Δεν είναι κάπως λάθος;

Υπουργός ονείρων είπε...

Ό τίτλος του άρθρου όντως δεν ανήκει στην ορολογία που χρησιμοποιεί ο Μπρυκνέρ. Έχεις δίκιο Nick. Νομίζω όμως πως αυτός ο τίτλος ταιριάζει ακριβώς στο νόημα του αποσπάσματος του. Εξάλλου, θέλω να πιστεύω, πως τέτοιες αυθαιρεσίες δικαιολογούν την ελπίδα πως κανείς από τους τρεις δεν θα θιγόταν αν έβλεπε αυτό τον ταιριαστό συνδυασμό.
Όσον αφορά την επιλογή της φωτογραφίας του Μπρυκνέρ έγινε με το σκεπτικό πως σε κάθε μποτίλια στο πέλαγος η φωτογραφία για τα άρθρα του συγγραφέα που φιλοξενούνται για πρώτη φορά ανήκουν σχεδόν πάντα στον ίδιο.
Ελπίζω να δικαιολόγησα, εν μέρει έστω, την ανησυχία σου!

Nick είπε...

Απόλυτα κατανοητό. Σε ευχαριστώ πολύ.