Πέμπτη 28 Μαΐου 2009

«Ουαί Υμίν»

«Ουαί Υμίν»
Λεκτική Επιθετικότητα και Πολιτιστική Ταυτότητα: Το Παράδειγμα της Κοινότητας του Αποστόλου Ματθαίου

του Δημήτρη Αρκάδα*

Σχεδόν κάθε φορά που ακούμε δείγματα του σημερινού εκκλησιαστικού θεολογικού λόγου, θεωρούμε ως δεδομένη και παγιωμένη την εικόνα του Ιησού, την οποία μας παρουσιάζει. Η επίσημη, θεσμική Εκκλησία εικονογραφεί το πρόσωπο και τα έργα του με όσο πιο «ανώδυνο» τρόπο μπορεί. Εμφανίζεται ενώπιόν μας ένας γλυκός και ήρεμος εβραίος δάσκαλος, ένας πράος στους τρόπους και μειλίχιος στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους ραβίνος, ένα συγκαταβατικό και προσηνές πρόσωπο στο κήρυγμα και την διδασκαλία του.

Μια τέτοια εικόνα του Ιησού, δεν είναι καθόλου ξένη προς την ευαγγελική μαρτυρία, η οποία μας έχει διασωθεί, καθώς και τα τέσσερα ευαγγελικά κείμενα μαρτυρούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Άρα και η επιλογή της θεσμικής Εκκλησίας να τονίσει αυτήν την πτυχή του Ιησού είναι δικαιολογημένη, εφ’ όσον το μήνυμα που επιθυμεί να εκπέμψει είναι αυτό της διαλλακτικότητας, ειδικά προς τους άλλους κοινωνικούς εταίρους της, όπως είναι το κράτος. Μια εκκλησιαστική διοίκηση με άμεση και οργανική εξάρτηση από τον κρατικό μηχανισμό, ούσα δομικό κομμάτι αυτού του οργανισμού, δεν θα ήταν δυνατόν να τονίσει άλλα, περισσότερο «ακραία» και «περιθωριακά» πρόσωπα του Ιησού.

Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος: μα υπάρχουν και τέτοιου είδους πτυχές που αφορούν το πρόσωπο του Ιησού; Γνωρίζουμε ήδη το βίαιο περιστατικό της εκδίωξης των εμπόρων από τον Ναό των Ιεροσολύμων. Ωστόσο, αν και το πιο γνωστό, δεν είναι το μόνο το οποίο μας δείχνει έναν διαφορετικό Ιησού. Στα ευαγγελικά κείμενα, τα οποία φέρουν ιδίως την σφραγίδα της παράδοσης του αποστόλου Ματθαίου, έχει καταγραφεί η πορεία της ματθαϊκής κοινότητας, διασώζοντας τα σκληρά λόγια ενός οργισμένου Ιησού, ο οποίος κατακεραυνώνει την πολιτικοθρησκευτική ηγεσία της ρωμαιοκρατούμενης Παλαιστίνης. Έχει ενδιαφέρον να χαρτογραφήσουμε τα σημεία ανάπτυξης τούτης της βίαιης παρέμβασης του Ιησού, αναλύοντας επιπλέον και την κοινωνική/πολιτική φύση του. Επίσης, θα επιχειρήσουμε να ανασυστήσουμε πτυχές της πολιτιστικής ταυτότητας της χριστιανικής κοινότητας και μάλιστα αυτής του Ματθαίου. Ο βασικός όγκος των δεδομένων μας εντοπίζεται στο 23ο κεφάλαιο του Ματθαίου.

1. «Ουαί υμίν, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί» (Ματθ. 23:13-29)

Η παραπάνω φράση, η οποία χρησιμοποιείται κατά κόρον στο 23ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον ευαγγελίου (απαριθμούμε έξι φορές) στρέφεται εναντίον της πολυπληθέστερης ηγετικής θρησκευτικής ομάδας [2], αυτής των Φαρισαίων. Η αναφορά στους «γραμματείς» μάλλον γίνεται προκειμένου η ματθαϊκή κοινότητα να επιτείνει την κυρίαρχη θέση της φαρισαϊκής παράταξης, εφ’ όσον γνωρίζουμε και από άλλες κειμενικές πηγές τους όρους «οι γραμματείς των Φαρισαίων» (Μαρκ. 2:16) και «τινές των γραμματέων εκ μέρους των Φαρισαίων» (Πραξ. 23:9), οι οποίες μας αποκαλύπτουν την βαθειά συνάφεια των εν λόγω μερίδων [1].

Η βασική κατηγορία που τους προσάπτει ο Ιησούς, είναι αυτή του «υποκριτή». Η συγκεκριμένη φράση έλκει την καταγωγή της από το ελληνικό θέατρο: υποκριτής ήταν ο ηθοποιός, ο οποίος υποδυόταν, φορώντας την ανάλογη μάσκα, τα πρόσωπα που συγκροτούσαν το αρχαίο δράμα. Στην δική μας συνάφεια, ο Ιησούς τονίζει το στοιχείο της εξαπάτησης, κοινό τόσο στην θεατρική δραματουργία, όσο και στην κοινωνική συμπεριφορά και το ήθος πολλών μελών της φαρισαϊκής ομάδας. Φαίνεται ότι ο Ιησούς είχε αποκρυσταλλώσει αυτή την γνώμη γι’ αυτούς, καθώς από νωρίς καυτηριάζει την αποστεωμένη και σχολαστική προσήλωσή τους στο γράμμα του Νόμου, στηρίζοντας την κριτική του και στον προφητικό λόγο του Ησαία (Ματθ. 15:7). Η συνεχής επανάληψη της συγκεκριμένης κατηγορίας, έτσι όπως την παρουσιάζει η ματθαϊκή κοινότητα, εμμένοντας στο στοιχείο της θεατρικότητας (δηλαδή ότι οι Φαρισαίοι παίζουν μόνον έναν ρόλο, ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της ζωής τους) και του προσωπείου (δηλαδή ενός ψεύτικου προσώπου, το οποίο επιδεικνύουν προς τα έξω, σε αντίθεση με την αληθινή τους εικόνα, που κρύβουν επιμελώς), μας κάνει να υποψιαστούμε ότι η εν λόγω φράση λειτουργούσε στα χρόνια που συγκροτείτο το ευαγγέλιο του Ματθαίου ως «τεχνικός όρος» μιας «ομολογιακής» τρόπον τινά επωδού, η οποία φανέρωνε τα συναισθήματα και την στάση των πιστών προς αυτούς.

2. «Φαρισαίε τυφλέ»-«οδηγοί τυφλών» (Ματθ. 23: 16, 19, 24, 26)

Στην επόμενη κατηγορία, ο τόνος του Ιησού γίνεται ακόμη πιο προσωπικός. Χρησιμοποιεί στην ρητορική του την λέξη «Φαρισαίε», ως κλητική προσφώνηση, προκειμένου να προσωποποιήσει έτι περαιτέρω την αντίθεσή του. Πλέον το φαρισαϊκό κίνημα ενσαρκώνεται και συγκεφαλαιώνεται σε ένα πρόσωπο, τον τυφλό Φαρισαίο. Η τυφλότητα, δηλαδή η ανικανότητα όρασης και θέασης του κόσμου, οφείλεται στην αδυναμία επεξεργασίας του φωτός, άρα στην αναγκαστική παραμονή στον χώρο του σκότους, τον χώρο απουσίας του φωτός. Εδώ ο Ιησούς αναφέρεται μάλλον στην οικτρή κατάσταση ανθρώπων, οι οποίοι ενώ ως πνευματικοί ταγοί και καθοδηγητές θα έπρεπε να είναι και οι ίδιοι ως φως, αντίθετα είναι τυφλοί, δηλαδή αμέτοχοι του πνευματικού φωτισμού, έργο στο οποίο τους έταξαν οι κοινωνικοί τους εταίροι.

Αναδεικνύεται με άλλα λόγια μια τερατώδης αντίφαση, η οποία καταρρακώνει τον φαρισαϊσμό, ως θρησκευτικό θεσμό του ιουδαϊσμού, εφ’ όσον υλοποιείται μια διαστροφή: παρουσιάζονται ως οδηγοί και θεματοφύλακες μιας θρησκείας, την οποία έχουν κατ’ ουσίαν προδώσει. Γι’ αυτό και ο Ιησούς υπογραμμίζει το τραγικό μέλλον αυτών, αλλά και όσων τους εμπιστεύονται: «τυφλοί εισίν οδηγοί τυφλών τυφλός δε τυφλόν εάν οδηγεί, αμφότεροι εις βόθυνον πεσούνται» (Ματθ. 15:14).

3. «μωροί και τυφλοί» (Ματθ. 23:17)

Συστατικό στοιχείο της τυφλότητας των Φαρισαίων αναδεικνύεται και η μωρία, δηλαδή η ανοησία. Σε αυτό το σημείο καταγγέλλονται από τον Ιησού ως ανόητοι και ασεβείς, εφ’ όσον η δεύτερη (ασέβεια) εμφανίζεται ως η βασικότερη εκδήλωση της πρώτης (ανοησία): πρέπει να είναι κανείς τουλάχιστον ανόητος, δηλαδή να στερείται νοήματος στη ζωή του, αν βρίσκεται εκτός της ευσέβειας, δηλαδή της αναγνώρισης, λόγω και έργω, της θεϊκής κυριαρχίας εντός του κόσμου. Εφ’ όσον οι Φαρισαίοι είχαν προσηλωθεί μάλλον στον εαυτό τους, δηλαδή στον δικό τους τρόπο προσέγγισης του Θεού, για τους πιστούς της ματθαϊκής παράδοσης είναι απλώς ανόητοι.

Και επειδή η προσφώνηση «μωρέ», δηλαδή «ανόητε», ήταν απαγορευμένη ανάμεσα σε αδελφούς (Ματθ. 5:22), συνάγουμε ότι οι Φαρισαίοι βρίσκονταν σαφώς εκτός των ορίων της ματθαϊκής κοινότητας, δηλαδή δεν ήταν «αδελφοί» τους, ούτε σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική [3]. Διότι οι Φαρισαίοι υποστασιάζουν ένα πρωτοφανές σκάνδαλο: είναι εκείνοι οι οποίοι, όντες τέτοιας ποιότητας, έχουν την τυφλότητα να περιφρονούν τον λαό, ο οποίος αγνοούσε τον Νόμο: «αλλά ο όχλος ο μη γινώσκων τον νόμον επάρατοι εισιν» (Ιω. 7:49).

4. «όφεις, γεννήματα εχιδνών» (Ματθ. 23:33)

Στην αρχαία ιουδαϊκή εικονολογία, το φίδι, «ο όφις», συμβολίζει τον πειρασμό, γι’ αυτό και αποκαλείται ως «επικατάρατος» (Γεν. 3:14). Η χριστιανική κοινότητα, ως άμεσος απόγονος τούτης της κληρονομιάς, αναγνωρίζει με την σειρά της στον «όφι τον αρχαίο» (Αποκ. 12:9, 20:2), τον πειραστή, τον μεγαλύτερο βέβηλο πόλο, τον Διάβολο. Το φίδι, έτσι, καθίσταται σύμβολο αποστροφής (Ματθ. 7:10), θανάσιμου κινδύνου (Μαρκ. 16:18, Λουκ. 10:19), πανουργίας και εξαπάτησης (Β΄ Κορ. 11:3).Ως τέτοιοι στοχοποιούνται οι Φαρισαίοι από τον Ιησού. Τονίζει, εμμέσως πλήν σαφώς, ότι βρίσκονται στην υπηρεσία του αντίθεου πειραστή, εφ’ όσον έχουν οικειοποιηθεί την πρακτική του, την εξαπάτηση («υποκριταί») και τα παρελκόμενά της (τυφλότητα και μωρία).

Επιπλέον, για να επιτείνει τούτη τη βαριά κατηγορία ο Ιησούς, την συμπληρώνει με τον όρο «γεννήματα εχιδνών». Αυτή ειδικά η κατηγορία συνιστά μέγιστη προσβολή ενάντια στην θρησκευτική ιουδαϊκή ηγεσία, εφ’ όσον δυναμιτίζει έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες κοινωνικής νομιμοποίησης εκείνης της εποχής: την αρχή της καθαρότητας του ισραηλιτικού γενεαλογικού δένδρου [4].

Χρησιμοποιώντας ο Ιησούς τούτη την αγαπημένη έκφραση του Ιωάννη του Βαπτιστή για τους Φαρισαίους (Ματθ. 3:7, Λουκ. 3:7), παρόμοια σε ανατρεπτική δυναμική με την «πονηρά και μοιχαλίδα γενεά» (Ματθ. 12:39 και 16:4), την «μοιχαλίδα και αμαρτωλή γενεά» (Μαρκ. 8:34), αμφισβητεί ευθέως και με επιθετικό τρόπο το κύρος τους, άρα και την δυνατότητά τους να ηγούνται, κληρονομικώ δικαιώματι, του ιουδαϊσμού [5]. Οι Φαρισαίοι δεν μπορούν να εμπνεύσουν πια, καθώς μετασχηματίζονται σε κοινωνικούς παρίες για τους χριστιανούς.

5. «παρομοιάζετε τάφοις κεκονιαμένοις, οίτινες έξωθεν μεν φαίνονται ωραίοι, έσωθεν δε γέμουσιν οστέων νεκρών και πάσης ακαθαρσίας» (Ματθ. 23:27)

Σύμφωνα με τα ιουδαϊκά ταφικά έθιμα του πρώτου μ.Χ. αιώνα, λίγο πριν την περίοδο του εβραϊκού Πάσχα και συγκεκριμένα γύρω στις 15 του μήνα Αδάρ (ο οποίος εκτεινόταν περίπου από τα μέσα Φεβρουαρίου έως τα μέσα Μαρτίου), οι τάφοι ασπρίζονταν με πολλή προσοχή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο γίνονταν ευδιάκριτοι, ώστε κάθε ευσεβής Ιουδαίος να φροντίζει να αποφεύγει την οποιαδήποτε επαφή μαζί τους, προκειμένου να μην μολυνθεί [6]. Πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι ο νεκρός, άρα και ο τάφος του, η τελευταία του κατοικία, θεωρούντο από τους αρχαίους ισραηλίτες ως πηγή βεβήλωσης, σύμφωνα με τον θρησκευτικό ιουδαϊκό κώδικα: «και πάς, ος εάν άψηται επί προσώπου του πεδίου τραυματίου ή νεκρού ή οστέου ανθρωπίνου ή μνήματος, επτά ημέρας ακάθαρτος έσται» (Αριθ. 19:16). Η πρακτική αυτή του ασπρίσματος αναφέρεται σε τάφους οι οποίοι ανοίγονταν ως χαντάκι ή φρέαρ στην γη [7] και όχι όπως συνέβη με την περίπτωση της ταφής του Ιησού, όπου «έθηκαν αυτόν εν μνήματι λαξευτώ» (Λουκ. 23: 53).

Τούτη η ταφική πρακτική υπογραμμίζει για άλλη μια φορά, με σκληρά λόγια, την υποκρισία των Φαρισαίων, καθώς δεν έχει σημασία το εξωτερικό, ωραίο παρουσιαστικό τους, αλλά ο ακάθαρτος και βέβηλος εσωτερικός κόσμος τους. Έστω κι αν πρόκειται για μια λεκτική μεταφορά, δεν παύει να είναι ανεπίτρεπτη με τα κοινωνικά μέτρα και σταθμά της εποχής, αφού σχετίζεται με έναν ιεροποιημένο θεσμό του Ισραήλ. Κι εδώ, ωστόσο, παρατηρούμε ένα αντεστραμμένο παράδοξο: μια «βέβηλη ιερότητα». Αντί να γίνονται αιτία αγιασμού και αγιότητας, οι Φαρισαίοι μολύνουν και εκτροχιάζουν θρησκευτικά τους ανθρώπους. Κι αυτό γιατί ό,τι ξεχειλίζει μέσα από εκείνους τους συμβολικούς τάφους είναι εκτός από την υποκρισία και η ανομία: «εστέ μεστοί υποκρισίας και ανομίας» (Ματθ. 23:28). Οι Φαρισαίοι μαστιγώνονται λεκτικά από τον Ιησού ως διαστροφείς της αλήθειας, ως δημιουργοί μιας εικονικής, άρα παραμορφωτικής, πραγματικότητας.

6. Κατασκευάζοντας μια Συλλογική Πολιτιστική Ταυτότητα

Μέσα από την βήμα-βήμα ανάλυση αυτών των λόγων του Ιησού, εγείρεται αναπόφευκτα το ερώτημα: γιατί; Γιατί τέτοια επιθετικότητα εκ μέρους του Ιησού εναντίον όσων τον απορρίπτουν; Μήπως δεν είναι αυτός που διακήρυξε ότι «όστις σε ραπίζει εις την δεξιάν σιαγόνα σου, στρέψον αυτώ και την άλλην» (Ματθ. 5:39); Ποιος ο λόγος μιας τόσο βίαιης αντιπαράθεσης; Συμβαδίζουν όλα αυτά με το μήνυμα της καταλλαγής που τρέφει τον χριστιανισμό;

Για να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα, θα πρέπει να ανατρέξουμε στις συνθήκες γένεσης και ανάπτυξης της ματθαϊκής κοινότητας, η οποία όχι μόνον διέσωσε την παράδοση αυτή, αλλά και την κατέγραψε στο ευαγγέλιό της, πριν μας το παραδώσει «κτήμα ες αεί».

Ύστερα από την καταστροφή του Ναού, το 70 μ.Χ., από τους Ρωμαίους, δεν θα μπορούσαν να συνεχίσουν την ύπαρξή τους οι τάσεις και παρατάξεις του ιουδαϊσμού όπως τις γνωρίζαμε ως τότε. Η σαδδουκαϊκή αριστοκρατία και το ιερατείο, οι οποίοι βρίσκονταν σε άμεση σύνδεση με την ύπαρξη του Ναού, τώρα πια, χωρίς πραγματικό έρεισμα, διϋλίζονται εντός της μόνης ιουδαϊκής τάσης που επιβιώνει: τον φαρισαϊσμό [8]. Οι Φαρισαίοι, ταυτισμένοι με τους γραμματείς, δίνουν πλέον τον τόνο στην νέα πολιτιστική ιουδαϊκή πραγματικότητα και τις ανάγκες που χρειάζεται να καλύψει: Ποιο το μέλλον του ιουδαϊσμού στο εξής; Ο Φαρισαϊσμός ανασυντάσσεται και μέσα από την ερμηνεία του Νόμου ξεκινά η επόμενη φάση της ιστορικής πορείας του Ισραήλ, στην οποία κυριαρχεί το αίτημα για πάση θυσία διατήρηση της ιουδαϊκής καθαρότητας και μοναδικότητας, έτσι όπως την αντιλαμβανόταν ο ίδιος, με την αποκάθαρσή του από αλλότριες και «ύποπτες» τάσεις, όπως θεωρείτο τότε ο αρχικός χριστιανισμός. Η κυριαρχία τους θεωρείται αδιαμφισβήτητη, το κύρος τους ακλόνητο, η εξουσία τους δεδομένη. Είναι πλέον η μήτρα που θα αρχίσει να γεννά το μεταγενέστερο πνευματικό κίνημα του ραββινισμού [9].

Μέσα σε τούτο το περιβάλλον γεννιέται επίσης η κοινότητα της ματθαϊκής παράδοσης. Επρόκειτο για ιουδαιοχριστιανούς, δηλαδή για ιουδαίους, οι οποίοι ενώ διατηρούσαν ακόμη οργανική και ουσιαστική σχέση με τις λατρευτικές και νομικές πρακτικές του ιουδαϊσμού και θεωρούντο κατ’ αρχήν από τους ίδιους τους ιουδαίους, όπως ήδη προαναφέραμε, ως άλλη μία ιουδαϊκή τάση, εντούτοις ομολογούσαν την πίστη τους στον μεσσιανικό χαρακτήρα του προσώπου του Ιησού και κυρίως διακήρυτταν την εμμονή τους στην Ανάστασή του, κάτι με το οποίο διαφωνούσε σφόδρα η φαρισαϊκή/ραββινική πλευρά [10].

Έτσι, η κοινότητα του Ματθαίου, ξεκινά έναν αγώνα ζωής και θανάτου με την συναγωγή. Διεκδικεί την αποκλειστικότητα και εγκυρότητα της αληθινής ιουδαϊκής κληρονομιάς, χωρίς συμβιβασμούς, όταν μιλά υποτιμητικά για «ταις συναγωγαίς αυτών» (Ματθ. 10:17), δηλαδή των Ιουδαίων, ενώ μάλλον υποκρύπτεται το «εν ταις συναγωγαίς ημών» [11]. Πρόκειται για τις απαρχές μιας ενδο-ιουδαϊκής κρίσης, στην οποία η χριστιανική εκκλησία του Ματθαίου υπάρχει ως μειονότητα, άρα χωρίς εξουσία και κοινωνική διείσδυση, γι’ αυτό και επιστρατεύει το μόνο όπλο που διαθέτει: την λεκτική αντιπαράθεση [12].

Πολύ περισσότερο που, ο φαρισαϊκός/ραββινικός ιουδαϊσμός, με την σύνοδο της Ιάμνειας, η οποία συνεκλήθη περίπου κατά το 100 μ.Χ., χαρακτηρίζει πλέον τους χριστιανούς ως minim, δηλαδή «αιρετικούς», άρα και θεσμικά απόβλητους από τον κορμό του επίσημου ιουδαϊσμού. Η αρχή αυτής της εξέλιξης αποτυπώνεται στην κρίση που δονεί το κείμενο του Ματθαίου [13], το οποίο εκδίδεται περίπου δύο δεκαετίες πριν την παραπάνω ημερομηνία. Ειδικά τα «ουαί υμίν» που εκτοξεύονται εναντίον των Φαρισαίων, τοποθετούνται ως λεκτικό ισοδύναμο στους Μακαρισμούς και ιδίως στους ονειδισμούς και διωγμούς για τους οποίους προειδοποιούνται οι πιστοί (Ματθ. 5:11-12). Δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί ότι αυτές οι πρακτικές δεν αντανακλούν στις επίσημες πράξεις του θεσμικού ιουδαϊσμού, παραπέμποντας σε ένα είδος «κοινωνικού εποστρακισμού» για τους χριστιανούς [14].

Τοποθετώντας, λοιπόν, η ματθαϊκή κοινότητα τέτοιας έντασης λόγια στο στόμα του Ιησού, δεν κάνει κάτι λιγότερο από το να επιχειρεί να οικοδομήσει μια ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα. Προχωρεί σε μια διαδικασία απονομιμοποίησης της φαρισαϊκής/ραββινικής ηγεσίας, μέσα από την λεκτική διάλυση του συμβολικού σύμπαντος του ιουδαϊσμού, το οποίο ενυλωνόταν στον Νόμο και τους θεσμικούς, αυθεντικούς εκφραστές του, τους Φαρισαίους [15]. Η αποιεροποίηση των Φαρισαίων μέσα από την δική τους, χριστιανική πηγή ιερότητας, δηλαδή το πρόσωπο του Ιησού και η συνακόλουθη λεκτική στοχοποίησή τους, φανερώνει εν τέλει την προοδευτική αποκοπή τους από την ιουδαϊκή κοινότητα, την πατρίδα των πατέρων τους. Η εκκλησιαστική κοινότητα του Ματθαίου, αν και βαθιά τραυματισμένη, ξεκινά μια ξεχωριστή πορεία, έξω από κάθε ασφάλεια του παρελθόντος, προσανατολισμένη στην ανοικτότητα του μέλλοντος.

Αναφορές

1. Daniel R. Schwartz, Studies in the Jewish Background of Chtistianity, Tubingen: J. C. B. Mohr (Paul Sieberg) 1992: 90.
2. Πολλών, αλλά όχι όλων. Οι χριστιανικές ευαγγελικές πηγές μας διασώζουν πληροφορίες για τις καλές σχέσεις που διατηρούσε ο Ιησούς με κάποιος Φαρισαίους. Υπήρχε μία μερίδα από αυτούς, οι οποίοι τον προειδοποιούν ότι ο Ηρώδης Αντίπας ζητά να τον σκοτώσει (Λουκ. 13:31), επίσης ο Ιησούς συχνά γευμάτιζε με Φαρισαίους (Λουκ. 7:36 και 14:1), ενώ ένας επιφανής Φαρισαίος, ο Νικόδημος, τον υπερασπίζεται ανοιχτά ενώπιον του Μεγάλου Συνεδρίου (Ιω. 7:50).
3. Bruce J. Malina and Richard L. Rohrbaugh, Social-Science Commentary on the Synoptic Gospels, Minneapolis: Fortress Press 1992: 142.
4. Bruce J. Malina, The New Testament World: Insights from Cultural Anthropology, London: SCM Press 1983: 113.
5. Bruce J. Malina, The Social World of Jesus and the Gospels, London and New York: Routledge 1998: 135.
6. Floyd V. Filson, The Gospel According to St. Matthew, London: Adam and Charles Black 19773: 247.
7. Anthony J. Saldarini, “Delegitimation of Leaders in Matthew 23”, Catholic Biblical Quarterly 54 (1992): 676, υποσημ. 47.
8. Gerd Theissen and Annette Metz, The Historical Jesus: A Comprehensive Guide, transl. by John Bowden, Minneapolis: Fortress Press 1998: 140.
9. Anthony J. Saldarini, “Delegitimation of Leaders in Matthew 23”, Catholic Biblical Quatrerly 54 (1992): 662-664.
10. Δημητρίου Αρκάδα, «‘Ιερές Προπαγάνδες’: Η Ανάσταση του Ιησού ως Άξονας Πολιτικής Στρατηγικής στη Σύγκρουση Ιουδαϊκής Συναγωγής και Ματθαϊκής Κοινότητας», Θρησκειολογία-Ιερά/Βέβηλα 5 (2004): 21-30.
11. Claudia Setzer, Jewish Responses to Early Christians: History and Polemics, 30-150 C.E., Minneapolis: Fortress Press 1994: 38.
12. J. Andrew Overman, Church and Community in Crisis: The Gospel According to Matthew, Valley Forge, Pennsylvania: Trinity Press International 1996: 325-326.
13. Charles W. F. Smith, “The Mixed State of the Church in Matthew’s Gospel”, Journal of Biblical Literature 82 (1963): 161-162.
14. Ekkehard W. Stegemann and Wolfgang Stegemann, The Jesus Movement: A Social History of Ist First Century, transl. by O. C. Dean, Jr., Minneapolis: Fortress Press 1999: 236-237.
15. Anthony J. Saldarini, Matthew’s Christian-Jewish Community, Chicago: The Chicago University Press 1994: 46-47.

* Ο Δημήτρης Αρκάδας είναι Θεολόγος, Καθηγητής 1ου Γυμνασίου Αίγινας

28 σχόλια:

Nick είπε...

Πολύ δύσκολο και βαθυστόχαστο άρθρο Δημήτρη! Πολύ δύσκολο...
Χάρηκα πολύ που ξαναείδα κείμενό σοθ!

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνώ με τον Nick.

δημήτρης αρκάδας είπε...

Γειά-χαρά Nick και Ανώνυμε φίλε. Χαίρομαι που ξανασυναντιώμαστε!

Ενθαλπία είπε...

Πολλές φορές ακούγοντας τα συγκεκριμένα Ευαγγελικά αποσπάσματα και μερικά άλλα όπως π.χ. το «πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε,…. Τοις ενδόξοις της γης» αναρωτήθηκα, επιδερμικά δυστυχώς μόνο, πως επιτρέπεται τόση σκληρότητα. Το Εξαιρετικό κείμενο του Δ.Α ενώ τακτοποιεί πολλά ερωτήματα ταυτόχρονα εμβαθύνει τον προβληματισμό μου οργανώνοντας τον να αποκτήσει καλύτερη δομή. Και αν δεν είναι μεγάλη κατάχρηση της προσφοράς σου Δημήτρη….. κύριε …. κύριε έχω μια απορία. Αν θέλεις απαντάς.
Είναι σαφής η ανάγκη που υπήρχε να γίνει οριοθέτηση κάποιων συμπεριφορών και φαινομένων. Όμως εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω τον τρόπο. Είναι γιατί ο Χριστός ήθελε να δείξει ότι ήταν εκφραστής των γνήσιων σχέσεων που δεν υπόκεινται σε ηθικολογίες και ψευτοευγένειες; Είναι γιατί προφητικά ενεργώντας ήθελε να τονίσει ότι η εκκλησία Του βρίσκεται στους αντίποδες της φυσικής θρησκείας; Μήπως να δηλώσει, για μία ακόμη φορά, ότι όντας ο ίδιος αγάπη δεν περιορίζεται από αυτή και λειτουργεί αληθινά και ελεύθερα από σχήματα και συμβατικότητες;
Σκέφτομαι στη σωστή κατεύθυνση ή έχασα το Βορρά;
Με πολλή χαρά σε διάβασα.

Ανώνυμος είπε...

Μοναδική η αναλυτική προσέγγιση του Δημήτρη Αρκάδα.
Το "παράδειγμα της κοινότητας του Αποστόλου Ματθαίου", πράγματι μεγαλειώδες.
Γενναία απόφαση καθοδηγούμενη από βαθειά πίστη, και Θεϊκή Δύναμη.
Δημιούργησε την απαρχή μιας τεράστιας Χριστιανικής κοινότητας.
Ένα παράδειγμα εξαιρετικά ωφέλιμο, αν το εφαρμόζαμε στην σημερινή μας ζωή.
Ο "εποστρακισμός", η απόκλιση απ' ότι δεν μας εκφράζει, ότι διαβρώνει την πίστη, την ψυχή, την ζωή, πρέπει να γίνεται ίσως μοναδική επιλογή, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις, τους φόβους, τις ανασφάλειες, τις απειλές, τους πολέμιους.
Δύσκολο ναι.
Όχι αδύνατο.
Μόνο έτσι επαναπροσδιορίζουμε την νέα μας πορεία και ταυτότητα.
Όσον αφορά την λεκτική επιθετικότητα ενός Ιησού μειλίχιου και διαλλακτικού, ίσως εκπλήσσει, όμως πιστεύω ότι επιλέχθηκε για να τονίσει το μέγεθος της αντίθεσης, της διαφοροποίησης, σε ότι θεωρείται ασεβές, αμαρτωλό, απαράδεκτο, άδικο, κενό, ψεύτικο.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

δημήτρης αρκάδας είπε...

Έχω την εντύπωση, Eνθαλπία, ότι ο "τρόπος" του Ιησού, συνταιριάζει όλα όσα αναφέρεις: και το πρόταγμα της αυθεντικότητας ενάντια σε κάθε ψεύδος που κατακλύζει τη μίζερη καθημερινότητα της ζωής μας,και την προφητική δυναμική που δεν γνωρίζει όρια και συμβάσεις παρά μόνο την προσήλωσή της στην πραγματικότητα του θείου θελήματος, αλλά και την "άνευ ορίων και άνευ όρων" ελευθερία, η οποία όχι μόνο λυτρώνει, αλλά μάλλον σοκάρει, αφήνοντας αμήχανους όλους εμάς τους πολυεπίπεδα βολεμένους. Είναι, νομίζω όλα αυτά μαζί, αλλά και κάτι περισσότερο που τα υπερβαίνει: είναι το μυστήριο, ο χώρος του τρομερού θείου γνόφου, ενώπιον του οποίου ακυρώνεται κάθε ανθρώπινος λόγος και κάθε ανθρώπινη πράξη.
Αυτό πιστεύω ότι ήθελε να μας κάνει να δούμε και πρωτίστως να ζήσουμε ο Ιησούς: τον εξίσου φοβερό, αλλά ταυτόχρονα και ευφρόσυνο τρόπο της σωτηρίας μας, ο οποίος δεν μπορεί να εμφιαλωθεί μέσα από κανενός είδους σύμβαση. Γι' αυτό, όπως τονίζει και ο Ανώνυμος φίλος, χρωστούμε στον Χριστό (αν θέλουμε να λεγόμαστε φίλοι του) και στον εαυτό μας να ζούμε ακριβώς έτσι, αντισυμβατικά και ανατρεπτικά, αναλαμβάνοντας το απαραίτητο κόστος (όσο και όπως μπορεί ο καθένας) στην έκφραση της καθημερινότητάς μας.

Ενθαλπία είπε...

Ευφρόσυνο όσο τρομακτικό! Πολύ σ΄ ευχαριστώ.

Ανώνυμος είπε...

Είχα διαβάσει το προηγούμενο άρθρο σου και μου άρεσε πολύ. Ο διάλογος που ακολούθησε και με κάποιους άλλους ήταν πολύ καλός επίσης.

Με αυτό σου το άρθρο Δημήτρη Αρκάδα πραγματικά ξαφνιάστηκα δυσάρεστα. Μήπως σου διαφεύγει η έννοια της θεοπνευστίας για αυτά τα βιβλία; Ή μήπως ισχυρίζεσαι πως οι ευαγγελιστές ήταν τίποτε καιροσκόποι;

Δηλαδή οι άλλοι μαθητές μας λένε ψέματα; Για απάντησέ μου. Αυτά που λες ή που κρύβεις είναι βλασφήμιες που θέλουν να ακυρώσουν τη θεότητα του Ιησού και να τον προβάλλουν ως έναν κοινό άνθρωπο.

Στον αστερίσκο λέει πως είσαι και καθηγητής στην Αίγινα. Αυτά λες στα παιδιά; Λίγη υπευθυνότητα και όχι να μιλάμε σε αθώα παιδιά με αιρετικές δικές μας επινοήσεις. Θέλει ταπείνωση για να μη προβάλουμε τον εαυτό μας. Η αγία γραφή είναι ξεκάθαρη. Γιατί την παρερμηνεύεις;

Άννα είπε...

Είχα πει να μη σχολιάσω γιατί το θέμα μου φάνηκε κι εμένα δύσκολο. Όμως το σχόλιο του ανώνυμου με εξόργισε. Δεν επιτρέπωω να μιλά κάποιος έτσι για κάποιον που δεν γνωρίζει. Διάβασε καλά πρώτα το πρώτο του άρθρο και τα σχόλιά του για να καταλάβεις τι άνθρωπος είναι. Μετά αν μπορείς να καταλάβεις προσπάθησε να αντιληφθείς λίγο τι θέλει να πει και στο νέο του άρθρο. Άκου εκεί βλάσφημος αιρετικός και εγωιστής!!! Τι άλλο θα ακούσουμε; Ο Δημήτρης Αρκάδας μέσα από τα γραπτά του μου έχει δώσει την εντύπωση ενός άκρα συνειδητοποιημένου επιστήμονα και υπέυθυνου και καλλιεργημένου ανθρώπου. Δημήτρη μην ακούς τέτοια και σε παρακαλώ μη του απαντήσεις γιατί είναι κακοπροαίρετος και αντί να κρίνει ξέρει μόνο να βρίζει. Στο ύψος σου...

Θανάσης Κ. είπε...

Κι εγώ δεν θα μίλαγα αλλά θέλω να συμφωνήσω με την Αννα.
Δε θέλω να μιλήσω τόσο αυστηρά αλλά από την επικοινωνία μου με τον Δημήτρη στο παλιότερο κείμενό του έχω κρατήσει τις καλύτερες εντυπώσεις. Ωστόσο Άννα, για να μην είμαστε απόλυτοι ο διάλογος είναι πάντα καλός, αρκεί ανώνυμε να μη βρίζουμε ή να μιλάμε χωρίς κρίση.
Δημήτρη οι απόψεις σου τεκμηριώνονται όλες επιστημονικά και για άλλη μια φορά κέντησες με το κείμενό σου. Μου άρεσαν και τα σχόλια της Ενθαλπίας και της Ενδελέχειας. Μην ακούς κανέναν! Είσαι μύθος!

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ "Ανώνυμε", προσπαθώ να καταλάβω τι είναι εκείνο που πραγματικά σε ενόχλησε στο άρθρο του Δημ. Αρκάδα και εξανίστασαι τόσο έντονα.
Σέβομαι το γεγονός ότι στον διάλογο πάντα υπάρχουν απόψεις διαφορετικές και αυτό είναι ωφέλιμο.
Όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση, προσωπικά δεν παρατηρώ κάποια παρερμηνεία στον τρόπο που εξετάζει ορισμένες πτυχές της Θεϊκής προσωπικότητας του Ιησού, που αφορούν την κοινωνική και πολιτική φύση του.
Σε κανένα σημείο του άρθρου δεν ακυρώνεται η Θεότητα Του, απεναντίας προβάλλεται και Υπερυψώνεται, αφού με τον αυστηρό Λόγο προσπαθεί να θέσει τα όρια ανάμεσα στην Ορθή Πίστη, την Αγάπη, την Δικαιοσύνη από την μια πλευρά, την Υποκρισία, την Ανοησία και την Αδικία από την άλλη.
Για κάθε ερμηνεία και επεξήγηση του, μας παραπέμπει προσεκτικά στα συγκεκριμένα εδάφια του Ευαγγελίου του Ματθαίου.
Ασχολείται αποκλειστικά σ' αυτό το άρθρο με το Ευαγγέλιο του Ματθαίου και την Ματθαϊκή Κοινότητα και πουθενά δεν διαισθάνθηκα ότι αμφισβητεί τα Ιερά Κείμενα των άλλων Ευαγγελιστών.
Πραγματικά πιστεύεις ότι είναι ώριμο και ορθό απλά να παραβλέπουμε, να αποκρύπτουμε οσαδήποτε εδάφια των Ιερών Ευαγγελικών Κειμένων,δεν εμφανίζουν τον Ιησού Χριστό μειλίχιο, γλυκύ, πράο και ήρεμο προβάλλοντας μόνο εκείνα που θεωρούμε ότι είναι αρεστά, αποδεκτά ή "ανώδυνα", όπως αναφέρει και ο Δημ. Αρκάδας;
Δεν θα ήταν στουρθοκαμηλισμός;
Ο Ιησούς,ως Θεός της Αλήθειας, της
Αγάπης "ός τα πανθ' ορά" με την 'Μεγαλωσύνη" που τον διέκρινε- διακρίνει , πως θα μπορούσε να συμφωνεί, να αποδέχεται, να επιτρέπει, να ευλογεί όσα αντιτίθενται στην Διδασκαλία του;
Αυτή του την λεκτική αντίδραση-διαφοροποίηση μας μεταφέρει εδώ ο Δημ. Αρκάδας, με ταπεινότητα, σεβασμό και με προσεκτική ερμηνεία.
Κάθε άλλο παρά αιρετικός ο λόγος του.
Και όσον αφορά τα παιδιά μας που φοιτούν στα σχολεία, η άποψή μου είναι ότι κάποτε πρέπει να διδάσκονται τα "ορθά" και "όλα" για την Πίστη τους.
Να μάθουν επιτέλους να επεξεργάζονται τα θέματα και να χρησιμοποιούν την κριτική τους σκέψη με θετικό τρόπο.
Μπορούν πίστεψέ με, όταν οι γονείς και οι δάσκαλοι τα σέβονται και τα εμπιστεύονται.
Δεν μπορείς να φανταστείς "ανώνυμε" πόσο προχωρημένη είναι η αντίληψη και η διαίσθηση των παιδιών μας.
Τα απλά, γλυκανάλατα, ευκολοχώνευτα, απροβλημάτιστα θέματα - κείμενα μόνο την αδιαφορία και την ανία τους προκαλούν.
Μη φοβάστε δεν κινδυνεύουν από δασκάλους που τα ενθαρρύνουν και τους δείχνουν ορθούς τρόπους- δρόμους μάθησης.
Δεν γνωρίζω προσωπικά τον Δημ. Αρκάδα, αλλά θεωρώ αυτονόητο, ότι σαν Θεολόγος που είναι και "λειτουργός" ενός ευαίσθητου επαγγέλματος, γνωρίζει πολύ καλά τα όρια που κινείται κατά την διδασκαλία του μέσα στην σχολική τάξη, καθώς και τα όρια του νοητικού επιπέδου των μαθητών του.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

Ενθαλπία είπε...

Αγαπητοί της παρέας. Νομίζω εδώ έχουμε πέσει όλοι θύματα μιας αλυσίδας παρεξηγήσεων, και πρώτος η Δημήτρης. Και είναι συνηθισμένο και δυστυχώς ανθρώπινο. Όταν το μέσο είναι ο γραπτός λόγος, το σημαίνον και το σημαινόμενο περισσότερο από συνήθως, συνωμοτούν εναντίον μας ιδιαίτερα όταν το θέμα είναι τόσο σημαντικό για τη ζωή μας και συνειδησιακά φορτισμένο. Προτείνω να εστιάσουμε στο ότι είναι τόσο πολύ σημαντικό για όλους μας, έχουμε δηλαδή όλοι ως κοινή αφετηρία την κοινή μας αγάπη, και κάτω από αυτό το πρίσμα ας εξηγήσουμε όλοι καλύτερα τις σκέψεις μας.
Και εσύ ανώνυμε εξήγησε καλύτερα τι σε ενόχλησε χωρίς αφορισμούς. Κινδυνεύεις και εσύ να παρεξηγηθείς. Και επειδή χτύπησες μια πολλή ευαίσθητη για εμένα χορδή λέγοντας «τέτοια διδάσκεις στα παιδιά», ως εκπαιδευτικός σου λέω ότι κάποιος που γράφει τέτοια κείμενα και αφιερώνει χρόνο από την εξωσχολική ζωή του και φαιά ουσία για τέτοια θέματα δε μπορεί να μην είναι καλός εκπαιδευτικός. Και αν υποθέσουμε (κάτι που αποκλείω να συμβαίνει με το Δημήτρη) πως ένας τέτοιος εκπαιδευτικός κάνει ένα επιστημονικό λάθος, αν το δίνει ως αλήθεια του, μαζί με την καρδιά του, το λάθος καταχωρίζεται στο κέρδος των μαθητών. Άλλωστε οι καθηγητές πλέον δεν μιλάμε από καθέδρας αλλά ενεργούμε ως μέσο για αυτενεργό μάθηση.
Εύχομαι για την αποκατάσταση των παρεξηγήσεων.

δημήτρης αρκάδας είπε...

Η θέρμη και το πάθος με το οποίο υπερασπιζόμαστε τις θέσεις μας, αγαπητοί φίλοι, με κάνει να πιστεύω ότι τις παίρνουμε στα σοβαρά. Αυτό από μόνο του είναι άκρως θετικό.
Ωστόσο, το επίσης θετικό ενός διαλόγου, είναι το γεγονός ότι δεν μπορούμε να συμφωνούμε όλοι μεταξύ μας. Έτσι κι ο ανώνυμος φίλος έχει το δικαίωμα -και την υποχρέωση θα έλεγα επίσης- να εκφράζει την διαφωνία του. Γιατί αυτό είναι τελικά η ουσία του διαλόγου. Εντούτοις κανείς από μας πιστεύω ότι δεν διεκδικεί το αλάθητο. Γι' αυτό ό,τι εκφράζουμε είναι απλώς η γνώμη μας και τίποτε περισσότερο. Η Εκκλησία, το δόγμα, η πίστη φυσικά δεν περιμένουν την δική μας επιβεβαίωση για να συνεχίσουν να υπάρχουν. Εμείς εμβαπτιζόμαστε σε αυτά και όχι αυτά σε εμάς.
Το θέμα, βέβαια, είναι αν μπορούμε να πείσουμε με αυτήν την γνώμη μας. Έτσι κι εγώ με την σειρά μου οφείλω να πω στον ανώνυμο ότι το ύφος της κριτικής του κάθε άλλο παρά πείθει -εμένα προσωπικά εννοώ. Και δεν με πείθει διότι από η σύνολη υφή του κειμένου του μοιάζει διαποτισμένη από ένα αδιόρατο "άγχος": είναι αυτό το "άγχος" το οποίο δεν θέλει να θέτει ερωτήματα, αλλά μάλλον να γραπώνεται από στατικά δεδομένα, εν πολλοίς αυτοαναφορικά. ένα άγχος που θεωρεί απαράδεκτη βλασφημία την επιστημονική και νηφάλια διερεύνηση της Καινής Διαθήκης ή των άλλων γραπτών μνημείων της Εκκλησίας.
Όλα αυτά που θέτεις ανώνυμε είναι μάλλον δικοί σου, προσωπικοί φόβοι. Πότε τέθηκε ζήτημα αμφισβητούμενης θεοπνευστίας; Ποιός υποστήριξε ότι οι άλλοι ευαγγελιστές είναι καιροσκόποι; Ποιός είπε ότι οι ευαγγελιστές λένε ψέμματα; Τί να "κρύβω" άραγε; Απο τα λεγόμενά σου εικάζω ότι μάλλον δεν γνωρίζεις τι είναι η επιστήμη της Κοινωνιολογίας της Καινής Διαθήκης ή η Κοινωνιολογία της Θρησκείας. Το να μην γνωρίζεις είναι θεμιτό. Το να ισχυρίζεσαι, ωστόσο, ότι αυτά συνιστούν "αίρεση", "βλασφημία", "παρερμηνεία" ή οτιδήποτε τέτοιο, σημαίνει ότι μάλλον δεν έχεις ξεκαθαρίσει μέσα σου τα όρια της πίστης απότην μια και της κριτικής άποψης και γνώμης απότην άλλη. Ξέρεις, είναι τελείως διαφορετικά μεγέθη.
Ο σκανδαλισμός στον εκκλησιαστικό χώρο, όπου πολλοί ευχαριστιούνται να ανακαλύπτουν "συνωμότες", "μίσθαρναόργανα", "αιρετικούς εγκάθετους" και άλλα φαιδρά είναι σίγουρα γνώρισμα ενός ολοκληρωτικού μηχανισμού, ο οποίος όταν αισθανθεί ότι απειλείται (και απειλείται όταν ακουστεί κάτι έξω από τα συνήθη σχήματα) τότε εξακοντίζει μύδρους. Όμως, η Εκκλησία του Χριστού από καμμιά δύμαμη δεν μπορεί να απειληθεί, εφόσον η κεφαλή της είναι ο Χριστός.
Ευχαριστώ για την προτροπή περί ταπείνωσης. Σίγουρα την χρειάζόμαστε όλοι. Αλλά -επιτρέψτε μου όλοι να πω- ας μην εμφανιζόμαστε τιμητές και ορθοδοθοξαμύντορες. Αυτό θαρρώ είναι καλός δείκτης ότι βρισκόμαστε σε σωστό δρόμο. Όλοι μας δόξα τω
Θεώ έχουμε κρίση και γνώμη και άποψη και -εφόσον είμαστε τίμιοι με τον Χριστό και τον εαυτό μας- μπορούμε να κρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα και την υποκρισία. Όσον αφορά δε τον ισχυρισμό περί "βλασφημιών", "αιρετικών επινοήσεων" και "παρερμηνειών" απαντώ: προσωπικά αγαπητέ ανώνυμε όλα αυτά τα "βλάσφημα" και "αιρετικά" τα υποστήριξα και τα υποστηρίζω φανερά, δημόσια και ξεκάθαρα. Εσύ, γιατί κρύβεσαι;

Ανώνυμος είπε...

Βλέπω πως ο Δημήτρης Αρκάδας έχει πολλούς υποστηρικτές και χαίρομαι.

Με ξαφνιάζει πάντως το πόσα «κιλά μελάνι» γράφτηκαν για να με κατηγορήσουν ή για να εκφράσουν το όποιο λάθος μου ενώ εγώ είπα μόνο (ίσως κάπως αυστηρά) την άποψή μου.
Η ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ απάντησε πιο ώριμα και πιο ορθά και την ευχαριστώ για τη διάκρισή της.

Λοιπόν ξεκινώ τα σχόλιά μου γιατί όντως υπήρξε παρεξήγηση την οποία κανείς δεν θέλει.

Αυτό που με πείραξε ήταν η ταύτιση της ματθαίκής κοινότητος με τον αγώνα κατά των Φαρισαίων. Σαν να περνάμε δηλαδή τα λόγια του Κυρίου μέσα από τις διαθέσεις του Ματθαίου. Κι αν όσα λέει ο Δημήτρης στο κείμενο είναι αλήθεια γιατί δεν ισχύουν σε όλα τα ευαγγέλια και τα αναγνωρίζουμε μόνο στο στόμα του Ματθαίου και στους σκοπούς που εξυπηρετούσε το ευαγγέλιό του;
Μεταφέρω τα λόγια του Δημήτρη Αρκάδα για να φανεί η προσπάθειά του αυτή:
«μας κάνει να υποψιαστούμε ότι η εν λόγω φράση λειτουργούσε στα χρόνια που συγκροτείτο το ευαγγέλιο του Ματθαίου ως «τεχνικός όρος» μιας «ομολογιακής» τρόπον τινά επωδού, η οποία φανέρωνε τα συναισθήματα και την στάση των πιστών προς αυτούς» και πιο κάτω «συνάγουμε ότι οι Φαρισαίοι βρίσκονταν σαφώς εκτός των ορίων της ματθαϊκής κοινότητας, δηλαδή δεν ήταν «αδελφοί» τους, ούτε σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική»

Επίσης λέει χαρακτηριστικά πως η ίδια η ματθαίκή κοινότητα κι όχι ο ίδιος ο Κύριος μιλά εναντίον των Φαρισαίων όχι για να εκφράσει μια αλήθεια αλλά για να … οικοδομήσει μια ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα. Αντιγράφω «Τοποθετώντας, λοιπόν, η ματθαϊκή κοινότητα τέτοιας έντασης λόγια στο στόμα του Ιησού, δεν κάνει κάτι λιγότερο από το να επιχειρεί να οικοδομήσει μια ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα». Για όνομα του Θεού βρε Δημήτρη. Για όνομα του Θεού. Μετά αναρωτιέσαι γιατί μιλάω για θεοπνευστία ή βλασφημία και αιρέσεις.

Τέλος μου φάνηκε πολύ μεγάλο λάθος που εκφράζεις την προσωπική σου πικρία ή αντιπάθεια , που και εγώ δε ξέρω τι μπορεί να κρύβει, με την θεσμική εκκλησία. «Μια τέτοια εικόνα του Ιησού, δεν είναι καθόλου ξένη προς την ευαγγελική μαρτυρία, η οποία μας έχει διασωθεί, καθώς και τα τέσσερα ευαγγελικά κείμενα μαρτυρούν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Άρα και η επιλογή της θεσμικής Εκκλησίας να τονίσει αυτήν την πτυχή του Ιησού είναι δικαιολογημένη, εφ’ όσον το μήνυμα που επιθυμεί να εκπέμψει είναι αυτό της διαλλακτικότητας, ειδικά προς τους άλλους κοινωνικούς εταίρους της, όπως είναι το κράτος. Μια εκκλησιαστική διοίκηση με άμεση και οργανική εξάρτηση από τον κρατικό μηχανισμό, ούσα δομικό κομμάτι αυτού του οργανισμού, δεν θα ήταν δυνατόν να τονίσει άλλα, περισσότερο «ακραία» και «περιθωριακά» πρόσωπα του Ιησού».

Δηλαδή παίρνεις μια γομολάστιχα και τα σβήνεις όλα και η θεσμική εκκλησία γίνεται ξαφνικά αποδιοπομπαίος τράγος. Και καλά για κάποιους μητροπολίτες που προκαλούν. Όλη η εκκλησία; Μου φαίνεται πως έτσι γινόμαστε σκανδαλοθήρες.

Εξάλλου από πού και ως που η θεσμική εκκλησία να κρύβει από το λαό αλήθειες που μόνο κάποιοι σωτήρες σαν κι εσένα μπορούν να τις φανερώσουν; Δηλαδή να καταργηθεί αυτή ως θεσμός και να μας σώσουν φωστήρες σαν κι εσένα; Συγγνώμη αν ακούγομαι σκληρός αλλά ούτε καν σε ξέρω εκτός από τα κείμενά σου και εκφράζω μόνο τις απόψεις μου για αυτά και όχι για τον χαρακτήρα σου.

Και κάτι τελευταίο που με ενόχλησε. Λες πως κρύβομαι επειδή δεν έγραψα το όνομά μου. Δηλαδή όλοι οι άλλοι που γράφουν ανώνυμα ή χρησιμοποιούν ψευδώνυμο κρύβονται; Δηλαδή αυτό που λες δεν προσβάλει αλλά δείχνει άνθρωπο καλλιεργημένο και συνειδητοποιημένο επιστήμονα που έγραψε η Άννα;

Πολύ εγωισμός παιδιά! Πολύ εγωισμός! Μάλλον θα πρέπει να ξανακούσουμε τον τίτλο του άρθρου «ουαί υμίν»!

Nick είπε...

Δεν ξέρω πως τα καταφέρνεις Δημήτρη, αλλά έναν σχολιαστικό πανικό τον δημιουργείς με τα άρθρα σου. Κι εγώ υποστηρίζω πως σε κάθε περίπτωση ο διάλογος είναι ωφέλιμος όταν γίνεται με σωστές συνθήκες. Και μέσα από τα σχόλια και τις απαντήσεις μπορούμε να βγάλουμε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα το ίδιο σημαντικά όσο με το εκάστοτε άρθρο.

δημήτρης αρκάδας είπε...

Ας ξεκινήσω από το τελευταίο που σε ενόχλησε, αγαπητέ Ανώνυμε. Όλοι οι άλλοι που γράφουν με ψευδώνυμο ή είναι ανώνυμοι -και είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους αυτό- δεν προέβησαν σε χαρακτηρισμούς και μάλιστα οξύτατους για το πρόσωπό μου. Μόνο εσύ το έκανες. Κάποιος θα αναρωτηθεί: και λοιπόν; Ποιό το πρόβλημα; Το διαδίκτυο δεν μας εξασφαλίζει κάτι τέτοιο;
Το πρόβλημα είναι ότι παραμένεις ανώνυμος και με χαρακτηρίζεις με οξύτατους χαρακτηρισμούς ενώ ταυτόχρονα από το ύφος σου φαίνεσαι ως έτοιμος να προστατέψεις την εκκλησία, την πίστη, τον Χριστό από εμένα, αφού απειλώ την "ορθότητα". Όμως ο Χριστός, ενδεχομένως να το πιστεύεις κι εσύ αυτό, ως η προσωποποίηση της καθαρότητας και ειλικρίνειας μας δίδαξε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους και με το όνομά μας. Ποτέ δεν κρύφτηκε κι από κανέναν, αλλά με παρρησία έλεγε ό,τι είχε να πει, γι' αυτό εξάλλου και το πλήρωσε με την ζωή του. Η αντίρρησή μου είναι ότι αν έχει θέσει στη ζωή σου ως προτεραιότητα τον Χριστό έπρεπε να τον μιμηθείς. Τίποτε περισσότερο...
Ας έρθουμε τώρα στα άλλα σημεία που θίγεις. Λές ότι περνάμε από την κρίση του ματθαίου και της κοινότητά του τα λόγια του Κυρίου και εξανίστασαι γι' αυτό. Μα φίλε μου, γνωρίζεις πώς σχηματίστηκαν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης; Τα θεωρείς ουρανοκατέβατα; Δεν αντανακλούν μέσα τους την τοπική ιστορία των κοινοτήτων που τα έγραψε; Γιατί αυτό το θεωρείς "βλάσφημο"; Σε τί αίρει την θεοπνευστία των κειμένων; Δεν γνωρίζω αν είσαι θεολόγος, αλλά φαίνεσαι να αγνοείς πράγματα που μαθαίνουμε στις Θεολογικές Σχολές από το πρώτο έτος.
Παρατήρησα ότι δυσκολεύεσαι να προσλάβεις τον συσχετισμό που κάνω με το πρόσωπο του Χριστού από τη μιά και την ματθαϊκή κοινότητα από την άλλη. Γιατί όμως; Η Εκκλησία δεν είναι ο χώρος μέσα στον οποίο συναντούμε το πρόσωπο του Χριστού; Δεν ξέρεις ότι η Εκκλησία, -στην τοπική και στην καθολική της διάσταση- έχει την ελευθερία να ονοματίζει τον κόσμο και τα πράγματα, δηλαδή να τον "κρίνει", να αποφαίνεται δηλαδή όχι μόνο σωτηριολογικά αλλά και με άλλους τρόπους -όπως πολιτικά π.χ.- γι' αυτόν; Τί σε σκανδάλισε από τον τρόπο με τον οποίο εξέτασα την εκκλησία του Ματαθαίου;
Μήπως επειδή τα συμπεράσματά μου σου φαίνονται λιγότερο ποιμαντικής φύσεως; Μα αγαπητέ φίλε, ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι κάνω ποιμαντική ή ότι θα "σώσω" τον κόσμο ή ότι είμαι "σωτήρας" και "φωστήρας", όπως προσβλητικώς εξακολουθείς να αποφαίνεσαι. Πού ισχυρίστηκα κάτι τέτοιο στο κείμενό μου; Είπα σε κανέναν ότι είμαι πνευματικός τα γός, ότι γνωρίζω την οδό της θέωσης, ότι μετέχω του φωτισμού του Χριστού; Εσύ μάλλον το πίστεψες αυτό, γι' αυτό και κλείνεις την αναφορά σου με την επωδό "πολύς εγωισμός, παιδιά, πολύς εγωισμός". Είναι αλήθεια φίλε μου, ότι ως μεταπτωτικός άνθρωπος είμαι γεμάτος εγωισμό και εμπάθεια. Εσύ, όμως, είσαι πνευματικός μου και το διαπιστώνεις; Σου έδωσε τέτοια λαβή ένα άρθρο το οποίο, επαναλαμβάνω, επιχερεί να αναδείξει κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος συμπεράσματα; Πώς αποφαίνεσαι έτσι, "ελαφρά τη καρδία" για έναν άνθρωπο που, όπως λες κι εσύ, ούτε καν τον γνωρίζεις;
Και κάτι τελευταίο, αγαπητέ ανώνυμε. Δεν εκφράζω πικρία προς την Εκκλησία. Εκφράζω την καθολική μου αντίθεση ενάντια στον εξευτελισμό και την μικροπρέπεια που χαρακτηρίζει την δικοικούσα Εκκλησία, εκφράζω την αντίθεσή μου σε κάθε πρακτική που υποβαθμίζει το λαϊκό στοιχείο, που έχει αφήσει στην αγραμματοσύνη και την άγνοια τον λαό του Θεού, που μας θέλει πρόβατα, ικανά μόνο να λαμβάνουμε μέρος σε λαοσυνάξεις για τις ταυτότητες. Εκφράζω την αντίθεσή μου στον επαγγελματισμό της θεσμικής Εκκλησίας, στο κουκούλωμα των σκανδάλων, σε κάθε μορφή φανερής ή άδηλης καταπίεσης και μάλιστα στο όνομα του Χριστού. Μην φοβάσαι, δεν θέλω να καταργηθεί ούτε έχω την δύναμη και την επιθυμία να την καταργήσω. Με αυτούς που καταχρώνται την εξουσία που τους εμπιστεύτηκε ο Κύριος θα ασχοληθεί ο ίδιος, την ώρα που πρέπει.

Ανώνυμος είπε...

Η τελευταία παράγραφος του σχολίου σου Δημήτρη Αρκάδα,Θα έπρεπε να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψιν από όλους εκείνους που έχουν ενεργή συμμετοχή σε όσα αναφέρεις.
Οι "καμπάνες" χτυπούν, αλλά τα αυτιά είναι κλειστά...
Με εκφράζεις απόλυτα.
Όμως με τρομάζει και με πονάει συγχρόνως αυτό ακριβώς, ότι η διοικούσα Εκκλησία λειτουργεί, κινείται μ' αυτόν τον "επαγγελματισμό" που αναφέρεις, σαν να μην είναι το πρώτο της μέλημα η Πίστη στο Χριστό, σαν να ασχολείται με κάτι ξέχωρο, κάτι γραφειοκρατικό μόνο.
Και ο απλός κόσμος μπερδεύεται κυριολεκτικά, χάνει την εμπιστοσύνη του στους λειτουργούς της, χάνει το καταφύγιο, την παρρήγορη αγκαλιά που έχει ανάγκη να ακουμπήσει την ταλαιπωρημένη του ψυχή.
Και είναι άδικο να ισοπεδώνεται όλο το Σώμα της Εκκλησίας εξ αιτίας αυτών των φαινομένων.
Χαίρομαι που είσαι τόσο ντόμπρος και μαχητικός.
Χαίρομαι για τα υγιή επιχειρήματα που παραθέτεις, τη σύγχρονη αντίληψη σου.
Έχεις καταφέρει να σκέφτεσαι έξω από "αγγυλώσεις", ανοιχτά.
Θεωρώ ότι αυτές οι "αγγυλώσεις" είναι που μπλοκάρουν και φυλακίζουν το μυαλό και την ψυχή μας.
Να είσαι καλά.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

δημήτρης αρκάδας είπε...

Αυτή είναι η δυστυχία μας, Ενδεχλέχεια. Να ζούμε σε έναν χώρο, τον οποίο συνειδητά, νομίζω, έχουμε επιλέξει, τον χώρο της Εκκλησίας αλλά να βιώνουμε την έσχατη παρακμή. Είναι, όμως, ταυτόχρονα και μια ελπίδα: να καταφέρουμε, με την βοήθεια του Χριστού, να σταθούμε όρθιοι, να μην μας καταπιεί το κυρίαρχο ρεύμα το οποίο διαχειρίζεται η διοικούσα Εκκλησία. Είναι, ίσως, το μεγάλο στοίχημα του καιρού μας και αξίζει να παλέψουμε, όπως και όσο μπορεί ο καθένας γι' αυτό. Ίσως αυτή να είναι η δική μας μαρτυρία, όταν έρθει η ώρα να σταθούμε ενώπιον του "φοβερού βήματος του Χριστού".

Ανώνυμος είπε...

Έχεις απόλυτο δίκιο Δημήτρη Αρκάδα σε όλα, όμως εγώ θα κρατηθώ ΚΑΙ από την ουσία της λέξης "εποστρακισμός" που χρησιμοποίησες στο πρώτο σου σχόλιο.
Περικλείει την απόκλιση, την αντίσταση, την μαχητικότητα, την ελπίδα που αναφέρεις, να κρατηθούμε μακριά απ' αυτήν την παρακμή.
Μη επιτρέποντας να μας δηλητηριάσουν οι συμπεριφορές οι τόσο "κοσμικές".
Ίσως ορίζοντας την Πίστη, την Αγάπη ως την μεγαλύτερη και υψηλότερη επιδίωξη της ζωής μας, σε όλα τα επίπεδα, καταφέρουμε να σταθούμε όρθιοι όπως λες.
Μπορεί να επιτευχθεί με την μόνιμη υποστηρικτική δύναμη του Χριστού, με το μυαλό μας μόνιμα στραμμένο στην αγάπη, στην προσφορά στον συνάνθρωπο.
Αυτή δεν άλλωστε η αποστολή μας;
Η ζωή κατ' εμένα, χωρίς αγάπη και "δοτικότητα" δεν έχει καμιά αξία.
Είθε να έχουμε ανοιχτά τα μάτια της ψυχής, να αφουγκράζεται τους ψίθυρους της καρδιάς του πονεμένου, και την διάθεση πρόθυμη γι' αυτόν που χρειάζεται συμπαράσταση.
Που ξέρεις, ενδέχεται και κάποιοι να "ξυπνήσουν" , να ταρακουνηθούν απο τον λήθαργο που έχουν καταληφθεί και να αλλάξουν συμπεριφορές.
Ευχαριστώ για την ειλικρινή σου απάντηση.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

δημήτρης αρκάδας είπε...

Τα λόγια σου, Ενδελέχεια, μου θυμίζουν μια ιστορία που είδα γραμμένη στον τοίχο του σχολείου:
Παρουσιάζεται κάποιος ενώπιον του Θεού και του λέει:
"Κύριε, κοίτα τα χέρια μου, είναι καθαρά και αμόλυντα, δεν τα βεβήλωσα, υπακούοντας κατά γράμμα στον λόγο Σου".
Και ο Κύριος του απαντά: "Ναι, αλλά είναι άδεια"...

Ανώνυμος είπε...

Τότε το καλύτερο που μας απομένει Δημήτρη Αρκάδα να έχουμε "τα χέρια μας γεμάτα Αγάπη και προσφορά".
Έτυχε να κοιτάξεις κατάμματα συνάνθρωπο που αυθόρμητα συνέτρεξες;
Η χαρά , η ευτυχία εκεί ακριβώς αντιφεγγίζει, μέσα στα χαμόγελο των ματιών του.
Η γλυκύτητα που εισπράττεις, απλώνεται σαν το μέλι στην καρδιά σου.
Και τα πόδια σου δεν πατούν στη γη. Το σώμα σου γίνεται ξαφνικά ελαφρύτερο. "Ανεβαίνεις".
Και η ψυχή σου γεμίζει από Χριστό.
Αυτό είναι ένα "θαύμα" που μας διαπερνάει.
Αξίζει να ζεις μόνο γι' αυτό.
Πρέπει να σου πω, πως είναι τυχερά τα παιδιά αυτού του σχολείου, που γράφουν και διαβάζουν τόσο "αληθινά" - συγκλονιστικά συνθήματα.
Τυχερά που έχουν έναν τόσο σπάνιο δάσκαλο.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

ακατονόμαστος είπε...

Τα σχόλιά του Δημήτρη Αρκάδα κατανοητά. Δυσκολεύομαι πάντως να καταλάβω τη σχέση που κάθε ιουδαϊκή κοινότητα έχει με τον τρόπο που λέγονται τα λόγια του Κυρίου αφού αυτά είναι θεόπνευστα και όχι καρποί ανθρώπινων κοινοτήτων. Τα σχόλιά του για τη θεσμική εκκλησία μου άρεσαν και εμένα.
Διάλεξα ένα κατάλληλο επώνυμο για να απαντήσω εύθυμα στις ανησυχίες του Δημήτρη Αρκάδα συμπληρώνοντας πως δεν έχω καμία πρόθεση να προσβάλω κανέναν ούτε να δημιουργήσω λάθος εντυπώσεις. Όλοι κάπως μαθαίνουμε.

δημήτρης αρκάδας είπε...

Τα λόγια και οι πράξεις του Χριστού, Ακατανόμαστε, είναι σίγουρα θεόπνευστα. Αυτό πιστεύουμε όσοι τουλάχιστον είμαστε μέλη της Εκκλησίας. Ωστόσο, ένας λόγος ή μια πράξη του Xριστού καταγράφεται με ποικιλώνυμους τρόπους από τις εκκλησίες που τον διέσωσαν.
Ας δούμε ένα παράδειγμα: τα τρία πρώτα ευαγγέλια, του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά μας διασώζουν το περιστατικό με τον Σίμωνα τον Κυρηναίο. Στον δρόμο για τον Γολγοθά, ο Κύριος αποκαμωμένος δέχεται βοήθεια από τον σίμωνα κυρηναίο, ο οποίος τον βοηθά να μεταφέρει τον σταυρό. Ωστόσο, ο ευαγγελιστής Ιωάννης δεν αναφέρει καθόλου το τόσο σημαντικό αυτό γεγονός, που σχετίζεται άμεσα με το πάθος του Κυρίου. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Κάποιος που δεν υποψιάζεται το πώς λειτουργεί η εκκλησία αδυνατεί να κατανοήσει πως ακόμα και το ιερό κείμενο, το οποίο είναι φυσικά θεόπνευστο, ωστόσο αντανακλά τις ιστορικές, πολιτικές, οικονομικές αλλά και κάθε είδους συνθήκες της εποχής του. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι χάνει σε αυθεντικότητα ή θεοπνευστία ή γνησιότητα. Όμως, το καθήκον της επιστημονικής έρευνας (και όχι της ποιμαντικής η οποία στοχεύει σε άλλους σκοπούς, οικοδομητικούς, κατηχητικούς ή ιεραποστολικούς) είναι να προβληματίζεται και να προσπαθεί να δώσει απαντήσεις. Και επειδή μιλάμε για επιστήμη, δεν σημαίνει πώς οι όποιες απαντήσεις της είναι "θέσφατο". Η επιστήμη στοχεύει αποκλειστικά και μόνον στην παραγωγή καινούργια γνώσης. Ούτε οικοδομεί, ούτε σώζει, ούτε κατηχεί.
Έτσι λοιπόν, η επιστήμη, στοχαζόμενη τις ιστορικές και πολιτιστικές συνθήκες στις οποίες γεννήθηκαν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες, επιχειρεί να φωτίσει ετι περαιτέρω πτυχές της ιστορικής και πολιτιστικής ζωής των κοινοτήτων αυτών. Τα συμπεράσματα που βγάζει μας κάνουν πλούσιους σε γνώβη, μπορούμε να τα συζητήσουμε άνετα μεταξύ μας, να διαφωνήσουμε, να προτείνουμε νέα, να διαπιστώσουμε ενδεχόμενες μεθοδολογικές ελλείψεις. Ωστόσο, στην προσωπική και εκκλησιολογική πίστη μας, ούτε μας αφαιρούν ούτε μας προσθέτουν.

ακατονόμαστος είπε...

Eυχαριστώ για τα σχόλιά σου Δημήτρη.
Με βοήθησαν. Διατηρώ πάντως κάποιες επιφυλάξεις αλλά είναι στην ικανότητα θεωρώ του καθενός να κατανοεί και πώς κάποια πράγματα.
Αναμφίβολα η επιστημονικότητά σου είναι μεγάλη. Ζητώ δημόσια συγνώμη αν ακούστηκα αυστηρός στα προηγούμενά μου σχόλια για σένα.
Προτιμώ πάντως στα ιερά κείμενα τον ποιμαντικό από τον επιστημονικό τρόπο.

δημήτρης αρκάδας είπε...

Να είσαι καλά, Ακατανόμαστε. Εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσεις την ενασχόλησή σου με τα ιερά κείμενα, με τον ποιμαντικό τρόπο που σου αρέσει. Αφού αυτό σε γεμίζει και είναι ο δρόμος του προσωπικού χαρίσματός σου, όλοι μας πιστεύω έχουμε να ωφεληθούμε από αυτό. Ο Θεός μαζί σου!

Nick είπε...

Μπράβο και στους δυο!

Άννα είπε...

Μου άρεσε πολύ η προσέγγιση και οι απαντήσεις του Δημήτρη που για άλλη μια φορά επιβεβαίωσε την τεράστια φήμη του στο blog.
Επιτρέψτε μου όμως να σημειώσω πως τις εντυπώσεις μου κέρδισε ο ακατανόμαστος με τη δημόσια συγνώμη του στον Δημήτρη και την αλλαγή στο ύφος του μέσα από το διάλογο.
Βοήθησε νομίζω σε αυτό και το επίπεδο του Δημήτρη. Πραγματικά το τέλος των σχολίων ήταν ότι καλύτερο. Πολλά συγχαρητήρια λοιπόν!

ακατονόμαστος είπε...

Σε ευχαριστώ Άννα για την ευγένειά σου. Προσπαθώ να μη γίνομαι φανατικός αν και βλέπω πως ακούγομαι πολλές φορές έτσι. Σημασία έχει να βελτιωνόμαστε.
Μέσα από την απάντηση του Δημήτρη ήρθε στο νου μου το ευαγγελικό και η αλήθεια ελευθερώσει υμας.