Δευτέρα 25 Μαΐου 2009

Η αιωνιότητα και ο χαμένος παράδεισος

Μένοντας δοῦλοι στή μιζέρια τῆς καθημερινότητας μένουμε δοῦλοι στὸ πρόσκαιρο καὶ ἐφήμερο καὶ φθαρτὸ τοῦ κόσμου τούτου. Κλείνουμε ὅλη τή θέα τῆς ζωῆς στίς χωματερὲς ἐκτάσεις τῆς ρουτίνας, γίνεται ὅλη ἡ ζωὴ ἔνας παχὺς χωματόδρομος πού τὸν περνάμε ἔρποντας.

Κάθε ξύπνημα ὅμως κάποιας μεγάλης χαρᾶς μέσα
μας, κάθε γεύση μεθυστικὴ τοῦ ἰδιαιτέρου καὶ ξεχωριστοῦ πού ὑπάρχει στή ζωή, εἶναι μία γεύση τοῦ ἀπόλυτου καὶ γι’ αὐτὸ μία γεύσῃ αἰωνιότητας… Ἡ αἰωνιότητα ζεὶ μέσα μας στήν κάθε μέρα, στήν κάθε ὥρα, σὰν σύγκριση καὶ σὰν νοσταλγία… Ὁ χαμένος παράδεισος ζεὶ μέσα μας στίς στιγμὲς τῆς μεγάλης χαρᾶς, στὸ πλησίασμα ἑνὸς ἀνθρώπου, μιᾶς ἀληθείας, μιᾶς ἀγάπης, μιᾶς ὀμορφιάς… Εἶναι στιγμὲς στή ζωή, αὐτές πού κάνουν τή δίψα μας μαρτύριο καί πού τὸ νιώθουμε καθαρά πώς θ’ ἀρκοῦσαν, σὲ μία ἀέναη παράταση, νά μάς ξεδιψάσουν γιά μία αἰωνιότητα.

Από το βιβλίο «Πεῖνα καὶ Δίψα» του Χρήστου Γιανναρά, εκδόσεις Γρηγόρη

Η «Πεῖνα καὶ Δίψα» είναι η πρώτη συγγραφική απόπειρα του Χρήστου Γιανναρά, ένα βιβλίο που ο ίδιος ονομάζει σαν μια «εφηβική εξομολόγηση με βασικό ερέθισμα τις πρώτες εμπειρίες της ανθρώπινης ανεπάρκειας».

Οι λέξεις αιωνιότητα, χαμένος παράδεισος, ιδιαίτερο και ξεχωριστό ακούγονται σε πολλούς σαν ξένες. Κάτι που το λέμε μα δεν το εννοούμε, κάτι εκτός ζωής που δεν μπορεί, δεν πρέπει, να αφορά εμάς.

Ιχνηλατούμε τον εαυτό μας στις στιγμές που δοκιμάζουμε τα όριά μας, δίχως πάντοτε να τα ξεπερνάμε. Μεγάλη χαρά, μεγάλη λύπη, συναπάντημα με πρόσωπα ξεχωριστά, ο έρωτας ο μοναδικός, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, η πληρότητα και η έλλειψη, η διαρκώς ανανεούμενη στη ζωή μας πείνα και δίψα.

Μα τότε πού βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε «ευτυχία» τη στιγμή που άλλοτε θα είμαστε χορτάτοι κι άλλοτε πεινασμένοι από αληθινή ζωή; Ο συγγραφέας απαντά κάνοντας ένα βήμα πιο πέρα. Αναγνωρίζει πως η ευτυχία δεν είναι καμία κορυφή και κανένας ισόβιος σκοπός. Εκεί παίζεται αυτό που ονομάζουμε ρουτίνα και έξοδος από αυτή. Είναι ανόητο να προσδοκούμε κάθε μας ημέρα να είναι μια συναρπαστική εμπειρία γεμάτη ωραίες εκπλήξεις. Κάτι τέτοιο θα ήταν εκτός από ουτοπικό και μονότονο. Θα χάναμε την αίσθηση της διαφοράς και της συγκίνησης.

Τι χάνουμε λοιπόν όταν, εξοικονομώντας ενέργεια, βυθιζόμαστε στη ρουτίνα της καθημερινότητας; Χάνουμε αυτή την ευρύτερη θέαση της ζωής, περιορίζοντας τις προεκτάσεις που μπορούμε να δώσουμε στα βιώματά μας. Και προσέξτε: το νόημα της ευτυχίας είναι για τον καθένα ξεχωριστό κι ως εκ τούτου άλλα τα όρια που βάζει ο καθένας. Να σου έχει δοθεί όλος ο κόσμος να θαυμάσεις κι εσύ να μην ταξιδεύεις έξω απ’ την πόλη σου.

Όταν όμως η συγκίνηση που αναπάντεχα έρχεται στη ζωή μας ξυπνάει τις κοιμισμένες μας προσδοκίες, αρχίζουμε να αμφιβάλλουμε και να επαναπροσδιορίζουμε τα όριά μας. Ο προσωπικός μας παράδεισος, που μέχρι χθες νομίζαμε χαμένο, εμφανίζεται εμπρός μας πλασμένος μόνο για εμάς, έτοιμος να τον γευτούμε.

Εκεί λοιπόν εντοπίζεται η αίσθηση της μεγάλης εντός μας χαράς, η μεθυστική γοητεία του ιδιαίτερου και ξεχωριστού που υπάρχει στη ζωή, η εκστατική γεύση του απόλυτου και η συνακόλουθη πρόγευση της αιωνιότητας. «Μιας στιγμής χωρητικότητα που κλονίζει αιώνες» καθώς λέει κι ο μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης.

Είναι λοιπόν μέσα από αυτές τις στιγμές της μεγάλης χαράς, από το πλησίασμα ενός ανθρώπου, μιας αλήθειας, μιας αγάπης, μιας ομορφιάς, που ενσαρκώνουμε την πληρότητα σαν ιδιότητα και σαν προοπτική. Με ένα τέτοιο βίωμα λοιπόν είναι αδύνατο να πορευθείς αλλού γυρεύοντας την «ευτυχία». Ο βαθύτερος εαυτός είναι αδύνατο να λησμονήσει. Γι’ αυτό και ο Χ. Γιανναράς μιλάει για τον χαμένο Παράδεισο, αυτόν που κάποτε χάσαμε αλλά τον έχουμε ζήσει, τον νοσταλγούμε και κατευθύνουμε τα βήματά μας στο νόημα που γνωρίσαμε κατάβαθα εκεί.

Θυμηθείτε για παράδειγμα τον χαμένο Παράδεισο της παιδικότητάς σας και κάντε μόνοι σας τις αναγωγές. Εμπειρία, οδύνη απουσίας, ανάμνηση, δρόμος και προοπτική.

Λέμε πολλές φορές πως σημασία δεν έχει το πόσο καιρό ξέρεις κάποιον αλλά το πόσο βαθιά αυτός ο άνθρωπος έχει μπει στη ζωή σου. Έτσι κι όλες οι στιγμές μας κρίνονται όχι από τη συχνότητά τους αλλά από το πόσο βαθιά μας έχουν σημαδέψει. Και το συγκλονιστικό είναι ακριβώς αυτό: Πως δηλαδή ακόμη και στον καιρό τον δύσκολο αρκεί να ανασύρουμε από τη κιβωτό της μνήμης μας τις στιγμές που μας έδειξαν τον Παράδεισο. Είναι όμως ακριβώς αυτές οι «στιγμές στη ζωή, που κάνουν τη δίψα μας μαρτύριο και που το νιώθουμε καθαρά πως θ’ αρκούσαν, σε μια αέναη παράταση, να μας ξεδιψάσουν για μια αιωνιότητα».

Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό και είναι χρήσιμο για μια φορά έστω μέσα στην ημέρα να το θέτουμε με ειλικρίνεια στον εαυτό μας; Ζεις την αιωνιότητα σήμερα;

9 σχόλια:

Volta είπε...

Καταπληκτικό το άρθρο!
Για τον Γιανναρά έμαθα και διέγνωσα πολλά από τη βιβλιοκουβέντα στο καθεαυτόν.
Δεν ξέρω πάντως εάν αυτό το βιβλίο είναι αντιπροσωπευτικό για τον Γιανναρά αφού όπως γράφει ο Υπουργός είναι το πρώτο του έργο καρπός εφηβικών ανησυχιών. Νομίζω στη συνέχεια θα έχει γράψει καλύτερα και ουσιαστικότερα έργα.
Η δυναμική που δίνει στον χαμένο παράδεισο για την αιωνιότητα της κάθε μας μέρας είναι μοναδικός.
Ο τρόπος επίσης που το προσεγγίζει ο υπουργός είναι τέλειος.
Μου άρεσε πάρα πολύ η σύνδεση του Γιανναρικού: «στιγμές στη ζωή, που κάνουν τη δίψα μας μαρτύριο και που το νιώθουμε καθαρά πως θ’ αρκούσαν, σε μια αέναη παράταση, να μας ξεδιψάσουν για μια αιωνιότητα» με το Ελυτικό:
«Μιας στιγμής χωρητικότητα που κλονίζει αιώνες».
Τι ωραίο αυτός ο Παράδεισος που μέχρι χτες νομίζαμε χαμένο να έρχεται τόσο άξαφνα μπροστά μας μέσα από μια μεγάλη χαρά, έναν μοναδικό έρωτα, μια σπάνια ομορφιά! Πολύ ωραία τα λες Γιανναρά στη πράξη κάπου δυσκολεύομαι...

Ανώνυμος είπε...

Τελειο το άρθρο. Διάβασα και τα σχόλια στη βιβλιοκουβέντα και τα χάρηκα. Ευτυχώς που στον τόπο μας υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι.

filologina είπε...

Κάντε υπομονή... διαβάζω... διαβάζω...

Υπουργός ονείρων είπε...

Θα ήθελα να προσθέσω το παρακάτω link με αποσπάσματα από συνεντέυξεις του Χρήστου Γιανναρά για όποιον τυχόν δεν το έχει υπόψη του:

http://www.youtube.com/view_play_list?p=C99452110B55BC4F&search_query=giannaras

Ενθαλπία είπε...

O volta με περέπεμπψε εδώ.Το διαβάζω....το ξαναδιαβάζω...και ξαναδιαβάζω....
"Ο Θεός πραγματοποιεί τον εαυτό του στο φιλί μας
Περήφανοι εκτελούμε την εντολή του απείρου" (Γ.Ρίτσος, Εαρινή Συμφωνία)
Οι αλήθειες είναι θρασύτατα πανταχού παρούσες. Τα δικά μου λόγια είναι φτώχεια !!!

filologina είπε...

Λοιπόν... τελειώνοντας το καθ εαυτόν του Γιανναρά έμεινα με μια πολύ ευχάριστη αίσθηση. Όχι μόνο από το τόσο ωραίο βιβλίο (πάλι μπράβο υπουργέ) όσο από την αμεσότητα με την οποία ο Χ. Γιανναράς μοιράζεται τα βιώματα και τις εσωτερικές του σκέψεις. Νομίζω πως είναι απαραίτητο να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο εάν δεν ξέρει από πριν τη προσωπικότητα του καθηγητή.

Κατάλαβα πολλά από την αφήγησή του για τα όσα έπαθε από τους πανεπιστημιακούς κύκλους. Φρικιαστικό πραγματικά. Αναγνωρίζω την ακεραιότητα και την ευσυνειδησία του και σίγουρα εκτός από μεγάλος επιστήμονας είναι και εκπληκτικός λογοτέχνης.

Χαίρομαι πολύ που διέλυσα κάποια σύννεφα για το πρόσωπό του. Non velat umbra diem...

Ανώνυμος είπε...

Το να διαμορφώνεις αντικειμενική άποψη, ύστερα από προσεκτική μελέτη και διείσδηση στην αυτοβιογραφία του Χρ. Γιανναρά "Καθ' εαυτόν", αγαπητή Filologina, είναι πραγματικά σοφό και δίκαιο.
Ειλικρινά μπράβο σου.
"Δίδαξες" σε όλους εμάς που ίσως προτρέχουμε κάποιες φορές.
Εκείνο που μου δίνει ιδιαίτερη χαρά, είναι ότι χάρις στις σπουδαίες επιλογές θεμάτων του "Υπουργού" ανακαλύπτουμε νέους ενδιαφέροντες φωτεινούς δρόμους, στα μονοπάτια της λογοτεχνίας.
Έργα "καταθέσεις ψυχής", από ανθρώπους προικισμένους, που καταφέρνουν με την σοφή τους αμεσότητα να μεταφέρουν τα βιώματα τους, να μοιραστούν μαζί μας τις εμπειρίες τους, να "εξομολογηθούν" ενώπιον Θεού και ανθρώπων, να εξιλεωθούν κάποιες φορές.
Τα έργα τους είναι "τα παιδιά τους" που γεννήθηκαν μετά από πόνο, αυτοκριτική, αυτογνωσία, γενναιότητα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο αγαπητός μου Γρηγόρης Χαλιακόπουλος στο βιβλίο του "Η καρδιά του Δότη", μέσα στο έργο του
ο καλλιτέχνης (εν προκειμένω ο συγγραφέας) ανεβαίνοντας ένα-ένα τα σκαλιά για να φτάσει στον πύργο της τελείωσής του, δίνει μια σκληρή μάχη μ΄ένα "Ντουέντε".
"Ντουέντε" σημαίνει πόνος και τίμημα, αίσθηση και γνώση, πάθος και κατάκτηση.
Στο "Ντουέντε" τίποτα δεν δωρίζεται. Τα πάντα κατακτώνται...
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

filologina είπε...

Εξαιρετική όπως πάντα Ενδελέχεια. Με συγκίνησες. Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια και χαίρομαι πολύ όταν διαβάζω τα σχόλιά σου. Είσαι καταπληκτική!

Ανώνυμος είπε...

Τελικά η ευγένεια περισσεύει μέσα σ' αυτό το Blog.
Παρά τις διαφοροποιήσεις, τις πολιτισμένες αντιπαραθέσεις, που παράγουν νέες ιδέες και απόψεις, επικρατεί ένα κλίμα "παρείστικο", δημιουργείται μια όμορφη επικοινωνιακή διάσταση, που πραγματικά δεν είχα φανταστεί και μου αρέσει.
Αγαπητή Filologina δεν χρειάζεται να μ' ευχαριστείς για το αυτονόητο.
Ένας συνηθισμένος άνθρωπος είμαι, που απλά προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα όσο γίνεται πιο "σφαιρικά" και σκέφτομαι "ανοιχτά" και όσο πιο καλοπροαίρετα μου επιτρέπουν οι εκάστοτε συνθήκες.
Πιστεύω απλά, ότι τα πάντα σε τούτη την την ζωή ,έχουν και την καλή πλευρά τους, αρκεί να προσπαθούμε να την ανακαλύπτουμε.
Μην τα προσπερνάμε κοιτάζοντάς τα μόνο επιδερμικά και με αδιαφορία.
Όλα μας αφορούν, όλα μας αγγίζουν, αφού ο καθένας από εμάς αποτελεί ένα μικρό κρίκο της κοινωνίας όπου ζούμε.
Κι εσύ έχεις μεγάλη αντίληψη και ευαισθησία.
Εγώ ευχαριστώ.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ