Πέμπτη 30 Ιουλίου 2009

Αέναη ευφορία

Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ επιτίθεται στην «τρομοκρατία της ευτυχίας». Ως αμείλικτος αναλυτής των σύγχρονων ηθών και μυθολογιών αποδεικνύει πώς μια θεμιτή και γενικώς αποδεκτή επιδίωξη κατέληξε να δηλητηριάσει τη ζωή μας. Η «Αέναη Ευφορία» είναι ένα φιλοσοφικό και λογοτεχνικό έργο-ωδή στις μικρές χαρές της ζωής.

Ο συγγραφέας θέτει ενώπιον του προβληματισμού όλων μας το εάν η επιδίωξη της ευτυχίας είναι ευχή ή κατάρα για τη ζωή μας. Είμαστε υποχρεωμένοι να δείχνουμε ευτυχείς και αισιόδοξοι. Πρέπει επίσης να επιδεικνύουμε την καλή μας υγεία. Είμαστε υποχρεωμένοι να πούμε πως όλα πάνε καλά στη ζωή μας από το φόβο να εκτιμήσουμε πως η πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετική, δύσκολη ή απαιτητική κάποιες φορές. Σε αυτή τη χαμογελαστή καταπίεση αντιστέκεται ο Μπρυκνέρ με το βιβλίο του.

Στη συνέχεια ο Μπρυκνέρ επιχειρεί να κατεδαφίσει όλα τα κλισέ της καλοπέρασης, μένοντας πάντοτε κοντά στον κεντρικό του άξονα, στο πώς δηλαδή η ευτυχία κατέληξε να είναι σχεδόν επιβεβλημένη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Χρησιμοποιεί πλήθος παραδειγμάτων από τη καθημερινότητα και την αντίληψη που έχουμε περί ζωής για να καταδείξει με τον δικό του κυνικό και σαρκαστικό τρόπο την απάτη όσων κυνηγούν επί ματαίω λιβάδια αιώνιας ευτυχίας και μακαριότητας επί γης . Ως λάτρης του απτού και με την εμπειρία του μυθιστοριογράφου ο Μπρυκνέρ αρέσκεται στα παραδείγματα. Έτσι η αφετηρία του στοχασμού του είναι συχνά ένα στιγμιότυπο. Π.χ., ένα κότερο αγκυροβολεί σε κάποια μαρίνα. Ποια είναι η εντύπωση της ευτυχίας για τους επιβάτες και ποια είναι η πραγματικότητα;

Οι πτωχοί παρατηρητές αρέσκονται να πιστεύουν ότι η τρυφηλότητα είναι ανιαρή και γεμάτη προβλήματα. Είναι κι αυτό μια παρηγοριά... Ο συγγραφέας αναφέρεται επίσης στα πλασέμπο της Ανατολής, όπως ο βουδισμός, που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στον δυτικό κόσμο. Πρόκειται πάντως για ένα βιβλίο ευκολοδιάβαστο, διασκεδαστικό, έξυπνο και διακριτικά επιθετικό. Το βέβαιον είναι ότι καθένας μας θα αναγνωρίσει δικές του συνήθειες στην τυπολογία των συμπεριφορών και θα δώσει νέα κριτήρια στη ποιότητα όσων ζει και όσων στοχεύει.

Η «Αέναη Ευφορία» του Πασκάλ Μπρυκνέρ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αστάρτη

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Η σημερινή ανάρτηση, μου έφερε στο μυαλό ένα άρθρο για την ευτυχία, του Γάλλου ψυχιάτρου και ψυχαναλυτή Μαρκ Στρώς. Έλεγε λοιπόν πως «η ευτυχία είναι μια υποχρέωση σήμερα, όπως το να είσαι σε καλή υγεία, να μην καπνίζεις, να μην κάνεις έρωτα χωρίς προφυλακτικό, να μην οδηγείς χωρίς ζώνη ασφαλείας… αν δεν είσαι ευτυχισμένος, σημαίνει ότι χρειάζεσαι ψυχίατρο. (Eφημερίδα Tα Νέα)
Υπάρχουν τόσες πολλές προσφορές στο σούπερ μάρκετ ευημερίας στο οποίο ζούμε, που το να μην είσαι ευτυχής σημαίνει ότι είσαι ανίκανος να επιλέξεις τι χρειάζεσαι».
Συγχέοντας το νόημα της λέξης με εκείνο της επιθυμίας, του διακαή του πόθου να πραγματοποιήσουμε τα ιδανικά μας, και μένοντας ανικανοποίητοι όταν δεν συμβεί αυτό, τα κυνηγάμε μετά μανίας, αφού πιστεύουμε, ότι όσο ζούμε πρέπει να είμαστε διαρκώς ευτυχισμένοι.
Είναι αλήθεια ότι επικρατεί ένα ρεύμα, που μας παρασύρει στην απατηλή ψευδαίσθηση, ότι υπάρχουν άνθρωποι, που συνεχώς πλέουν σε πελάγη ευτυχίας.
Και δημιουργείται η αντίληψη, ότι είναι επιβεβλημένο να αισθανόμαστε όλοι έτσι, κι αν όχι, τουλάχιστον αυτό να μαρτυρά η έξωθεν εικόνα μας.
Υποκριτική κατάσταση σχεδόν αρρωστημένη, που όμως υφίσταται και μας βασανίζει, παρά την παρανοϊκή της διάσταση.
Ενώ μας τρομοκρατεί, την κυνηγάμε απελπισμένα, φορώντας το ψεύτικο χαμόγελο του δήθεν, όλα τέλεια..
Θυμάμαι έναν απίστευτα σκληρό προσδιορισμό της έννοιας, του Σκωτ Φιτζέραλντ: «η ευτυχία είναι ένας θησαυρός πίσω από μια βαριά πόρτα που όλοι θέλουν να τη μισανοίξουν. Όμως δεν το καταφέρνουν παρά μόνον όσοι είναι από ευγενική γενιά και η πτώση είναι ακόμα πιο άγρια για τους παρείσακτους που πίστεψαν πως κατάφεραν να χωθούν στο κάστρο.»
Οι έμμονες ιδέες του Φιτζέραλντ, που διαποτίζουν αυτή του την άποψη, αναφέρονται στον οικονομικό διαχωρισμό πλουσίων και φτωχών, στο ποιοι κατά την γνώμη του έχουν δυνατότητα και δικαίωμα στην ευτυχία, συνδέοντας την αποκλειστικά με το χρήμα και τις κάστες των εκλεκτών.
Αν και τα λόγια του ακούγονται παρωχημένα για την εποχή μας, δεν είναι λίγοι εκείνοι που τα ασπάζονται και σήμερα, θέλοντας να ελπίζουν, ότι βασικό κριτήριο-συστατικό της ευτυχίας είναι τα πλούτη , η δόξα, τα αξιώματα.
Όμως το παραπάνω αποτελεί παγίδα και αέναη καταδίκη, αφού η αγωνία του πλούσιου είναι να γίνει πλουσιότερος, μη αντέχοντας πάνω απ’ αυτόν κάποιους πιο πετυχημένους, που πάντα θα υπάρχουν.
Και συνήθως αυτή η τυραννική μάταιη επιδίωξη γίνεται αυτοσκοπός, με αποτέλεσμα η δυστυχία να κατακλύζει τον άνθρωπο.
Τι είναι, λοιπόν, η ευτυχία; Έχει άραγε την ίδια έννοια για όλους τους ανθρώπους; Και πού βρίσκεται; Στο χρήμα; Στην προσωπική επιτυχία; Στις απολαύσεις; Σε αυτό που έχουμε ή σε αυτό που είμαστε; Πως κατέληξε να γίνει εμμονή του σύγχρονου ανθρώπου;
Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, η ευτυχία ορίζεται ως "η πλήρης ευχαρίστηση και ικανοποίηση που αισθάνεται κάποιος από τη ζωή του".
Για να κατανοήσουν, οι ερευνητές τον παραπάνω ορισμό, μελέτησαν τι είναι εκείνο που διακρίνει τους πολύ ευτυχισμένους. Έκπληκτοι, κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Δεν είναι ούτε πλούσιοι ούτε πολύ όμορφοι, δεν είναι ούτε πολύ έξυπνοι ούτε δημοφιλείς ή ισχυροί και δε ζουν με πολυτέλεια. Ανακάλυψαν ότι τα απαραίτητα εφόδια για την ευτυχία είναι η αυτονομία, οι ικανότητες, η εξωστρέφεια, και οι ικανοποιητικές σχέσεις, η καλά αμειβόμενη εργασία, η δημιουργία νέων ερεθισμάτων. Προϋποθέτοντας σαφώς την ύπαρξη της αισιοδοξίας και της αυτοεκτίμησης.
Προσωπικά πιστεύω πως η ευτυχία έρχεται κάποιες μικρές στιγμές στη ζωή μας και στέκεται λίγο, σαν το πουλί, ίσα-ίσα να κελαηδήσει μέσα στην ψυχή μας…
σαν δροσερό χάδι ανέμου που μας χαϊδεύει απαλά και σύντομα αλλάζει πορεία…
Το νοιώθουμε σαν δυο σταγόνες μέλι που χύθηκε μεσ’ την καρδιά, γλύκανε το χαμόγελό μας , όταν άγγιξε ότι πολύ αγαπάμε…
Ζώντας με απλότητα, χωρίς φόβο, θλίψη και φθόνο, αγαπώντας αληθινά, εκτιμώντας όσα υπέροχα θαύματα μας περιβάλλουν, είναι βέβαιο ότι η ευτυχία θα έρχεται μόνη της απροειδοποίητα …για δηλώσει την διάκριση και το μέγεθος της στιγμής που αξίζει να λέγεται ευτυχισμένη.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

Volta είπε...

To βιβλίο είναι όντως εξαιρετικό. Άλλωστε ο υπουργός των ονείρων μόνο ευχάριστες εκπλήξεις μας προσφέρει. Εντυπωσιακά όμως είναι και τα σχόλια της Ενδελέχειας που για μια ακόμη φορά αποδεικνύει τον ανεκτίμητο εκφραστικό και γνωστικό της πλούτο.
Θα χαιρόμουν, πρώτα με τον εαυτό μου, εάν και εγώ είχα τις γνώσεις της και την ευρυμάθειά της.

Ανώνυμος είπε...

Χαίρομαι καλή μου Volta, που επέστρεψες στο blog.
Είμαι σίγουρη πως και η δική σου πολυγνωσία είναι σημαντική και αξιοπρόσεκτη, όπως και η αντίληψη σου.
Ο διάλογος, που ελπίζω ότι θα επιστρέψει σύντομα στο Υπουργείο Ονείρων, είναι προτιμότερος από τον μονόλογο και ασφαλώς χρησιμότερος όσον αφορά την πολύπλευρη θεώρηση των θεμάτων.
Η καλοκαιρινή ραστώνη και οι διακοπές, όμως πάντα «κλέβουν την παράσταση»…
Δικαιολογημένο και απολύτως απαραίτητο.
Οι επερχόμενες νέες συζητήσεις και οι «φρέσκιες» ιδέες, είθε να είναι δροσερές σαν την αύρα της θάλασσας…
Ευχαριστώ για τα ειλικρινή, ευγενικά σου λόγια και εύχομαι να περνάς υπέροχα όπου κι αν είσαι.
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ

Χρυσα Χατζηλία είπε...

Πολύ καλές οι παρατηρήσεις σας. Θα ήθελα να προσθέσω ότι αξίζει το κόπο να διαβάσει κανεις και ένα άλλο ένα βιβλίο του Πασκαλλ Μπρυκνερ "Η μιζέρια του πλούτου", εκδόσεις Αστάρτη, Αθήνα 2002.

ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ είπε...

Καλώς όρισες αγαπητή Χρύσα και χαίρομαι που σου άρεσαν οι παρατηρήσεις των φίλων του Blog.
Έχεις πολύ δίκιο για το ενδιαφέρον βιβλίο του Μπρυκνέρ «Η Μιζέρια του Πλούτου».
Πράγματι αξίζει να το διαβάσουμε αφού με τον προκλητικό του λόγο "μας καλεί να αμφισβητήσουμε τα δόγματα της σύγχρονης θρησκείας της οικονομίας, να αποϊεροποιήσουμε τον καπιταλισμό, να αντισταθούμε στην τυραννική εξουσία του χρήματος, αποδίδοντας πρωτεύουσα αξία στα αγαθά που δεν αποτιμώνται χρηματικά: στην ποίηση, την αγάπη, την αλληλεγγύη, σε όλα όσα εξυψώνουν τον άνθρωπο και εμποδίζουν τον εκχυδαϊσμό της ύπαρξης".
Είναι αναμφίβολλα επίκαιρο και προφητικό, ενώ εξεδόθη το 2003, πέντε χρόνια αργότερα οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία, επιβεβαίωσαν δυστυχώς όσα είχε προβλέψει ο συγγραφέας.