Ο Μακρυγιάννης και οι εκλογές

Τί ἀπ’ ὅλα ζωογονεῖ τὸν Μακρυγιάννη, ὅταν παραιτεῖται ἀπὸ τὸν ἐμφύλιο; Ἡ ἀρχαία γνώση τῆς ὅμοιας φθορᾶς ἢ ἡ εὐχαριστιακὴ διάκριση τῆς θείας Λειτουργίας; Εἶναι ἁπλό: τὸν Μακρυγιάννη τὸν γέννησε τὸ συναμφότερον, καὶ ἡ δράση του ἐφαρμόζει τὸ συναμφότερον. Μὲ διάκριση, χωρὶς ἰδεολογικὴ ἄποψη: πότε μέσα στὸν ἐμφύλιο καὶ πότε ἔξω. Χωρὶς ἄποψη ἀλλὰ πάντοτε μὲ διάκριση κυνική, ἱλαρὴ καὶ τραγική. Καὶ ἡ διάκριση τὸν ὁδηγεῖ στὸ μέτρο. Γιατί ἀκόμα καὶ στὸν ἐμφύλιο πόλεμο, εἶναι δυνατὴ ἡ διάκριση καὶ φρόνιμο τὸ μέτρο.

Τί λέει, λοιπόν, αὐτὸ τὸ περιώνυμο ἐδάφιο;
Σκηνὴ τυπικὴ ἀπὸ τὸν ἐμφύλιο:

Πῆγα κι ἐγὼ πλησίον τους... κινήθηκαν τότε αὐτῆνοι... Σηκώθηκα ἐγὼ νὰ πάω μιντάτι (ενίσχυση) τοῦ Χατζηχρήστου˙ εἰς τὸν δρόμον ὂπου’ ναὶ τὸ χωρίον τοῦ Χατζηχρήστου, τὸ Μπολάτι, τὸ’ χὲ πιασμένο ὁ φίλος μου ὁ Νικήτας νὰ μᾶς βαρέση. Τοὺς ριχτήκαμε ἀπάνω τους καὶ τοὺς τζακίσαμε καὶ τοὺς πήγαμε κυνηγώντας ὡς κοντὰ εἰς τὸ Μπέρμπακα˙ κοντέψαμε νὰ φᾶμε τὸ βράδυ ψωμὶ μὲ τὸν ἀδελφόν μου Νικήτα˙ ἀπὸ τρίχα γλύτωσε. Σκοτώθηκαν κι ἀπὸ κείνους κι ἀπὸ τοὺς δικούς μου καὶ πληγώθηκαν καμπόσοι.

Η «Θεοείδεια παρακατιανή» του Κώστα Ζουράρι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εξάντας

Ο Κ.Ζουράρις χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο απόσπασμα ως «μια έξοχη συμπύκνωση της ελληνικής πολιτικής επιστημολογίας» καθώς εδώ η «θεοπνευστία» του Μακρυγιάννη «ορθοτομεί μια από τις πιο καίριες σημάνσεις όλων των γραπτών εποχών».

Αν σήμερα ζούσε ο άγιος Μακρυγιάννης θα γέλαγε με τη ψυχή του ενώπιον της σύγχρονης προεκλογικής ατμόσφαιρας του τόπου μας. Ο ίδιος είναι σαφής. Στην πολιτική δεν υπάρχει ούτε καλός ούτε κακός. Όσο καλός είναι ο Μακρυγιάννης τόσο κακός μπορεί να γίνει και όσο άξιος είναι ο φίλος του ο Νικήτας τόσο ανίκανος μπορεί να αποδειχθεί. Το ουσιαστικό είναι αυτό που ο Ζουράρις ονοματίζει: συναμφότερον. Η ταυτότητα δηλαδή της πολιτικής ως ενός ενιαίου κύκλου όπου κυριαρχεί η ενότητα μέσω των διαφορών που ουσιαστικά δεν είναι τόσο εμφανείς γιατί, άνθρωποι μεν, οδηγούμαστε από την απρόβλεπτη φύση μας και δεν υπακούμε σε πολιτικούς κανόνες!

Ο «ηλιόλουστος» Μακρυγιάννης γνωρίζει ευκρινέστερα από τον καθένα μας πως η πολιτική δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ιλαροτραγικό παιχνίδι όπου οι ανθρώπινοι χαρακτήρες είναι το ίδιο καλοί ή κακοί. Είναι αυτό που λέμε «το ίδιο μαγαζί με άλλη βιτρίνα». Κι αν δεν είναι έτσι τα πράγματα θα πρέπει να είναι. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει να είμαστε αντίπαλοι πολιτικά ή οπαδικά ή οπουδήποτε αλλού αλλά μετά την διεξαγωγή του όποιου αγώνα θα είμαστε πάλι φίλοι, άνθρωποι κάτω από τις ίδιες συνθήκες και ανάγκες. Γι’ αυτό κι ο Μακρυγιάννης πολεμά με τους αντιπάλους και μετά … κάθεται να γευματίσει μαζί με τον μέχρι πρότινος εχθρό, νυν φίλο του, Νικήτα. Φανταστείτε για παράδειγμα να διαφωνούμε με κάποιον γνωστό μας πολιτικά και το ίδιο βράδυ να καθόμαστε μαζί να δούμε τα αποτελέσματα σε ένα κλίμα φιλικό. Ή σαν να κατακτά μια αθλητική ομάδα το πρωτάθλημα και οι αντίπαλοι οπαδοί να χειροκροτούν (σε κάποια ξένα γήπεδα πάντως συμβαίνει).

Θα αναρωτηθεί κάποιος, μπορεί να είναι όλοι το ίδιο; Ναι, μπορεί να είναι όλοι το ίδιο αλλά διαφέρουν μόνο οι κατευθύνσεις τους˙ το τι τέλος πάντων εξυπηρετούν. Ποιους σκοπούς ή ποια συμφέροντα. Εκεί κρίνονται όλα Τα υπόλοιπα είναι ζητήματα που έχουν να κάνουν λίγο πολύ με τον χαρακτήρα του εκάστοτε πολιτικού.

Αυτό εξηγείται γιατί την ουσία της πολιτικής δεν τη γνωρίζουμε ποτέ. Σύμφωνα με τον Κ. Ζουράρι δεν τη μαθαίνουμε παθαίνοντας, την πάσχουμε εμείς από τους άλλους κι οι άλλοι από μας. Αυτή είναι η ματωμένη σάρκα της σχέσης μας. Δέστε το σχετικό παράδειγμα με την Αθήνα του 5ου π. Χ. αιώνα. Δεν ήταν η εξέχουσα προσωπικότητα του Περικλή που ανέδειξε την πολιτική φυσιογνωμία της πόλης αλλά η λειτουργία της πόλης που ανέδειξε τη φυσιογνωμία ενός τέτοιου ηγέτη. Η κάθε εποχή επιτρέπει στους πολίτες να έχουν τον πολιτικό αρχηγό που τους αξίζει. Δεν μας φταίει λοιπόν κανένας Καραμανλής ή Παπανδρέου για την εικόνα της χώρας μας αφού πρώτα εμείς δεν είμαστε σε θέση να προσφέρουμε κάτι για την αναβάθμιση της πολιτικής ποιότητας της. Έχουμε και θα έχουμε αυτό που είμαστε.

Ο Μακρυγιάννης πάλι στο σύντομο αυτό απόσπασμα από τα Απομνημονεύματά του ιχνηλατεί την έννοια της ελευθερίας με τρόπο ανατρεπτικό για τον καθένα μας. Από όλες τις πιθανές εκδοχές που είχε μετά τη συμπλοκή του με τον Νικήτα, αυτό που επέλεξε ήταν να μοιραστεί μαζί του το ψωμί. Τέτοιο ήθος, τέτοια έκταση στις προοπτικές της ελευθερίας του.

Αναρωτιέμαι στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα ποιες είναι οι δυνατότητες της πολιτικής μας ελευθερίας. Να διαλέξουμε μεταξύ κάποιων ξεπερασμένων κομμάτων ή πολιτικών εκπροσώπων; Σε τι συνιστά ελευθερία η δυνατότητα επιλογής του λιγότερου κακού ή η άσκηση πολιτικής πράξης μια και μόνο φορά κάθε τέσσερα χρόνια και μόνο; Πόσο ελεύθεροι πρέπει να νιώθουμε κατευθυνόμενοι από προπαγάνδες και καπήλους δημοσιογραφίσκους ή για να μιμηθούμε τον ορθοτόμο μπάρμπα Γιάννη, πόσο ελεύθεροι είμαστε όταν αναγνωρίζουμε στις άλλες πολιτικές απόψεις μόνο αντιπάλους και όταν μιλάμε για νίκη δεν εννοούμε την πρόοδο της χώρας μας αλλά το υπέρ μας εκλογικό αποτέλεσμα; Και πάλι είναι ορθή ή αναγκαία λύση η αποχή;

Στο περί προοδευτισμού σύνθημα, που ενόψει ευρωεκλογών διαφημίζεται πολύ αυτές τις μέρες, ας θυμηθούμε πως για να είμαστε αληθείς με την πολιτική μας συμπεριφορά θα πρέπει να βάζουμε την πρόοδο μόνο για το καλό όλων (κι όχι κάποιων ή των περισσότερων) θυμούμενοι πως σύμφωνα με τον Ζουράρι, ακόμη και στον (όποιο) εμφύλιο είναι δυνατή η διάκριση και γόνιμο το μέτρο.

Ίσως τελικά για να προσεγγίσουμε την γνήσια πολιτική μας ταυτότητα και να επιτρέψουμε στον βίο μας να αληθεύει πολιτικά θα πρέπει να ενσκήψουμε με μεγαλύτερη ευθύνη και διάθεση μαθητείας στους πατέρες μας, σαν τον Μακρυγιάννη, και να αλλάξουμε πορεία γνωρίζοντας ποιους και τι έχουμε ενώπιόν μας. Ίσως έτσι κάποτε να αποκτήσουμε την πολιτική φυσιογνωμία που θα μας άξιζε ή καλύτερα θα είμαστε τέτοιοι που να αξίζουμε έναν καλύτερο πολιτικό βίο.