Ἀπὸ τοὺς δυὸ καημοὺς πού δοκιμάζει ὁ ἄνθρωπος σὰν ξεπεράσει τὸ μεσοστράτι τῆς ζωῆς του, τὸν ἕνα γιὰ κεῖνα πού ἔκανε καὶ τώρα μετανιώνει -ἢ τὰ νοσταλγεῖ, καὶ τὸν ἄλλο γιὰ ὅ,τι δὲ μπόρεσε ἢ δὲν πρόλαβε νὰ κάνει, πάλι ὁ πικρότερος, λέω, εἶναι ὁ δεύτερος. Γιατί φαίνεται πώς ἡ ἐντολὴ τῆς ζωῆς εἶναι τέτοια: νὰ ἱδρώσεις, νὰ σκοντάψεις, νὰ δακρύσεις, ὥσπου, μέσα στὴν ἀπέραντη βουρκοθάλασσα, ν’ ἄγγιξεις κάποια στιγμὴ μὲ τ' ἀκροδάχτυλα τὸ σπάνιο διαμάντι τῆς χαρᾶς, ποὺ μόλις τὸ βρεῖς τὸ χάνεις, κι, ἀρχίζεις πάλι ἀπὸ τὴν ἀρχή. Ὅταν τὸ κορμί σου δὲν ἀργάστηκε ἀπὸ αὐτὸ τὸν πόνο, ὅταν ἡ ψυχῆ σου δὲν ἀπόσωσε ὅλα της τὰ δάκρυα, τότε κάτι ἀδειανὸ χάσκει μέσα σου καὶ σέρνει τὶς νύχτες φωνὴ μεγάλη. Ὃ ἄνθρωπος γεννιέται μ' ὅλες μαζί τὶς ἱκανότητες τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ στὰ σπλάχνα του, καθὼς ἡ πουλακίδα μ' ὅλα μαζὶ τ' αὐγὰ πού θὰ γεννήσει στὴ ζωή της.
Ἂν σ' ὅλα αὐτὰ τὰ πνεύματα δὲ δώσεις σάρκα ὅσο εἶναι καιρός, τότε ἡ ψυχή σου στρεβλώνεται καὶ μαραζώνει. Ἔτσι, ὁ στίχος τοῦ θείου ποιητή, ὁ τόσο ἀληθινός, πώς τίποτα δὲν εἶναι πικρότερο ἀπὸ τὸ ν' ἀναθυμᾶσαι στὶς δύστυχες ἡμέρες σου τὸν καιρὸ τῆς εὐτυχίας, θὰ μποροῦσε ἴσως νὰ γίνει ἀληθινότερος ἂν παράλλαζε ἔτσι: Τίποτα δὲν εἶναι πικρότερο ἀπὸ τὸ νὰ συλλογιέσαι στὶς δύστυχες ἡμέρες σου, τὶς ὧρες τῆς εὐτυχίας ποὺ δὲν κατόρθωσες νὰ ζήσεις.
Ο «Απρίλης» του Άγγελου Τερζάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία
Πόσες φορές στη ζωή μας δε χρειάστηκε να δοκιμάσουμε τον διπλό αυτόν καημό, δίχως απαραίτητα να έχουμε διαβεί το μεσοστράτι της ζωής; Κορυφαία υπαρξιακά ερωτήματα για συνειδητοποιημένους λύτες.
Ο πρώτος καημός αφορά όλα εκείνα που έκανα και τώρα μετανιώνω -ή τα νοσταλγώ (τι όμορφη, πλήρης λέξη), και ο άλλος ό,τι δε μπόρεσα ή δεν πρόλαβα να κάνω. Το να ζω αληθινά σημαίνει πως έκανα, κάνω και θα κάνω λάθη. Αντίστοιχα με τις ικανότητες ή τη συγκυρίες που μου έτυχαν έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Αυτό το καταλαβαίνω και το δέχομαι γιατί χωρίς δεύτερη κουβέντα είναι η πραγματικότητα. Αυτήν όμως είναι κάτι που τη νικάει. Το ιδεατό, αυτό που ήθελα, δίστασα, δε μπόρεσα ή δε μου δόθηκε η ευκαιρία να ζήσω. Και τούτος, συμφωνώντας με τον συγγραφέα είναι ο πικρότερος καημός. Γιατί πάντοτε στη φαντασία μας η ζωή σχηματίζεται πιο όμορφη, πιο εύκολη, πιο επιθυμητή, πιο δική μας.
Ο Τερζάκης προχωρά ένα βήμα πιο πέρα και μας καλεί να τον ακολουθήσουμε. Ο πικρότερος καημός είναι για όσα, ασχέτως λόγου, δεν έκανες κι έμειναν μόνο επιθυμίες. Προσοχή όμως. Αυτό που μια ζωή θα με τρώει δεν είναι οι όποιες φτηνές σε κόπο και διακινδύνευση επιθυμίες μου. Τη ζωή μου θα στοιχειώνουν αυτές οι επιθυμίες που θα ήταν ικανές να με οδηγήσουν σε μια ζωή έτσι όπως θα ήθελα να τη ζούσα.
Παρακολουθήστε στη συνέχεια πως ο μεγάλος συγγραφέας τοποθετεί τον δεύτερο αυτό καημό στο πλαίσιο του νοήματος της ζωής. Διακρίνει πως η εντολή της ζωής είναι τέτοια : να ιδρώσεις, να σκοντάψεις, να δακρύσεις, ώσπου, μέσα στην απέραντη βουρκοθάλασσα, ν’ αγγίξεις κάποια στιγμή με τ' ακροδάχτυλα το σπάνιο διαμάντι τής χαράς, πού μόλις το βρεις το χάνεις, κι, αρχίζεις πάλι από την αρχή. Ο Τερζάκης είναι συγκεκριμένος. Μεταξύ ευτυχίας και ζωής προτιμά τη ζωή. Οι άλλοι –δίχως κρίση καταναλωτές κατά τον Μπρυκνέρ- αγιοποιούν την ευτυχία, αναλώνουν τη ζωή τους κυνηγώντας τη και την αξιολογούν ανάλογα με το πόσες φορές τη χάρηκαν.
Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δεν μπορείς να μπεις στην περιπέτεια της αγάπης και να κυνηγάς την ευτυχία. Μπορεί να πληγωθείς, να υποφέρεις αλλά μόνον έτσι θα νιώσεις και θα εκτιμήσεις πως είσαι ζωντανός. Αλλιώς μείνε στην ησυχία σου, καθησύχαζε τον εαυτό σου πως η ευτυχία θα σ’ επισκεφτεί κάποτε γιατί την αξίζεις μείνε ακίνδυνος γιατί δειλιάζεις να χάσεις. Κι έτσι δεν παίρνεις κανένα ρίσκο να διεκδικήσεις οτιδήποτε από την πιθανότητα και μόνο της ήττας. Νεκρός πριν πεθάνεις σωματικά ή και σε κάποιες περιπτώσεις, κι αυτό είναι το φοβερότερο, ούτε καν άξιος να πεθάνεις αφού ουδέποτε υπήρξες αληθινά ζωντανός.
Ο συγγραφέας μας προκαλεί να εξαντλήσουμε όλες μας τις δυνατότητες στρέφοντας τη προσοχή μας από την απάτη της ισόβιας ευτυχίας. Όταν το κορμί σου δεν αργάστηκε από αυτό τον πόνο, όταν η ψυχή σου δεν απόσωσε όλα της τα δάκρυα, τότε κάτι αδειανό χάσκει μέσα σου και σέρνει τις νύχτες φωνή μεγάλη.
Το σώμα πρέπει να σπαταληθεί για να σε υπηρετήσει. Όχι να το υπηρετείς εσύ για να δείχνεις πιο γεροδεμένος, να τα βρίσκεις με τον εαυτό σου, να μιλάς για την εξωτερική σου εμφάνιση, να μη σε εμποδίζει, να μπορείς τέλος πάντων να το επιδεικνύεις με περηφάνια το καλοκαίρι στην παραλία. Να πονέσει επειδή αγάπησε κι αγαπά και για να αγαπήσει και να αγαπηθεί.
Η ψυχή πάλι πρέπει να στερέψει από όλα της τα δάκρυα για να νιώσει την πληρότητα που εξυπηρετεί η δημιουργία της. Να χύσει δάκρυα από προσπάθεια, από αγάπη, από αγώνα, από έρωτα, από ελπίδες, από μεταμέλειες και όνειρα, από περίσσευμα χαράς και περίσσευμα λύπης. Μόνο έτσι θα μείνει ζωντανή στην απέναντι όχθη από εκείνους που προστατεύοντας τόσο το σώμα όσο και τη ψυχούλα τους θα ιχνηλατούν βίο ευτυχή και ανθόσπαρτο σε έδαφος όχι από χώμα αλλά κλεισμένο από τσιμέντο ή από πλακάκια πολυτελή. Εκεί που δεν μπορεί να φυτρώσει τίποτα. Κι ας ρίχνουν ο θεός κι οι επιθυμίες μας βροχή τους σπόρους με τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες. Το αδύνατο γεννά τη προσδοκία, το μάταιο ούτε αυτή.
Όμως ο άνθρωπος γεννιέται μ' όλες μαζί τις ικανότητες του καλού και τον κακού στα σπλάχνα του και είναι ικανός να γίνει τόσο Θεός όσο και διάβολος. Μπορεί να γίνει και τα δυο αρκεί να ζει. Αρκεί να δοκιμάσει. Σημασία δεν έχει τόσο που θα καταλήξει γιατί το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα στα δικά του χέρια. Σημασία έχει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, να εξαντλεί τις αντοχές του, αντιπροσωπεύοντας κάτι που αξίζει αληθινά. Όλα τα άλλα τα γράφει η ιστορία. Όταν δίνεις τον εαυτό σου δίνεις και τον καλό και τον κακό μαζί. Κι όταν τον προστατεύεις κρατάς εντός σου λίγο από τον καθένα.
Ο τρόπος που ολοκληρώνει τούτο το απόσπασμα ο μεγάλος μας λογοτέχνης είναι τουλάχιστον συγκλονιστικός: Αν σ' όλα αυτά τα πνεύματα δε δώσεις σάρκα όσο είναι καιρός, τότε ή ψυχή σου στρεβλώνεται και μαραζώνει. Ο καιρός εδώ σημαίνει την ευκαιρία, αυτή που κάποτε σου δόθηκε, ίσως κι εφάπαξ, και πια δεν σου ανήκει. Τότε τι ζωή, τι νόημα να γυρέψεις κι από πού; Θα έχεις χάσει τον προσανατολισμό και πιθανότατα και το σκοπό για να θέλεις να δημιουργείς και να ανήκεις κάπου. Η ανικανότητα να συνυπάρχεις με τι μπορεί να μετρηθεί;
Παραλλάσσοντας τους στίχους του θείου ποιητή μεταφέρει ενώπιόν μας τη τραγικότερη διαπίστωση: Τίποτα δεν είναι πικρότερο από το να συλλογιέσαι στις δύστυχες ημέρες σου, τις ώρες της ευτυχίας που δεν κατόρθωσες να ζήσεις. Έχει νιώσει κανείς ως τα κατάβαθα της ψυχής του τη νοσταλγία των πρωτοπλάστων όταν έχασαν τον παράδεισο; Όποιος ναι, καταλαβαίνει και τα λόγια γίνονται προκλητικά φτωχά. Για όλους τους άλλους χρειάζεται ή μεγάλη δύναμη για να ζήσουν ή αμέτρητες ευχές για να μη χάσουν ότι δεν είναι ικανοί να αντέξουν.
5 σχόλια:
Πριν τη δημιουργία του blog ήξερα πως ήσουν ένας προκλητικά σπάνιος και χαρισματικά ιδιαίτερος άνθρωπος. Με τα κείμενά σου όμως και όλη τη δημιουργική προσπάθεια σε αυτό το χώρο θέλω να επισημάνω δυο πρόσθετες παρατηρήσεις.
Πρώτον αναγνωρίζω σαν τεράστιο έλλειμα σου, αναξιοποίητο, που δεν έχεις ή δεν θες να γίνεις συγγραφέας. Αφού το έχεις και σου αρέσει. Γράφεις όσο λίγοι καλά. Είμαι σίγουρη δε πως θα έχεις στο προσωπικό σου αρχείο αρκετά διαμάντια. Ζηλεύω όποιον τα μοιράζεται μαζί σου. Γιατί λοιπόν δεν τα αξιοποιείς επαγγελματικά συγγραφικά; Είναι ένα έλλειμα που το χρωστάς.
Δεύτερο νομίζω πως από το θαυμάσιο απόσπασμα και τα απίθανα σχόλιά σου, ενστερνίζεσαι τις απόψεις του Τερζάκη, αν και πολύ νέος άνθρωπος. Μπορείς σε παρακαλώ να μου εξηγήσεις γιατί πιστεύεις πως από τόσο νεαρή ηλικία έχεις ζήσεις πράγματα που από τώρα σε κάνουν να τα μελαγχολείς;
Υπουργέ μου για άλλη μια φορά σου εκφράζω τον ολοένα αυξανόμενο θαυμασμό μου και περιμένω την απάντησή σου και στα δυο μου ερωτήματα.
Σε παρακαλώ περιμένω να με πείσεις... (Kαλοκαιρινά φιλιά από τη μαγευτική Φολέγανδρο).
Volta έυχομαι να απολαύσεις τη μαγεία του Καλοκαιριού στη Φ. στο βαθμό με τον τρόπο που το επιθυμείς.
Υπουργέ περιμένω και γω την απάντηση στην ερώτηση της Volta.
Πρώτα απ’ όλα συγγνώμη για την καθυστερημένη μου απάντηση. Δε θα δικαιολογηθώ γιατί είναι μάταιο. Έπειτα σ’ ευχαριστώ πολύ Volta για τα ευγενικά σου λόγια. Επέτρεψε μου όμως να προκρίνω σε αυτά την αγάπη και την ιδιαίτερη ευαισθησία που σε διακρίνουν. Έτσι ίσως πολλές φορές εξιδανικεύουμε πρόσωπα και πράματα παραθεωρώντας την ακρίβεια της πραγματικότητας.
Στην ουσία της απάντησης λοιπόν για να κατευνάσω κάπως και την προσμονή της Ενθαλπίας. Όσον αφορά το πρώτο μέρος που αναφέρεσαι θέλω να μεταφέρω ένα απόσπασμα από το «Γράμματα σε ένα νέο ποιητή» του Rilke. Όταν λοιπόν ο νεαρός ποιητής του ζητά τη γνώμη του για το αν αξίζει να γράφει, ο Rilke του απαντά: Μπορείς να ζήσεις χωρίς να γράφεις; Αν ναι γράφε, αν όχι σταμάτα να γράφεις. Έτσι κρίνω κι εγώ για τον εαυτό μου.
Το blog δημιουργήθηκε σαν μια κοινωνία αγάπης μεταξύ φίλων. Το μοναδικό του μέτρο είναι κι ας είναι αυτό. Όποιος θέλει να κοινωνήσει με άλλους το μέτρο της αγάπης του με όποιο τρόπο και όποιο θέμα ας το κάνει. Δεν μπαίνει καμιά προσωπική φιλοδοξία κι αλίμονο, κανένας επαγγελματισμός. Ό,τι είναι να γίνει θα συμβεί. Ας αφήσουμε και κάτι έξω από τα δικά μας σχέδια κι ίσως να πάνε καλύτερα κάποια πράματα.
Ως προς το δεύτερο ζήτημα που θίγεις διακρίνω μια παρανόηση του άρθρου. Ο Τερζάκης αφιερώνει την προβληματική του στο πώς να ζούμε ώστε να μη μετανιώσουμε για όσα δεν ζήσαμε. Αυτό υποστηρίζω κι εγώ. Και βέβαια υπάρχει μια άλλη ζωή που ο καθένας μας δε ζει, είτε λόγω των επιθυμιών των σφαλμάτων, των αποφάσεων τρίτων ή και της ίδιας της μοίρας.
Όπως και να έχει μέσα σε αυτή την μικρή και γι’ αυτό όμορφη ζωή αξίζει να χωρέσουμε όλα όσα είμαστε και θα μπορούσαμε να γίνουμε. Δε σου κρύβω ωστόσο πως κι εγώ συχνά φέρνω στο νου μου το Ελυτικό παράπονο: «Να μου’ χε ακούσει σε μία μακρινή πρωτομαγιά o αέρας το παράπονο επειδή να: μία ή δυο φορές το Τέλειο φάνηκε στα μάτια μου κι ύστερα πάλι τίποτε» κι ίσως να ακούγομαι- ενώ δεν είμαι- απαισιόδοξος. Το ξαναλέω: Μεταξύ ευτυχίας και ζωής εγώ προτιμώ τη δεύτερη.
Σε ευχαριστώ για την αγάπη και τις παρατηρήσεις σου! Αν είσαι ακόμη στη Φολέγανδρο, να επισκεφτείς το πανέμορφο κάστρο της το ηλιοβασίλεμα. Θα σε αποζημιώσει για πολλές στιγμές προσμονής!
Για άλλη μια φορά συγκλονιστικός! Σε ευχαριστώ! Δεν μπορώ παρά να σου ευχηθώ τα καλύτερα γιατί τα αξίζεις και με το παραπάνω. Για το κάστρο της Φολεγάνδρου το χάρηκα με την κατάλληλη παρέα! You Know...
Αγαπητέ Υπουργέ θα συμφωνήσω με την Volta, ότι το ταλέντο της συγγραφής διαπερνά όλα τα θέματα που αναλύετε, αφού καταφέρνετε να γοητεύετε τον αναγνώστη και τον ταξιδεύετε μέσα στα πελάγη των σκέψεών σας, αιχμαλωτίζοντάς τον με τόση ευκολία.
Είμαι σίγουρη ότι όταν ωριμάσει μέσα σας η ιδέα να συγγράψετε, θα το πραγματοποιήσετε εντελώς φυσικά και με μεγάλη επιτυχία.
Ο αγαπημένος μου Άγγελος Τερζάκης για μια ακόμα φορά συγκλονιστικός.
Συμφωνώ πως κι αν στη ζωή ετούτη δεν καταφέρουμε να οδηγηθούμε στον «κήπο των επιθυμιών μας», παρά τους αγώνες μας, θα μας παρηγορεί τουλάχιστον, εκείνη η πολύ μικρή σταγόνα ευτυχίας που χύθηκε και γλύκανε την καρδιά μας, καθώς αγγίξαμε έστω και φευγαλέα το «διαμάντι» της χαράς, στην απέραντη βουρκοθάλασσα των δυσκολιών της.
Επιτρέποντας μέσα από την αστραφτερή πολύτιμη καθαρότητά του, να φωτίζει τις πεζές μέρες της ζωής μας, προσμένοντας ένα αναπάντεχο καινούργιο άγγιγμα του..
Διώχνοντας μακριά τις μίζερες μαύρες σκέψεις, των ημερών της δυστυχίας, με την ελπίδα ότι θα έρθουν οι καλύτερες.
Το Ελυτικό «τέλειο» που τόσο σπάνια εμφανίζεται, ας είμαστε έτοιμοι να το «ζήσουμε», να το αδράξουμε πριν διαβούμε το «μεσοστράτι» της ζωής, πριν είναι πολύ αργά.. .
Και είναι υπέροχο να νοσταλγείς τις όμορφες στιγμές του παρελθόντος, όπως εξίσου σημαντικό να αναλογίζεσαι τα δικά σου μοναδικά λάθη, όπως τα πάλεψες με όση δύναμη διέθετες τότε, παρά να πικραίνεσαι από το έλλειμμα των όσων δεν έζησες , αφήνοντας τα να φύγουν από τον φόβο, τις αναστολές, την αναποφασιστικότητα.
Η αληθινή ζωή είναι γεμάτη χυμούς, άλλοτε γλυκούς, άλλοτε πικρούς.
Ας ρουφήξουμε κάθε σταγόνα της, κάθε στιγμή της...εκείνη ξέρει πως να μας το ανταποδώσει...
ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ
Δημοσίευση σχολίου