
Ὅταν τὸ κορμί σου δὲν ἀργάστηκε ἀπὸ αὐτὸ τὸν πόνο, ὅταν ἡ ψυχῆ σου δὲν ἀπόσωσε ὅλα της τὰ δάκρυα, τότε κάτι ἀδειανὸ χάσκει μέσα σου καὶ σέρνει τὶς νύχτες φωνὴ μεγάλη. Ὃ ἄνθρωπος γεννιέται μ' ὅλες μαζί τὶς ἱκανότητες τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ στὰ σπλάχνα του, καθὼς ἡ πουλακίδα μ' ὅλα μαζὶ τ' αὐγὰ πού θὰ γεννήσει στὴ ζωή της.
Ἂν σ' ὅλα αὐτὰ τὰ πνεύματα δὲ δώσεις σάρκα ὅσο εἶναι καιρός, τότε ἡ ψυχή σου στρεβλώνεται καὶ μαραζώνει. Ἔτσι, ὁ στίχος τοῦ θείου ποιητή, ὁ τόσο ἀληθινός, πώς τίποτα δὲν εἶναι πικρότερο ἀπὸ τὸ ν' ἀναθυμᾶσαι στὶς δύστυχες ἡμέρες σου τὸν καιρὸ τῆς εὐτυχίας, θὰ μποροῦσε ἴσως νὰ γίνει ἀληθινότερος ἂν παράλλαζε ἔτσι: Τίποτα δὲν εἶναι πικρότερο ἀπὸ τὸ νὰ συλλογιέσαι στὶς δύστυχες ἡμέρες σου, τὶς ὧρες τῆς εὐτυχίας ποὺ δὲν κατόρθωσες νὰ ζήσεις.
Ο «Απρίλης» του Άγγελου Τερζάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία
Πόσες φορές στη ζωή μας δε χρειάστηκε να δοκιμάσουμε τον διπλό αυτόν καημό, δίχως απαραίτητα να έχουμε διαβεί το μεσοστράτι της ζωής; Κορυφαία υπαρξιακά ερωτήματα για συνειδητοποιημένους λύτες.
Ο πρώτος καημός αφορά όλα εκείνα που έκανα και τώρα μετανιώνω -ή τα νοσταλγώ (τι όμορφη, πλήρης λέξη), και ο άλλος ό,τι δε μπόρεσα ή δεν πρόλαβα να κάνω. Το να ζω αληθινά σημαίνει πως έκανα, κάνω και θα κάνω λάθη. Αντίστοιχα με τις ικανότητες ή τη συγκυρίες που μου έτυχαν έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Αυτό το καταλαβαίνω και το δέχομαι γιατί χωρίς δεύτερη κουβέντα είναι η πραγματικότητα. Αυτήν όμως είναι κάτι που τη νικάει. Το ιδεατό, αυτό που ήθελα, δίστασα, δε μπόρεσα ή δε μου δόθηκε η ευκαιρία να ζήσω. Και τούτος, συμφωνώντας με τον συγγραφέα είναι ο πικρότερος καημός. Γιατί πάντοτε στη φαντασία μας η ζωή σχηματίζεται πιο όμορφη, πιο εύκολη, πιο επιθυμητή, πιο δική μας.
Ο Τερζάκης προχωρά ένα βήμα πιο πέρα και μας καλεί να τον ακολουθήσουμε. Ο πικρότερος καημός είναι για όσα, ασχέτως λόγου, δεν έκανες κι έμειναν μόνο επιθυμίες. Προσοχή όμως. Αυτό που μια ζωή θα με τρώει δεν είναι οι όποιες φτηνές σε κόπο και διακινδύνευση επιθυμίες μου. Τη ζωή μου θα στοιχειώνουν αυτές οι επιθυμίες που θα ήταν ικανές να με οδηγήσουν σε μια ζωή έτσι όπως θα ήθελα να τη ζούσα.
Παρακολουθήστε στη συνέχεια πως ο μεγάλος συγγραφέας τοποθετεί τον δεύτερο αυτό καημό στο πλαίσιο του νοήματος της ζωής. Διακρίνει πως η εντολή της ζωής είναι τέτοια : να ιδρώσεις, να σκοντάψεις, να δακρύσεις, ώσπου, μέσα στην απέραντη βουρκοθάλασσα, ν’ αγγίξεις κάποια στιγμή με τ' ακροδάχτυλα το σπάνιο διαμάντι τής χαράς, πού μόλις το βρεις το χάνεις, κι, αρχίζεις πάλι από την αρχή. Ο Τερζάκης είναι συγκεκριμένος. Μεταξύ ευτυχίας και ζωής προτιμά τη ζωή. Οι άλλοι –δίχως κρίση καταναλωτές κατά τον Μπρυκνέρ- αγιοποιούν την ευτυχία, αναλώνουν τη ζωή τους κυνηγώντας τη και την αξιολογούν ανάλογα με το πόσες φορές τη χάρηκαν.
Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δεν μπορείς να μπεις στην περιπέτεια της αγάπης και να κυνηγάς την ευτυχία. Μπορεί να πληγωθείς, να υποφέρεις αλλά μόνον έτσι θα νιώσεις και θα εκτιμήσεις πως είσαι ζωντανός. Αλλιώς μείνε στην ησυχία σου, καθησύχαζε τον εαυτό σου πως η ευτυχία θα σ’ επισκεφτεί κάποτε γιατί την αξίζεις μείνε ακίνδυνος γιατί δειλιάζεις να χάσεις. Κι έτσι δεν παίρνεις κανένα ρίσκο να διεκδικήσεις οτιδήποτε από την πιθανότητα και μόνο της ήττας. Νεκρός πριν πεθάνεις σωματικά ή και σε κάποιες περιπτώσεις, κι αυτό είναι το φοβερότερο, ούτε καν άξιος να πεθάνεις αφού ουδέποτε υπήρξες αληθινά ζωντανός.
Ο συγγραφέας μας προκαλεί να εξαντλήσουμε όλες μας τις δυνατότητες στρέφοντας τη προσοχή μας από την απάτη της ισόβιας ευτυχίας. Όταν το κορμί σου δεν αργάστηκε από αυτό τον πόνο, όταν η ψυχή σου δεν απόσωσε όλα της τα δάκρυα, τότε κάτι αδειανό χάσκει μέσα σου και σέρνει τις νύχτες φωνή μεγάλη.
Το σώμα πρέπει να σπαταληθεί για να σε υπηρετήσει. Όχι να το υπηρετείς εσύ για να δείχνεις πιο γεροδεμένος, να τα βρίσκεις με τον εαυτό σου, να μιλάς για την εξωτερική σου εμφάνιση, να μη σε εμποδίζει, να μπορείς τέλος πάντων να το επιδεικνύεις με περηφάνια το καλοκαίρι στην παραλία. Να πονέσει επειδή αγάπησε κι αγαπά και για να αγαπήσει και να αγαπηθεί.
Η ψυχή πάλι πρέπει να στερέψει από όλα της τα δάκρυα για να νιώσει την πληρότητα που εξυπηρετεί η δημιουργία της. Να χύσει δάκρυα από προσπάθεια, από αγάπη, από αγώνα, από έρωτα, από ελπίδες, από μεταμέλειες και όνειρα, από περίσσευμα χαράς και περίσσευμα λύπης. Μόνο έτσι θα μείνει ζωντανή στην απέναντι όχθη από εκείνους που προστατεύοντας τόσο το σώμα όσο και τη ψυχούλα τους θα ιχνηλατούν βίο ευτυχή και ανθόσπαρτο σε έδαφος όχι από χώμα αλλά κλεισμένο από τσιμέντο ή από πλακάκια πολυτελή. Εκεί που δεν μπορεί να φυτρώσει τίποτα. Κι ας ρίχνουν ο θεός κι οι επιθυμίες μας βροχή τους σπόρους με τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες. Το αδύνατο γεννά τη προσδοκία, το μάταιο ούτε αυτή.
Όμως ο άνθρωπος γεννιέται μ' όλες μαζί τις ικανότητες του καλού και τον κακού στα σπλάχνα του και είναι ικανός να γίνει τόσο Θεός όσο και διάβολος. Μπορεί να γίνει και τα δυο αρκεί να ζει. Αρκεί να δοκιμάσει. Σημασία δεν έχει τόσο που θα καταλήξει γιατί το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα στα δικά του χέρια. Σημασία έχει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, να εξαντλεί τις αντοχές του, αντιπροσωπεύοντας κάτι που αξίζει αληθινά. Όλα τα άλλα τα γράφει η ιστορία. Όταν δίνεις τον εαυτό σου δίνεις και τον καλό και τον κακό μαζί. Κι όταν τον προστατεύεις κρατάς εντός σου λίγο από τον καθένα.
Ο τρόπος που ολοκληρώνει τούτο το απόσπασμα ο μεγάλος μας λογοτέχνης είναι τουλάχιστον συγκλονιστικός: Αν σ' όλα αυτά τα πνεύματα δε δώσεις σάρκα όσο είναι καιρός, τότε ή ψυχή σου στρεβλώνεται και μαραζώνει. Ο καιρός εδώ σημαίνει την ευκαιρία, αυτή που κάποτε σου δόθηκε, ίσως κι εφάπαξ, και πια δεν σου ανήκει. Τότε τι ζωή, τι νόημα να γυρέψεις κι από πού; Θα έχεις χάσει τον προσανατολισμό και πιθανότατα και το σκοπό για να θέλεις να δημιουργείς και να ανήκεις κάπου. Η ανικανότητα να συνυπάρχεις με τι μπορεί να μετρηθεί;
Παραλλάσσοντας τους στίχους του θείου ποιητή μεταφέρει ενώπιόν μας τη τραγικότερη διαπίστωση: Τίποτα δεν είναι πικρότερο από το να συλλογιέσαι στις δύστυχες ημέρες σου, τις ώρες της ευτυχίας που δεν κατόρθωσες να ζήσεις. Έχει νιώσει κανείς ως τα κατάβαθα της ψυχής του τη νοσταλγία των πρωτοπλάστων όταν έχασαν τον παράδεισο; Όποιος ναι, καταλαβαίνει και τα λόγια γίνονται προκλητικά φτωχά. Για όλους τους άλλους χρειάζεται ή μεγάλη δύναμη για να ζήσουν ή αμέτρητες ευχές για να μη χάσουν ότι δεν είναι ικανοί να αντέξουν. Ολόκληρη η ανάρτηση...